Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
7. (1) Îíè ãîâîðèëè, à ïðî÷èå ñëóøàëè, è íà ñâîåì ñîâåòå âåðíûå ñîþçíèêè åäâà óæå íå îïëàêàëè ðèìñêèé íàðîä, (2) êîãäà Îâèåâ ñûí Àâë Êàëàâèé, ìóæ èçâåñòíûé è ðîäîâèòîñòüþ, è ïîäâèãàìè, à â òó ïîðó è âîçðàñòà óæå ïî÷òåííîãî, çàÿâèë, ÷òî äåëà îáñòîÿò äàëåêî íå òàê: (3) ñòîëü óïîðíîå ìîë÷àíèå, âçîðû, îïóùåííûå â çåìëþ, ñëóõ, ãëóõîé êî âñåì óòåøåíèÿì, è ñòûä ãëÿäåòü íà áåëûé ñâåò ñóòü âåðíûå ïðèçíàêè òîãî, ÷òî â ãëóáèíå äóøè ó ðèìëÿí çðååò ÷óäîâèùíûé ãíåâ24. (4) Èëè, ìîë, îí íè÷åãî íå ñìûñëèò â íðàâå ðèìëÿí, èëè æå ýòî ìîë÷àíèå î÷åíü ñêîðî îòçîâåòñÿ ó ñàìíèòîâ âîïëåì ïëà÷åâíûì è ñòîíîì, à ïàìÿòü î Êàâäèíñêîì ìèðå íåêîãäà ñòàíåò ãîðøå äëÿ íèõ, ÷åì äëÿ ðèìëÿí. (5) ßñíî âåäü: ãäå áû ýòè íàðîäû íè ñòîëêíóëèñü, ó êàæäîãî áóäåò åãî îòâàãà, à âîò Êàâäèíñêîå óùåëüå íå âåçäå îêàæåòñÿ ó ñàìíèòîâ ïîä ðóêîé. (6)  Ðèìå óæå çíàëè î ñâîåì áåññëàâíîì ïîðàæåíüå. Ñïåðâà ïðèøëî èçâåñòèå îá îêðóæåíèè, ïîòîì âåñòü è î ïîçîðíîì ìèðå, ïðèíåñøàÿ ãîðÿ åùå áîëüøå, ÷åì ñëóõ îá îïàñíîñòè. (7) Óçíàâ îá îêðóæåíèè, íà÷àëè áûëî ïðîèçâîäèòü íàáîð, íî ïîòîì, óñëûõàâ î ñòîëü ïîñòûäíîé ñäà÷å, îñòàâèëè âñå õëîïîòû î ïîäêðåïëåíüå è òîò÷àñ, áåç âñÿêîãî ïî÷èíà ñî ñòîðîíû âëàñòåé, âñå, êàê îäèí, ñòàëè ñîáëþäàòü òðàóð. (8) Õàð÷åâíè âîêðóã ôîðóìà ïîçàïèðàëè, è åùå äî çàêðûòèÿ ñóäîâ âñå äåëà íà íåì ñàìè ñîáîé ïðåêðàòèëèñü25; èñ÷åçëè øèðîêèå ïîëîñû íà îäåæäå è çîëîòûå êîëüöà26, (9) à ñàìè ãðàæäàíå, óáèòûå ãîðåì åäâà ëè íå áîëüøå âîéñêà, íå òîëüêî íåãîäîâàëè íà âîæäåé — âèíîâíèêîâ è ïîðó÷èòåëåé ìèðà, íî äàæå ê íåïîâèííûì âîèíàì ïûëàëè íåíàâèñòüþ è íå æåëàëè âïóñêàòü èõ â Ãîðîä è ïîä ðîäíîé êðîâ. (10) Îäíàêî ïðè ïîÿâëåíèè âîéñêà èõ âîçìóùåíüå óëåãëîñü: ñàì âèä åãî çàñòàâëÿë ñìåíèòü ãíåâ íà ìèëîñòü. È âïðÿìü âîèíû íå òàê âîçâðàùàëèñü â îòå÷åñòâî, êàê ïðèõîäÿò äîìîé ñóìåâøèå öåëûìè è íåâðåäèìûìè âûéòè èç áåçíàäåæíîãî ïîëîæåíèÿ, íåò, îíè âîøëè â Ãîðîä ïîä ïîêðîâîì òåìíîòû ñ ïîíóðûì âèäîì è ïîâàäêîé ïëåííèêîâ, (11) çàñåëè ïî äîìàì, è íè íà äðóãîé äåíü, íè ïîçæå íèêòî èç íèõ íå çàõîòåë ïîêàçàòüñÿ íà ôîðóìå èëè íà óëèöå. ñ.413 (12) Êîíñóëû òîæå çàïåðëèñü â ñâîèõ äîìàõ è íå èñïîëíÿëè íèêàêèõ ñâîèõ îáÿçàííîñòåé, òîëüêî íàçíà÷èëè ïî òðåáîâàíèþ ñåíàòñêîãî ïîñòàíîâëåíèÿ äèêòàòîðà äëÿ ïðîâåäåíèÿ âûáîðîâ. (13) Äèêòàòîðîì ñòàë Êâèíò Ôàáèé Àìáóñò, à íà÷àëüíèêîì êîííèöû — Ëóöèé Âàëåðèé Ôëàêê[1]. (14) Íî è îíè íå ïðîâåëè âûáîðîâ, à ïîñêîëüêó íàðîä ÷óðàëñÿ âñåõ ìàãèñòðàòîâ ýòîãî ãîäà, ïðèøëîñü ïîéòè íà ìåæäóöàðñòâèå. (15) Èíòåððåêñàìè áûëè Êâèíò Ôàáèé Ìàêñèì è Ìàðê Âàëåðèé Êîðâ.  ïðàâëåíèå ïîñëåäíåãî êîíñóëàìè èçáðàëè Êâèíòà Ïóáëèëèÿ Ôèëîíà â òðåòèé ðàç è Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ Êóðñîðà âî âòîðîé, íåñîìíåííî ïðè ïîëíîì ñîãëàñèè ãðàæäàí, òàê êàê â òó ïîðó íå áûëî áîëåå ïðîñëàâëåííûõ ïîëêîâîäöåâ. |
7. Cum haec dicerentur audirenturque et deploratum paene Romanum nomen in concilio sociorum fidelium esset, [2] dicitur A. Calavius, Ovi filius, clarus genere factisque, tum etiam aetate verendus, longe aliter se habere rem dixisse: [3] silentium illud obstinatum fixosque in terram oculos et surdas ad omnia solacia aures et pudorem intuendae lucis ingentem molem irarum ex alto animi cientis indicia esse. [4] Aut Romana se ignorare ingenia, aut silentium illud Samnitibus flebiles brevi clamores gemitusque excitaturum, Caudinaeque pacis aliquanto Samnitibus quam Romanis tristiorem memoriam fore; [5] quippe suos quemque eorum animos habiturum, ubicumque congressuri sint; saltus Caudinos non ubique Samnitibus fore. [6] Iam Romae etiam sua infamis clades erat. Obsessos primum audierunt; tristior deinde ignominiosae pacis magis quam periculi nuntius fuit. [7] Ad famam obsidionis dilectus haberi coeptus erat; dimissus deinde auxiliorum apparatus, postquam deditionem tam foede factam acceperunt, extemploque sine ulla publica auctoritate consensum in omnem formam luctus est. [8] Tabernae circa forum clausae, iustitiumque in foro sua sponte coeptum prius quam indictum; lati clavi, anuli aurei positi; [9] paene maestior exercitu ipso civitas esse; nec ducibus solum atque auctoribus sponsoribusque pacis irasci sed innoxios etiam milites odisse et negare urbe tectisve accipiendos. [10] Quam concitationem animorum fregit adventus exercitus etiam iratis miserabilis. Non enim tamquam in patriam revertentes ex insperato incolumes sed captorum habitu voltuque ingressi [11] sero in urbem ita se in suis quisque tectis abdiderunt ut postero atque insequentibus diebus nemo eorum forum aut publicum aspicere vellet. [12] Consules in privato abditi nihil pro magistratu agere, nisi quod expressum senatus consulto est ut dictatorem dicerent comitiorum causa. [13] Q. Fabium Ambustum dixerunt et P. Aelium Paetum magistrum equitum; [14] quibus vitio creatis suffecti M. Aemilius Papus dictator, L. Valerius Flaccus magister equitum. Nec per eos comitia habita; et quia taedebat populum omnium magistratuum eius anni, res ad interregnum rediit. [15] Interreges Q. Fabius Maximus M. Valerius Corvus. Is consules creavit Q. Publilium Philonem tertium et L. Papirium Cursorem iterum haud dubio consensu civitatis, quod nulli ea tempestate duces clariores essent. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß