Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà IX, ãë. 7

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

7. (1) Îíè ãîâî­ðè­ëè, à ïðî­÷èå ñëó­øà­ëè, è íà ñâî­åì ñîâå­òå âåð­íûå ñîþç­íè­êè åäâà óæå íå îïëà­êà­ëè ðèì­ñêèé íàðîä, (2) êîãäà Îâè­åâ ñûí Àâë Êàëà­âèé, ìóæ èçâåñò­íûé è ðîäî­âè­òî­ñòüþ, è ïîäâè­ãà­ìè, à â òó ïîðó è âîç­ðàñ­òà óæå ïî÷òåí­íî­ãî, çàÿâèë, ÷òî äåëà îáñòî­ÿò äàëå­êî íå òàê: (3) ñòîëü óïîð­íîå ìîë­÷à­íèå, âçî­ðû, îïó­ùåí­íûå â çåì­ëþ, ñëóõ, ãëó­õîé êî âñåì óòå­øå­íè­ÿì, è ñòûä ãëÿäåòü íà áåëûé ñâåò ñóòü âåð­íûå ïðè­çíà­êè òîãî, ÷òî â ãëó­áèíå äóøè ó ðèì­ëÿí çðå­åò ÷óäî­âèù­íûé ãíåâ24. (4) Èëè, ìîë, îí íè÷å­ãî íå ñìûñ­ëèò â íðà­âå ðèì­ëÿí, èëè æå ýòî ìîë­÷à­íèå î÷åíü ñêî­ðî îòçî­âåò­ñÿ ó ñàì­íè­òîâ âîï­ëåì ïëà­÷åâ­íûì è ñòî­íîì, à ïàìÿòü î Êàâ­äèí­ñêîì ìèðå íåêî­ãäà ñòàíåò ãîð­øå äëÿ íèõ, ÷åì äëÿ ðèì­ëÿí. (5) ßñíî âåäü: ãäå áû ýòè íàðî­äû íè ñòîëê­íó­ëèñü, ó êàæ­äî­ãî áóäåò åãî îòâà­ãà, à âîò Êàâ­äèí­ñêîå óùå­ëüå íå âåçäå îêà­æåò­ñÿ ó ñàì­íè­òîâ ïîä ðóêîé.

(6)  Ðèìå óæå çíà­ëè î ñâî­åì áåñ­ñëàâ­íîì ïîðà­æå­íüå. Ñïåð­âà ïðè­øëî èçâå­ñòèå îá îêðó­æå­íèè, ïîòîì âåñòü è î ïîçîð­íîì ìèðå, ïðè­íåñ­øàÿ ãîðÿ åùå áîëü­øå, ÷åì ñëóõ îá îïàñ­íî­ñòè. (7) Óçíàâ îá îêðó­æå­íèè, íà÷à­ëè áûëî ïðî­èç­âî­äèòü íàáîð, íî ïîòîì, óñëû­õàâ î ñòîëü ïîñòûä­íîé ñäà­÷å, îñòà­âè­ëè âñå õëî­ïîòû î ïîä­êðåï­ëå­íüå è òîò­÷àñ, áåç âñÿ­êî­ãî ïî÷è­íà ñî ñòî­ðî­íû âëà­ñòåé, âñå, êàê îäèí, ñòà­ëè ñîáëþäàòü òðà­óð. (8) Õàð­÷åâ­íè âîêðóã ôîðó­ìà ïîçà­ïè­ðà­ëè, è åùå äî çàêðû­òèÿ ñóäîâ âñå äåëà íà íåì ñàìè ñîáîé ïðå­êðà­òè­ëèñü25; èñ÷åç­ëè øèðî­êèå ïîëî­ñû íà îäåæ­äå è çîëîòûå êîëü­öà26, (9) à ñàìè ãðàæ­äàíå, óáè­òûå ãîðåì åäâà ëè íå áîëü­øå âîé­ñêà, íå òîëü­êî íåãî­äî­âà­ëè íà âîæäåé — âèíîâ­íè­êîâ è ïîðó­÷è­òå­ëåé ìèðà, íî äàæå ê íåïî­âèí­íûì âîè­íàì ïûëà­ëè íåíà­âè­ñòüþ è íå æåëà­ëè âïóñ­êàòü èõ â Ãîðîä è ïîä ðîä­íîé êðîâ. (10) Îäíà­êî ïðè ïîÿâ­ëå­íèè âîé­ñêà èõ âîç­ìó­ùå­íüå óëåã­ëîñü: ñàì âèä åãî çàñòàâ­ëÿë ñìå­íèòü ãíåâ íà ìèëîñòü. È âïðÿìü âîè­íû íå òàê âîç­âðà­ùà­ëèñü â îòå­÷å­ñòâî, êàê ïðè­õî­äÿò äîìîé ñóìåâ­øèå öåëû­ìè è íåâðåäè­ìû­ìè âûé­òè èç áåç­íà­äåæ­íî­ãî ïîëî­æå­íèÿ, íåò, îíè âîøëè â Ãîðîä ïîä ïîêðî­âîì òåì­íîòû ñ ïîíó­ðûì âèäîì è ïîâàä­êîé ïëåí­íè­êîâ, (11) çàñå­ëè ïî äîìàì, è íè íà äðó­ãîé äåíü, íè ïîç­æå íèêòî èç íèõ íå çàõî­òåë ïîêà­çàòü­ñÿ íà ôîðó­ìå èëè íà óëè­öå. ñ.413 (12) Êîí­ñó­ëû òîæå çàïåð­ëèñü â ñâî­èõ äîìàõ è íå èñïîë­íÿ­ëè íèêà­êèõ ñâî­èõ îáÿ­çàí­íî­ñòåé, òîëü­êî íàçíà­÷è­ëè ïî òðå­áî­âà­íèþ ñåíàò­ñêî­ãî ïîñòà­íîâ­ëå­íèÿ äèê­òà­òî­ðà äëÿ ïðî­âåäå­íèÿ âûáî­ðîâ. (13) Äèê­òà­òî­ðîì ñòàë Êâèíò Ôàáèé Àìáóñò, à íà÷àëü­íè­êîì êîí­íè­öû — Ëóöèé Âàëå­ðèé Ôëàêê[1]. (14) Íî è îíè íå ïðî­âå­ëè âûáî­ðîâ, à ïîñêîëü­êó íàðîä ÷óðàë­ñÿ âñåõ ìàãè­ñò­ðà­òîâ ýòî­ãî ãîäà, ïðè­øëîñü ïîé­òè íà ìåæ­äó­öàð­ñò­âèå. (15) Èíòåððåê­ñà­ìè áûëè Êâèíò Ôàáèé Ìàê­ñèì è Ìàðê Âàëå­ðèé Êîðâ.  ïðàâ­ëå­íèå ïîñëåä­íå­ãî êîí­ñó­ëà­ìè èçáðà­ëè Êâèí­òà Ïóá­ëè­ëèÿ Ôèëî­íà â òðå­òèé ðàç è Ëóöèÿ Ïàïè­ðèÿ Êóð­ñî­ðà âî âòî­ðîé, íåñî­ìíåí­íî ïðè ïîë­íîì ñîãëà­ñèè ãðàæ­äàí, òàê êàê â òó ïîðó íå áûëî áîëåå ïðî­ñëàâ­ëåí­íûõ ïîë­êî­âîä­öåâ.

7. Cum haec di­ce­ren­tur audi­ren­tur­que et dep­lo­ra­tum pae­ne Ro­ma­num no­men in con­ci­lio so­cio­rum fi­de­lium es­set, [2] di­ci­tur A. Ca­la­vius, Ovi fi­lius, cla­rus ge­ne­re fac­tis­que, tum etiam aeta­te ve­ren­dus, lon­ge ali­ter se ha­be­re rem di­xis­se: [3] si­len­tium il­lud obsti­na­tum fi­xos­que in ter­ram ocu­los et sur­das ad om­nia so­la­cia aures et pu­do­rem in­tuen­dae lu­cis in­gen­tem mo­lem ira­rum ex al­to ani­mi cien­tis in­di­cia es­se. [4] Aut Ro­ma­na se ig­no­ra­re in­ge­nia, aut si­len­tium il­lud Sam­ni­ti­bus fle­bi­les bre­vi cla­mo­res ge­mi­tus­que ex­ci­ta­tu­rum, Cau­di­nae­que pa­cis ali­quan­to Sam­ni­ti­bus quam Ro­ma­nis tris­tio­rem me­mo­riam fo­re; [5] quip­pe suos quem­que eorum ani­mos ha­bi­tu­rum, ubi­cum­que congres­su­ri sint; sal­tus Cau­di­nos non ubi­que Sam­ni­ti­bus fo­re.

[6] Iam Ro­mae etiam sua in­fa­mis cla­des erat. Ob­ses­sos pri­mum audie­runt; tris­tior dein­de ig­no­mi­nio­sae pa­cis ma­gis quam pe­ri­cu­li nun­tius fuit. [7] Ad fa­mam ob­si­dio­nis di­lec­tus ha­be­ri coep­tus erat; di­mis­sus dein­de auxi­lio­rum ap­pa­ra­tus, postquam de­di­tio­nem tam foe­de fac­tam ac­ce­pe­runt, ex­templo­que si­ne ul­la pub­li­ca auc­to­ri­ta­te con­sen­sum in om­nem for­mam luc­tus est. [8] Ta­ber­nae cir­ca fo­rum clau­sae, ius­ti­tium­que in fo­ro sua spon­te coep­tum pri­us quam in­dic­tum; la­ti cla­vi, anu­li aurei po­si­ti; [9] pae­ne maes­tior exer­ci­tu ip­so ci­vi­tas es­se; nec du­ci­bus so­lum at­que auc­to­ri­bus spon­so­ri­bus­que pa­cis iras­ci sed in­no­xios etiam mi­li­tes odis­se et ne­ga­re ur­be tec­tis­ve ac­ci­pien­dos. [10] Quam con­ci­ta­tio­nem ani­mo­rum fre­git ad­ven­tus exer­ci­tus etiam ira­tis mi­se­ra­bi­lis. Non enim tam­quam in pat­riam re­ver­ten­tes ex inspe­ra­to in­co­lu­mes sed cap­to­rum ha­bi­tu vol­tu­que ingres­si [11] se­ro in ur­bem ita se in suis quis­que tec­tis ab­di­de­runt ut pos­te­ro at­que in­se­quen­ti­bus die­bus ne­mo eorum fo­rum aut pub­li­cum as­pi­ce­re vel­let. [12] Con­su­les in pri­va­to ab­di­ti ni­hil pro ma­gistra­tu age­re, ni­si quod expres­sum se­na­tus con­sul­to est ut dic­ta­to­rem di­ce­rent co­mi­tio­rum cau­sa. [13] Q. Fa­bium Am­bus­tum di­xe­runt et P. Aeli­um Pae­tum ma­gistrum equi­tum; [14] qui­bus vi­tio crea­tis suf­fec­ti M. Aemi­lius Pa­pus dic­ta­tor, L. Va­le­rius Flac­cus ma­gis­ter equi­tum. Nec per eos co­mi­tia ha­bi­ta; et quia tae­de­bat po­pu­lum om­nium ma­gistra­tuum eius an­ni, res ad in­ter­reg­num re­diit. [15] In­ter­re­ges Q. Fa­bius Ma­xi­mus M. Va­le­rius Cor­vus. Is con­su­les crea­vit Q. Pub­li­lium Phi­lo­nem ter­tium et L. Pa­pi­rium Cur­so­rem ite­rum haud du­bio con­sen­su ci­vi­ta­tis, quod nul­li ea tem­pes­ta­te du­ces cla­rio­res es­sent.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 24Ñð.: Âåð­ãè­ëèé. Ýíå­èäà, XII, 831: «Ãíå­âà òàêèå â ãðóäè ó òåáÿ âçäû­ìà­þò­ñÿ âîë­íû».
  • 25Ñì.: ïðè­ìå÷. 6 ê êí. III.
  • 26Øèðî­êàÿ ïóð­ïóð­íàÿ ïîëî­ñà íà òóíè­êå áûëà çíà­êîì ñåíà­òîð­ñêî­ãî äîñòî­èí­ñòâà, çîëî­òîå êîëü­öî — ñåíà­òîð­ñêî­ãî è âñàä­íè­÷å­ñêî­ãî. Âñå ýòè çíà­êè áûëè ñíÿ­òû ïî ñëó­÷àþ òðà­ó­ðà.
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1] îðè­ãè­íà­ëå Q. Fa­bium Am­bus­tum di­xe­runt et P. Aeli­um Pae­tum ma­gistrum equi­tum; qui­bus vi­tio crea­tis suf­fec­ti M. Aemi­lius Pa­pus dic­ta­tor, L. Va­le­rius Flac­cus ma­gis­ter equi­tum— «Îíè íàçíà­÷è­ëè äèê­òà­òî­ðîì Êâèí­òà Ôàáèÿ Àìáó­ñòà, à íà÷àëü­íè­êîì êîí­íè­öû Ïóá­ëèÿ Ýëèÿ Ïåòà; íî ââèäó ïîãðåø­íî­ñòè ïðè èõ íàçíà­÷å­íèè ñóô­ôåê­òà­ìè ñòà­ëè äèê­òà­òîð Ìàðê Ýìè­ëèé Ïàï è íà÷àëü­íèê êîí­íè­öû Ëóöèé Âàëå­ðèé Ôëàêê». (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000908 1364000909 1364000910