Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà IX, ãë. 8

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

8. (1) Êîí­ñó­ëû âñòó­ïè­ëè â äîëæ­íîñòü â ñàìûé äåíü èçáðà­íèÿ, èáî òàê ïîñòà­íî­âè­ëè îòöû, è, èñïîë­íèâ ïîëî­æåí­íûå ñåíàò­ñêèå ïîñòà­íîâ­ëå­íèÿ, äîëî­æè­ëè î Êàâ­äèí­ñêîì ìèðå. Çàòåì Ïóá­ëè­ëèé, äåð­æàâ­øèé â òîò äåíü ôàñ­êè27, ñêà­çàë: (2) «Ãîâî­ðè òû, Ñïó­ðèé Ïîñòó­ìèé!» Òîò ïîä­íÿë­ñÿ ñ òåì æå âûðà­æå­íè­ÿì ëèöà, êàêîå ó íåãî áûëî, êîãäà øåë ïîä ÿðìîì, è ñêà­çàë: (3) «Íåëü­çÿ íå ïîíÿòü, êîí­ñó­ëû, ÷òî ÿ âûçâàí ïåð­âûì íå ïî÷å­ñòè ðàäè è ãîâî­ðèòü ìíå ïðè­êà­çà­íî íå êàê ñåíà­òî­ðó, íî èç-çà ïîçî­ðà ìîå­ãî è êàê âèíîâ­íè­êó íå òîëü­êî âîé­íû çëî­ïî­ëó÷­íîé, íî è ìèðà ïîñòûä­íî­ãî. (4) Îäíà­êî, ïîëü­çó­ÿñü òåì, ÷òî çäåñü íå äîêëà­äû­âà­ëè íè î âèíå íàøåé, íè î êàðå, ÿ âìå­ñòî îïðàâ­äà­íèé, íå ñòîëü óæ è òðóä­íûõ ïåðåä òåìè, êîìó âåäî­ìû ïðå­âðàò­íî­ñòè ñóäü­áû ÷åëî­âå­÷å­ñêîé è ñèëà íåîá­õî­äè­ìî­ñòè, — âìå­ñòî âñåõ ýòèõ îïðàâ­äà­íèé ÿ êîðîò­êî âûñêà­æó ñâîå ìíå­íèå î äîëî­æåí­íîì çäåñü äåëå, à ýòî è ïîêà­æåò âàì, ñâîþ ëè ñïà­ñàë ÿ æèçíü èëè æèçíü âàøèõ ëåãè­î­íîâ, ñâÿ­çû­âàÿ ñåáÿ ïîðó­÷è­òåëü­ñò­âîì, ïîñòûä­íûì ëè èëè, áûòü ìîæåò, íåèç­áåæ­íûì, (5) íî â ëþáîì ñëó­÷àå íå îáÿ­çà­òåëü­íûì äëÿ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, êîëü ñêî­ðî íà òî íå áûëî åãî âîëè, è íå òðå­áó­þ­ùèì îò âàñ íè÷å­ãî, êðî­ìå âûäà­÷è íàñ ñàì­íè­òàì. (6) Ïðè­êà­æè­òå æå ôåöè­à­ëàì âûäàòü íàñ íàãè­ìè è â îêî­âàõ! Åñëè è âïðÿìü ìû õîòü êàê-òî ñâÿ­çà­ëè íàðîä îáÿ­çà­òåëü­ñò­âîì, ïóñòü ìû æå è îñâî­áî­äèì åãî îò ñòðà­õà ïåðåä áîãà­ìè, ÷òîáû íè áîæå­ñêîå, íè ÷åëî­âå­÷å­ñêîå — íè÷òî óæå íå ñòî­ÿ­ëî íà ïóòè íîâîé âîé­íû, çàêîí­íîé è áëà­ãî­÷å­ñòè­âîé28 ïîñëå íàøåé âûäà­÷è. (7) Êîí­ñó­ëû òåì âðå­ìå­íåì íàáå­ðóò âîé­ñêî, âîîðó­æàò åãî è îòïðà­âÿò­ñÿ â ïîõîä, íî íå âñòó­ïÿò â çåì­ëè íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, ïîêóäà íå áóäåò âñå ãîòî­âî äëÿ âûäà­÷è íàñ ñàì­íè­òàì. (8) ß âçû­âàþ ê âàì, áåñ­ñìåðò­íûå áîãè, è ìîëþ âàñ, ðàç óæ íå áûëî âàì óãîä­íî â âîéíå ïðî­òèâ ñàì­íè­òîâ äàðî­âàòü ïîáåäó êîí­ñó­ëàì Ñïó­ðèþ Ïîñòó­ìèþ è Òèòó Âåòó­ðèþ, (9) òî äà áóäåò âàì äîâîëü­íî ñïåð­âà óâèäåòü, êàê íàñ ïðî­ãíà­ëè ïîä ÿðìîì è êàê ìû ñâÿ­çà­ëè ñåáÿ áåñ­ñëàâ­íûì ïîðó­÷è­òåëü­ñò­âîì, à íûíå óçðåòü íàñ âûäàí­íû­ìè âðà­ãó íàãè­ìè, â öåïÿõ, ïðè­íÿâ­øè­ìè âåñü èõ ãíåâ íà ñâîè ãîëî­âû; (10) è äà áóäåò âàì áëà­ãî­óãîä­íî, ÷òîáû íîâûå êîí­ñó­ëû è ðèì­ñêèå ëåãè­î­íû áèëè ñàì­íè­òîâ òàê, êàê äî íàøå­ãî êîí­ñóëü­ñòâà âñå­ãäà èõ áèëè».

ñ.414 (11) Êîãäà îí êîí­÷èë, âñå âäðóã çàãî­ðå­ëèñü òàêèì âîñ­õè­ùå­íè­åì è ñî÷óâ­ñò­âè­åì ê ýòî­ìó ìóæó, ÷òî óæå è íå âåðè­ëîñü: òî÷­íî ëè ýòî òîò ñàìûé Ñïó­ðèé Ïîñòó­ìèé — âèíîâ­íèê ñòîëü ïîçîð­íî­ãî ìèðà? (12) Òîëü­êî î òîì è æàëå­ëè òåïåðü, ÷òî òàêî­ãî-òî ìóæà âðà­ãè, âçáå­øåí­íûå íàðó­øå­íè­åì ìèðà, ïîä­âåðã­íóò îñî­áåí­íî ìó÷è­òåëü­íîé êàç­íè.

(13) Âñå îäîá­ðè­ëè Ñïó­ðèÿ Ïîñòó­ìèÿ è ñîãëà­ñè­ëèñü ñ íèì, íî íàðîä­íûå òðè­áó­íû Ëóöèé Ëèâèé è Êâèíò Ìåëèé29 ñóìå­ëè íà âðå­ìÿ íàëî­æèòü çàïðåò íà èñïîë­íå­íèå ýòî­ãî çàìûñ­ëà: (14) òðè­áó­íû çàÿâè­ëè, ÷òî âûäà­÷à íå îñâî­áî­äèò íàðîä îò ãíå­âà áîãîâ äî òåõ ïîð, ïîêà ñàì­íè­òû íå ïîëó­÷àò ñíî­âà âñå òî, ÷òî áûëî â èõ ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèè ïîä Êàâ­äè­åì, (15) ÷òî ñàìè òðè­áó­íû çà ñïà­ñå­íèå ðèì­ñêî­ãî âîèí­ñòâà ñâî­èì ïîðó­÷è­òåëü­ñò­âîì î ìèðå íèêà­êî­ãî íàêà­çà­íèÿ íå çàñëó­æè­âà­þò è, íàêî­íåö, ÷òî êàê îñîá íåïðè­êîñ­íî­âåí­íûõ èõ íåëü­çÿ íè âûäàòü âðà­ãó, íè ïîä­âåðã­íóòü íàñè­ëèþ30.

8. Quo crea­ti sunt die, eo — sic enim pla­cue­rat pat­ri­bus — ma­gistra­tum inie­runt sol­lem­ni­bus­que se­na­tus con­sul­tis per­fec­tis de pa­ce Cau­di­na ret­tu­le­runt; [2] et Pub­li­lius, pe­nes quem fas­ces erant, «Dic, Sp. Pos­tu­mi», in­quit. Qui ubi sur­re­xit, eodem il­lo vul­tu quo sub iugum mis­sus erat, [3] «Haud sum ig­na­rus» in­quit, «con­su­les, ig­no­mi­niae non ho­no­ris cau­sa me pri­mum ex­ci­ta­tum ius­sum­que di­ce­re, non tam­quam se­na­to­rem, sed tam­quam reum qua in­fe­li­cis bel­li, qua ig­no­mi­nio­sae pa­cis. [4] Ego ta­men, quan­do ne­que de no­xa nostra ne­que de poe­na ret­tu­lis­tis, omis­sa de­fen­sio­ne, quae non dif­fi­cil­li­ma es­set apud haud ig­na­ros for­tu­na­rum hu­ma­na­rum ne­ces­si­ta­tium­que, sen­ten­tiam de eo de quo ret­tu­lis­tis pau­cis pe­ra­gam; quae sen­ten­tia tes­tis erit mi­hi­ne an le­gio­ni­bus vestris pe­per­ce­rim, cum me seu tur­pi seu ne­ces­sa­ria spon­sio­ne obstrin­xi; [5] qua ta­men, quan­do ini­us­su po­pu­li fac­ta est, non te­ne­tur po­pu­lus Ro­ma­nus, nec quic­quam ex ea prae­ter­quam cor­po­ra nostra de­ben­tur Sam­ni­ti­bus. [6] De­da­mur per fe­tia­les nu­di vincti­que; ex­sol­va­mus re­li­gio­ne po­pu­lum, si qua ob­li­ga­vi­mus, ne quid di­vi­ni hu­ma­ni­ve obstet quo mi­nus ius­tum pium­que de in­teg­ro inea­tur bel­lum. [7] In­te­rea con­su­les exer­ci­tum scri­be­re, ar­ma­re, edu­ce­re pla­cet, nec pri­us ingre­di hos­tium fi­nes, quam om­nia ius­ta in de­di­tio­nem nostram per­fec­ta erunt. [8] Vos, di im­mor­ta­les, pre­cor quae­so­que, si vo­bis non fuit cor­di Sp. Pos­tu­mium T. Ve­tu­rium con­su­les cum Sam­ni­ti­bus pros­pe­re bel­lum ge­re­re, [9] at vos sa­tis ha­bea­tis vi­dis­se nos sub iugum mis­sos, vi­dis­se spon­sio­ne in­fa­mi ob­li­ga­tos, vi­de­re nu­dos vinctos­que hos­ti­bus de­di­tos, om­nem iram hos­tium nostris ca­pi­ti­bus ex­ci­pien­tes; [10] no­vos con­su­les le­gio­nes­que Ro­ma­nas ita cum Sam­ni­te ge­re­re bel­lum ve­li­tis ut om­nia an­te nos con­su­les bel­la ges­ta sunt».

[11] Quae ubi di­xit, tan­ta si­mul ad­mi­ra­tio mi­se­ra­tio­que vi­ri in­ces­sit ho­mi­nes ut mo­do vix cre­de­rent il­lum eun­dem es­se Sp. Pos­tu­mium qui auc­tor tam foe­dae pa­cis fuis­set; [12] mo­do mi­se­ra­ren­tur quod vir ta­lis etiam prae­ci­puum apud hos­tes suppli­cium pas­su­rus es­set ob iram di­remptae pa­cis. [13] Cum om­nes lau­di­bus mo­do pro­se­quen­tes vi­rum in sen­ten­tiam eius pe­di­bus irent, [14] tempta­ta pau­lis­per in­ter­ces­sio est ab L. Li­vio et Q. Mae­lio tri­bu­nis ple­bis, qui ne­que ex­sol­vi re­li­gio­ne po­pu­lum aie­bant de­di­tio­ne sua, ni­si om­nia Sam­ni­ti­bus, qua­lia apud Cau­dium fuis­sent, res­ti­tue­ren­tur; [15] ne­que se pro eo quod spon­den­do pa­cem ser­vas­sent exer­ci­tum po­pu­li Ro­ma­ni poe­nam ul­lam me­ri­tos es­se; ne­que ad extre­mum, cum sac­ro­sancti es­sent, de­di hos­ti­bus vio­la­ri­ve pos­se.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 27Ñì.: II, 1, 8 è ïðè­ìå÷. 4 ê êí. II.
  • 28Ñð.: Öèöå­ðîí. Îá îáÿ­çàí­íî­ñòÿõ, III, 109.
  • 29Ïî Öèöå­ðî­íó (Îá îáÿ­çàí­íî­ñòÿõ, III, 109), òðè­áó­íîì âìå­ñòå ñ Ëèâè­åì áûë íå Ìåëèé, à Òèáå­ðèé Íóìè­öèé[1].
  • 30Ëèâèé è Ìåëèé, âèäè­ìî, òîæå ïîðó­÷è­òå­ëè äîãî­âî­ðà, çàòåì èçáðàí­íûå â íàðîä­íûå òðè­áó­íû.
  • [1]Öèöå­ðîí â óêà­çàí­íîì ìåñòå íàçû­âà­åò Òèáå­ðèÿ Íóìè­öèÿ íå âìå­ñòî Ìåëèÿ, à âìå­ñòî Ëèâèÿ. — Ïðèì. ðåä. ñàé­òà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000909 1364000910 1364000911