Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
6. (1) Êîíñóëîâ, ÷óòü íå íàãèõ22, ïåðâûìè ïðîãíàëè ïîä ÿðìîì, çàòåì òîìó æå áåñ÷åñòèþ ïîäâåðãñÿ êàæäûé âîåíà÷àëüíèê â ïîðÿäêå ñòàðøèíñòâà (2) è, íàêîíåö, îäèí çà äðóãèì âñå ëåãèîíû. Âîêðóã, îñûïàÿ ðèìëÿí áðàíüþ è íàñìåøêàìè, ñòîÿëè âîîðóæåííûå âðàãè è äàæå çàìàõèâàëèñü òî è äåëî ìå÷àìè, à åñëè êòî íå âûðàæàë ñâîèì âèäîì äîëæíîé óíèæåííîñòè, òî îñêîðáëåííûå ïîáåäèòåëè íàíîñèëè èì óäàðû è óáèâàëè. (3) Òàê è ïðîâåëè èõ ïîä ÿðìîì, ïðè÷åì íà ãëàçàõ âðàãîâ, ÷òî áûëî, ïîæàëóé, ñàìûì ìó÷èòåëüíûì. Õîòÿ, âûáðàâøèñü èç óùåëüÿ, ðèìëÿíå, ñëîâíî âûõîäöû èç ïðåèñïîäíåé, êàçàëîñü, âïåðâûå óâèäåëè áåëûé ñâåò, íî è ñàìûé ñâåò äëÿ âçèðàâøèõ íà ñâîå ñòîëü îïîçîðåííîå âîéñêî áûë ÷åðíåå ìðàêà ñìåðòè. (4) Âîò ïî÷åìó, õîòÿ åùå çàñâåòëî ìîæíî áûëî äîáðàòüñÿ äî Êàïóè, ðèìëÿíå, íå íàäåÿâøèåñÿ íà âåðíîñòü ñîþçíèêîâ è ê òîìó æå èõ ñòûäèâøèåñÿ, íå äîõîäÿ äî Êàïóè, ëåãëè, êàê áûëè, ó äîðîãè íà ãîëóþ çåìëþ23. (5) Êîãäà âåñòü î òîì äîñòèãëà Êàïóè, åñòåñòâåííîå ñî÷óâñòâèå ê ñîþçíèêàì âçÿëî âåðõ íàä ïðèñóùèì êàìïàíöàì âûñîêîìåðèåì. (6) Îíè òîò÷àñ ïîñûëàþò êîíñóëàì çíàêè èõ äîñòîèíñòâà, ôàñêè è ëèêòîðîâ è íå ñêóïÿòñÿ íà îðóæèå, êîíåé, îäåæäó è ïðîäîâîëüñòâèå äëÿ âîèíîâ. (7) Êîãäà æå ðèìëÿíå ïðèáëèçèëèñü ê Êàïóå, íàâñòðå÷ó èì âûøåë âåñü ñåíàò è âåñü íàðîä è áûëî ñäåëàíî âñå, ÷òî îò ÷àñòíûõ ëèö è îò ãîñóäàðñòâà òðåáóþò çàêîíû ãîñòåïðèèìñòâà. (8) Îäíàêî íè ðàäóøèå ñîþçíèêîâ, íè èõ ïðèâåòëèâîå îáðàùåíèå, íè ëàñêîâûå ðå÷è íå ìîãëè çàñòàâèòü ðèìëÿí íå òî ÷òî ñëîâî ïðîðîíèòü, íî è ãëàçà ïîäíÿòü è âçãëÿíóòü â ëèöî óòåøàâøèì èõ äðóçüÿì, — (9) íàñòîëüêî ñòûä âêóïå ñ óíûíèåì ïîíóæäàë èõ èçáåãàòü è ðàçãîâîðîâ, è ëþäñêîãî îáùåñòâà. (10) Íà äðóãîé äåíü, êîãäà çíàòíûå ñ.412 þíîøè, ïîñëàííûå ñîïðîâîæäàòü òðîíóâøèõñÿ â ïóòü ðèìëÿí äî ãðàíèö Êàìïàíèè, âîçâðàòèëèñü è áûëè ïðèçâàíû â êóðèþ, (11) òî íà ðàññïðîñû ñòàðøèõ îíè îòâå÷àëè, ÷òî ðèìëÿíå ïîêàçàëèñü èì åùå áîëåå ïîäàâëåííûìè è åùå áîëåå ïàâøèìè äóõîì; øëè îíè â òàêîì ïîëíîì áåçìîëâèè, ñëîâíî ýòî øåñòâèå íåìûõ; (12) ñîêðóøèëñÿ áûëîé äóõ ðèìëÿí, âìåñòå ñ îðóæèåì îíè ëèøèëèñü è ìóæåñòâà; íà ïðèâåòñòâèÿ îíè íå îòêëèêàþòñÿ, íà âîïðîñû íå îòâå÷àþò, íèêòî íå ñìååò ðòà ðàñêðûòü îò ñòûäà, áóäòî âñå åùå íåñóò îíè íà øåå òî ÿðìî, ïîä êîòîðûì èõ ïðîãíàëè; (13) à ñàìíèòû, äåñêàòü, äîáèëèñü ïîáåäû íå òîëüêî ñëàâíîé, íî è ïðî÷íîé, èáî âçÿëè â ïëåí äàæå íå Ðèì, êàê íåêîãäà ãàëëû, íî äîáëåñòü è îòâàãó ðèìëÿí, à ýòà ïîáåäà êóäà áëèñòàòåëüíåé. |
6. Primi consules prope seminudi sub iugum missi; tum ut quisque gradu proximus erat ita ignominiae obiectus; [2] tum deinceps singulae legiones. Circumstabant armati hostes, exprobrantes eludentesque; gladii etiam plerisque intentati, et volnerati quidam necatique, si voltus eorum indignitate rerum acrior victorem offendisset. [3] Ita traducti sub iugum, et quod paene gravius erat, per hostium oculos, cum e saltu evasissent, etsi velut ab inferis extracti tum primum lucem aspicere visi sunt, tamen ipsa lux ita deforme intuentibus agmen omni morte tristior fuit. [4] Itaque cum ante noctem Capuam pervenire possent, incerti de fide sociorum et quod pudor praepediebat, circa viam haud procul Capua omnium egena corpora humi prostraverunt. [5] Quod ubi est Capuam nuntiatum, evicit miseratio iusta sociorum superbiam ingenitam Campanis. [6] Confestim insignia sua consulibus, arma equos vestimenta commeatus militibus, benigne mittunt; [7] et venientibus Capuam cunctus senatus populusque obviam egressus iustis omnibus hospitalibus privatisque et publicis fungitur officiis. [8] Neque illis sociorum comitas voltusque benigni et adloquia non modo sermonem elicere sed ne ut oculos quidem attollerent aut consolantes amicos contra intuerentur efficere poterant: [9] adeo super maerorem pudor quidam fugere conloquia et coetus hominum cogebat. [10] Postero die cum iuvenes nobiles missi a Capua ut proficiscentes ad finem Campanum prosequerentur [11] revertissent vocatique in curiam percontantibus maioribus natu multo sibi maestiores et abiectiores animi visos referrent: adeo silens ac prope mutum agmen incessisse; [12] iacere indolem illam Romanam, ablatosque cum armis animos; non reddere salutem salutantibus, non dare responsum, non hiscere quemquam prae metu potuisse, tamquam ferentibus adhuc cervicibus iugum sub quod missi essent; [13] habere Samnites victoriam non praeclaram solum sed etiam perpetuam, cepisse enim eos non Romam, sicut ante Gallos, sed, quod multo bellicosius fuerit, Romanam virtutem ferociamque. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß