Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
8. (1) Êîíñóëû âñòóïèëè â äîëæíîñòü â ñàìûé äåíü èçáðàíèÿ, èáî òàê ïîñòàíîâèëè îòöû, è, èñïîëíèâ ïîëîæåííûå ñåíàòñêèå ïîñòàíîâëåíèÿ, äîëîæèëè î Êàâäèíñêîì ìèðå. Çàòåì Ïóáëèëèé, äåðæàâøèé â òîò äåíü ôàñêè27, ñêàçàë: (2) «Ãîâîðè òû, Ñïóðèé Ïîñòóìèé!» Òîò ïîäíÿëñÿ ñ òåì æå âûðàæåíèÿì ëèöà, êàêîå ó íåãî áûëî, êîãäà øåë ïîä ÿðìîì, è ñêàçàë: (3) «Íåëüçÿ íå ïîíÿòü, êîíñóëû, ÷òî ÿ âûçâàí ïåðâûì íå ïî÷åñòè ðàäè è ãîâîðèòü ìíå ïðèêàçàíî íå êàê ñåíàòîðó, íî èç-çà ïîçîðà ìîåãî è êàê âèíîâíèêó íå òîëüêî âîéíû çëîïîëó÷íîé, íî è ìèðà ïîñòûäíîãî. (4) Îäíàêî, ïîëüçóÿñü òåì, ÷òî çäåñü íå äîêëàäûâàëè íè î âèíå íàøåé, íè î êàðå, ÿ âìåñòî îïðàâäàíèé, íå ñòîëü óæ è òðóäíûõ ïåðåä òåìè, êîìó âåäîìû ïðåâðàòíîñòè ñóäüáû ÷åëîâå÷åñêîé è ñèëà íåîáõîäèìîñòè, — âìåñòî âñåõ ýòèõ îïðàâäàíèé ÿ êîðîòêî âûñêàæó ñâîå ìíåíèå î äîëîæåííîì çäåñü äåëå, à ýòî è ïîêàæåò âàì, ñâîþ ëè ñïàñàë ÿ æèçíü èëè æèçíü âàøèõ ëåãèîíîâ, ñâÿçûâàÿ ñåáÿ ïîðó÷èòåëüñòâîì, ïîñòûäíûì ëè èëè, áûòü ìîæåò, íåèçáåæíûì, (5) íî â ëþáîì ñëó÷àå íå îáÿçàòåëüíûì äëÿ ðèìñêîãî íàðîäà, êîëü ñêîðî íà òî íå áûëî åãî âîëè, è íå òðåáóþùèì îò âàñ íè÷åãî, êðîìå âûäà÷è íàñ ñàìíèòàì. (6) Ïðèêàæèòå æå ôåöèàëàì âûäàòü íàñ íàãèìè è â îêîâàõ! Åñëè è âïðÿìü ìû õîòü êàê-òî ñâÿçàëè íàðîä îáÿçàòåëüñòâîì, ïóñòü ìû æå è îñâîáîäèì åãî îò ñòðàõà ïåðåä áîãàìè, ÷òîáû íè áîæåñêîå, íè ÷åëîâå÷åñêîå — íè÷òî óæå íå ñòîÿëî íà ïóòè íîâîé âîéíû, çàêîííîé è áëàãî÷åñòèâîé28 ïîñëå íàøåé âûäà÷è. (7) Êîíñóëû òåì âðåìåíåì íàáåðóò âîéñêî, âîîðóæàò åãî è îòïðàâÿòñÿ â ïîõîä, íî íå âñòóïÿò â çåìëè íåïðèÿòåëÿ, ïîêóäà íå áóäåò âñå ãîòîâî äëÿ âûäà÷è íàñ ñàìíèòàì. (8) ß âçûâàþ ê âàì, áåññìåðòíûå áîãè, è ìîëþ âàñ, ðàç óæ íå áûëî âàì óãîäíî â âîéíå ïðîòèâ ñàìíèòîâ äàðîâàòü ïîáåäó êîíñóëàì Ñïóðèþ Ïîñòóìèþ è Òèòó Âåòóðèþ, (9) òî äà áóäåò âàì äîâîëüíî ñïåðâà óâèäåòü, êàê íàñ ïðîãíàëè ïîä ÿðìîì è êàê ìû ñâÿçàëè ñåáÿ áåññëàâíûì ïîðó÷èòåëüñòâîì, à íûíå óçðåòü íàñ âûäàííûìè âðàãó íàãèìè, â öåïÿõ, ïðèíÿâøèìè âåñü èõ ãíåâ íà ñâîè ãîëîâû; (10) è äà áóäåò âàì áëàãîóãîäíî, ÷òîáû íîâûå êîíñóëû è ðèìñêèå ëåãèîíû áèëè ñàìíèòîâ òàê, êàê äî íàøåãî êîíñóëüñòâà âñåãäà èõ áèëè». ñ.414 (11) Êîãäà îí êîí÷èë, âñå âäðóã çàãîðåëèñü òàêèì âîñõèùåíèåì è ñî÷óâñòâèåì ê ýòîìó ìóæó, ÷òî óæå è íå âåðèëîñü: òî÷íî ëè ýòî òîò ñàìûé Ñïóðèé Ïîñòóìèé — âèíîâíèê ñòîëü ïîçîðíîãî ìèðà? (12) Òîëüêî î òîì è æàëåëè òåïåðü, ÷òî òàêîãî-òî ìóæà âðàãè, âçáåøåííûå íàðóøåíèåì ìèðà, ïîäâåðãíóò îñîáåííî ìó÷èòåëüíîé êàçíè. (13) Âñå îäîáðèëè Ñïóðèÿ Ïîñòóìèÿ è ñîãëàñèëèñü ñ íèì, íî íàðîäíûå òðèáóíû Ëóöèé Ëèâèé è Êâèíò Ìåëèé29 ñóìåëè íà âðåìÿ íàëîæèòü çàïðåò íà èñïîëíåíèå ýòîãî çàìûñëà: (14) òðèáóíû çàÿâèëè, ÷òî âûäà÷à íå îñâîáîäèò íàðîä îò ãíåâà áîãîâ äî òåõ ïîð, ïîêà ñàìíèòû íå ïîëó÷àò ñíîâà âñå òî, ÷òî áûëî â èõ ðàñïîðÿæåíèè ïîä Êàâäèåì, (15) ÷òî ñàìè òðèáóíû çà ñïàñåíèå ðèìñêîãî âîèíñòâà ñâîèì ïîðó÷èòåëüñòâîì î ìèðå íèêàêîãî íàêàçàíèÿ íå çàñëóæèâàþò è, íàêîíåö, ÷òî êàê îñîá íåïðèêîñíîâåííûõ èõ íåëüçÿ íè âûäàòü âðàãó, íè ïîäâåðãíóòü íàñèëèþ30. |
8. Quo creati sunt die, eo — sic enim placuerat patribus — magistratum inierunt sollemnibusque senatus consultis perfectis de pace Caudina rettulerunt; [2] et Publilius, penes quem fasces erant, «Dic, Sp. Postumi», inquit. Qui ubi surrexit, eodem illo vultu quo sub iugum missus erat, [3] «Haud sum ignarus» inquit, «consules, ignominiae non honoris causa me primum excitatum iussumque dicere, non tamquam senatorem, sed tamquam reum qua infelicis belli, qua ignominiosae pacis. [4] Ego tamen, quando neque de noxa nostra neque de poena rettulistis, omissa defensione, quae non difficillima esset apud haud ignaros fortunarum humanarum necessitatiumque, sententiam de eo de quo rettulistis paucis peragam; quae sententia testis erit mihine an legionibus vestris pepercerim, cum me seu turpi seu necessaria sponsione obstrinxi; [5] qua tamen, quando iniussu populi facta est, non tenetur populus Romanus, nec quicquam ex ea praeterquam corpora nostra debentur Samnitibus. [6] Dedamur per fetiales nudi vinctique; exsolvamus religione populum, si qua obligavimus, ne quid divini humanive obstet quo minus iustum piumque de integro ineatur bellum. [7] Interea consules exercitum scribere, armare, educere placet, nec prius ingredi hostium fines, quam omnia iusta in deditionem nostram perfecta erunt. [8] Vos, di immortales, precor quaesoque, si vobis non fuit cordi Sp. Postumium T. Veturium consules cum Samnitibus prospere bellum gerere, [9] at vos satis habeatis vidisse nos sub iugum missos, vidisse sponsione infami obligatos, videre nudos vinctosque hostibus deditos, omnem iram hostium nostris capitibus excipientes; [10] novos consules legionesque Romanas ita cum Samnite gerere bellum velitis ut omnia ante nos consules bella gesta sunt». [11] Quae ubi dixit, tanta simul admiratio miseratioque viri incessit homines ut modo vix crederent illum eundem esse Sp. Postumium qui auctor tam foedae pacis fuisset; [12] modo miserarentur quod vir talis etiam praecipuum apud hostes supplicium passurus esset ob iram diremptae pacis. [13] Cum omnes laudibus modo prosequentes virum in sententiam eius pedibus irent, [14] temptata paulisper intercessio est ab L. Livio et Q. Maelio tribunis plebis, qui neque exsolvi religione populum aiebant deditione sua, nisi omnia Samnitibus, qualia apud Caudium fuissent, restituerentur; [15] neque se pro eo quod spondendo pacem servassent exercitum populi Romani poenam ullam meritos esse; neque ad extremum, cum sacrosancti essent, dedi hostibus violarive posse. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß