Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
22. (1) Êîãäà ýòîò ãîä [315 ã.] çàâåðøèëñÿ, âåäåíèå âîéíû ïåðåøëî ê äèêòàòîðó Êâèíòó Ôàáèþ; íîâûå êîíñóëû84 îñòàëèñü, êàê è ïðåäûäóùèå, â ñàìîì Ðèìå, à Ôàáèé, ÷òîáû ïðèíÿòü îò Ýìèëèÿ âîéñêî, ïðèáûë ñ ïîäêðåïëåíèåì ïîä Ñàòèêóëó. (2) Òåì âðåìåíåì è ñàìíèòû ïåðåñòàëè îñàæäàòü Ïëèñòèêó, à âìåñòî ýòîãî âûçâàëè èç äîìó íîâûå âîéñêà è, ïîëàãàÿñü íà ñâîþ ìíîãî÷èñëåííîñòü, âíîâü ñòàëè ëàãåðåì íà ïðåæíåì ìåñòå; äëÿ îòâëå÷åíèÿ ðèìëÿí îò îñàäû îíè ïûòàëèñü âòÿãèâàòü èõ â ðàçíîãî ðîäà ñòû÷êè. (3) Îäíàêî äèêòàòîð åùå áîëüøå ñîñðåäîòî÷èë óñèëèÿ íà îñàäå âðàæåñêèõ ñòåí, âèäÿ öåëü âîéíû âî âçÿòèè ãîðîäà è ïî÷òè íå ïðèíèìàÿ ïðåäîñòîðîæíîñòåé ïðîòèâ ñàìíèòîâ: îí òîëüêî ðàññòàâèë äîçîðû, ÷òîáû ëàãåðü íå ïîäâåðãñÿ íåîæèäàííîìó íàïàäåíèþ. (4) Ýòî ïðèáàâèëî ñàìíèòàì äåðçîñòè, è îíè ñòàëè òî è äåëî ïîäúåçæàòü ê âàëó, íå äàâàÿ ðèìëÿíàì ïîêîÿ. Îäíàæäû, êîãäà âðàã áûë ïî÷òè ó âîðîò ëàãåðÿ, íà÷àëüíèê êîííèöû Êâèíò Àâëèé Öåððåòàí áåç âåäîìà äèêòàòîðà â áåøåíîì ðûâêå ñî âñåþ ñâîåþ êîííèöåé âûñêî÷èë èç ëàãåðÿ è îòáðîñèë íåïðèÿòåëÿ ïðî÷ü. (5) È â ýòîé ñõâàòêå, òàê ìàëî ïîõîæåé íà óïîðíîå ïðîòèâîáîðñòâî, ñóäüáà ÿâèëà ñâîå ìîãóùåñòâî: îáå ñòîðîíû ïîíåñëè òÿæêèå ïîòåðè, è îáà âîæäÿ íàøëè çäåñü ñâîþ ãèáåëü. (6) Ïîíà÷àëó ñàìíèòñêèé âîåíà÷àëüíèê â äîñàäå íà òî, ÷òî ðàçáèò è îáðàùåí â áåãñòâî â òîì ñàìîì ìåñòå, ãäå òîëüêî ÷òî òàê äåðçêî ãàðöåâàë, ñóìåë óãîâîðàìè è îáîäðåíèåì ñíîâà ïîâåñòè ñâîèõ â áîé; (7) ðèìñêîìó íà÷àëüíèêó êîííèöû ëåãêî áûëî çàìåòèòü åãî ñðåäè âîèíîâ, êîòîðûõ îí çâàë â áîé, è, íàñòàâèâ êîïüå, Êâèíò Àâëèé òàê ïðèøïîðèë ñâîåãî êîíÿ, ÷òî õâàòèëî îäíîãî óäàðà, ÷òîáû òåëî âðàãà, áåçäûõàííîå, ïàëî íàçåìü. Âîïðåêè îáûêíîâåíèþ òîëïà âîèíîâ íå ñòîëüêî áûëà îáåñêóðàæåíà ãèáåëüþ ñâîåãî ïðåäâîäèòåëÿ, ñêîëüêî îæåñòî÷åíà åþ: (8) âñå, êòî áûë ðÿäîì, ïóñòèëè ñâîè êîïüÿ â Àâëèÿ, âîðâàâøåãîñÿ ñãîðÿ÷à â ñàìóþ ãóùó âðàãà. (9) Íî ÷åñòü îòìñòèòü çà ãèáåëü ñàìíèòñêîãî ïðåäâîäèòåëÿ ñóäüáà äàðîâàëà ïðåæäå âñåãî åãî áðàòó: ýòî îí âíå ñåáÿ îò ãîðÿ è ÿðîñòè ñòàùèë ñ êîíÿ ïîáåäîíîñíîãî íà÷àëüíèêà êîííèöû è óìåðòâèë åãî. È äàæå òåëî óáèòîãî åäâà íå ïîïàëî â ðóêè ñàìíèòîâ, òàê êàê ïàë îí â ñàìîé ãóùå âðàæåñêîé ñ.429 êîííèöû. (10) Îäíàêî ðèìëÿíå òîò÷àñ ñïåøèëèñü, âûíóäèâ ñàìíèòîâ ñäåëàòü òî æå ñàìîå, è íåîæèäàííî âûñòðîèâøèåñÿ áîåâûå ïîðÿäêè íà÷àëè âîêðóã òåë âîæäåé ðóêîïàøíóþ, â êîòîðîé ðèìëÿíå, êîíå÷íî, îäåðæàëè âåðõ, è, îòáèâ òåëî Àâëèÿ, ïîáåäèòåëè âíåñëè åãî â ëàãåðü, èñïûòûâàÿ ðàçîì è ãîðåñòü, è ãîðäîñòü. (11) À ñàìíèòû, ïîòåðÿâ âîåíà÷àëüíèêà è èñïðîáîâàâ ñâîè ñèëû â êîííîì áîþ, îñòàâèëè Ñàòèêóëó, ïðèçíàâàÿ òåì ñàìûì, ÷òî ïîïûòêè çàùèòèòü åå òùåòíû, è ñíîâà ïðèíÿëèñü çà îñàäó Ïëèñòèêè, òàê ÷òî ÷åðåç íåñêîëüêî äíåé Ñàòèêóëà ïîñëå ñäà÷è îêàçàëàñü â ðóêàõ ðèìëÿí, à Ïëèñòèêà — ïîñëå ïðèñòóïà — â ðóêàõ ñàìíèòîâ. |
22. Anno circumacto bellum deinceps ab dictatore Q. Fabio gestum est; consules novi, sicut superiores, Romae manserunt; Fabius ad accipiendum ab Aemilio exercitum ad Saticulam cum supplemento venit. [2] Neque enim Samnites ad Plisticam manserant sed accitis ab domo novis militibus multitudine freti castra eodem quo antea loco posuerunt lacessentesque proelio Romanos avertere ab obsidione conabantur. [3] Eo intentius dictator in moenia hostium versus id bellum tantum ducere quod urbem oppugnabat, securior ab Samnitibus agere stationibus modo oppositis ne qua in castra vis fieret. [4] Eo ferocius adequitare Samnites vallo neque otium pati. Et cum iam prope in portis castrorum esset hostis, nihil consulto dictatore magister equitum Q. Aulius Cerretanus magno tumultu cum omnibus turmis equitum evectus summovit hostem. [5] Tum in minime pertinaci genere pugnae sic fortuna exercuit opes ut insignes utrimque clades et clara ipsorum ducum ederet funera. [6] Prior Samnitium imperator, aegre patiens quo tam ferociter adequitasset inde se fundi fugarique, orando hortandoque equites proelium iteravit; [7] in quem insignem inter suos cientem pugnam magister equitum Romanus infesta cuspide ita permisit equum ut uno ictu exanimem equo praecipitaret. Nec, ut fit, ad ducis casum perculsa magis quam inritata est multitudo; [8] omnes qui circa erant in Aulium temere invectum per hostium turmas tela coniecerunt; [9] fratri praecipuum decus ulti Samnitium imperatoris di dederunt. Is victorem detractum ex equo magistrum equitum plenus maeroris atque irae trucidavit, nec multum afuit quin corpore etiam, quia inter hostilis ceciderat turmas, Samnites potirentur. [10] Sed extemplo ad pedes descensum ab Romanis est coactique idem Samnites facere; et repentina acies circa corpora ducum pedestre proelium iniit, quo haud dubie superat Romanus, reciperatumque Auli corpus mixta cum dolore laetitia victores in castra referunt. [11] Samnites duce amisso et per equestre certamen temptatis viribus omissa Saticula, quam nequiquam defendi rebantur, ad Plisticae obsidionem redeunt, intraque paucos dies Saticula Romanus per deditionem, Plistica per vim Samnis potitur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß