Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
24. (1) Îòòóäà âîéñêî âîçâðàòèëîñü ê Ñîðå, è íîâûå êîíñóëû — Ìàðê Ðåòåëèé[1] è Ãàé Ñóëüïèöèé, ïðèíÿâ îò Ôàáèÿ âîéñêî, ðàñïóñòèëè áîëüøóþ ÷àñòü âåòåðàíîâ87 è ïîïîëíèëè âîèíñòâî êîãîðòàìè88 íîâîáðàíöåâ. (2) Ãîðîä ìåæ òåì áûë ðàñïîëîæåí â íåïðèñòóïíîì ìåñòå, è ðèìëÿíå íèêàê íå ìîãëè âûáðàòü âåðíûé ñïîñîá åãî çàõâàòèòü: äëèòåëüíàÿ ëè îñàäà äàñò èì ïîáåäó èëè ñòðåìèòåëüíûé ïðèñòóï? (3) È òóò ïåðåáåæ÷èê èç Ñîðû, âûéäÿ òàéêîì èç ãîðîäà è äîáðàâøèñü äî ðèìñêîé ñòðàæè, âåëèò íå òåðÿÿ âðåìåíè âåñòè åãî ê âîæäÿì è êîíñóëàì, à ïðåäñòàâ ïåðåä íèìè, îáåùàåò îòäàòü èì ãîðîä. (4) Êîãäà çàòåì â îòâåò íà ðàññïðîñû îí îáúÿñíèë, ÷òî íàìåðåí äåëàòü, ïðåäëîæåíèå ñî÷ëè äåëüíûì è, ïî åãî íàñòîÿíèþ, ïåðåäâèíóëè ðàçáèòûé ïîä ñàìûìè ñòåíêàìè ëàãåðü íà øåñòü ìèëü îò ãîðîäà, (5) ÷òîáû òåì óñûïèòü áäèòåëüíîñòü è äíåâíûõ äîçîðîâ, îõðàíÿâøèõ ãîðîä, è íî÷íîé åãî ñòðàæè. Íà ñëåäóþùóþ íî÷ü ïåðåáåæ÷èê ïðèêàçàë êîãîðòàì ïðèòàèòüñÿ â ïåðåëåñêàõ ïîä ãîðîäîì, à ñàì, âçÿâ äåñÿòîê îòáîðíûõ ðàòíèêîâ, ïîâåë èõ çà ñîáîþ â êðåïîñòü ïî êðóòûì è ïî÷òè íåïðîõîäèìûì òðîïàì. Òóäà îí çàãîäÿ ïðèíåñ áîëüøîé çàïàñ ìåòàòåëüíûõ ñíàðÿäîâ, (6) à êðîìå òîãî, òàì áûëè êàìíè, è ñëó÷àéíî ðàçáðîñàííûå ïîâñþäó, êàê îáû÷íî áûâàåò íà ñêàëàõ, è íàðî÷íî ñíåñåííûå â ýòî ìåñòî æèòåëÿìè äëÿ ëó÷øåé åãî çàùèòû. (7) Çäåñü îí è ðàññòàâèë ðèìëÿí è, ïîêàçàâ èì óçêóþ è êðóòóþ òðîïó, âåäóùóþ â êðåïîñòü èç ãîðîäà, ìîëâèë: «Íà òàêîé êðóòèçíå äà ñ îðóæèåì íàòèñê ëþáîé òîëïû ìîæíî ñäåðæèâàòü äàæå âòðîåì, (8) âàñ æå äåñÿòåðî è, ÷òî åùå âàæíåå, âû — ðèìëÿíå, äà åùå ñàìûå õðàáðûå èç ðèìëÿí! Çà âàñ áóäåò è ñàìî ñ.431 ýòî ìåñòî, è òüìà íî÷íàÿ, ïîòîìó ÷òî â òåìíîòå ñ ïåðåïóãó âñ¸ ïðåóâåëè÷èâàþò, à óæ ñòðàõó íà âñåõ ÿ íàãîíþ. Âû æå ñèäèòå â êðåïîñòè è äåðæèòå óõî âîñòðî». (9) È îí ïîì÷àëñÿ âíèç, êðè÷à âî âñþ ìî÷ü: «Ê îðóæèþ, ãðàæäàíå! Êðåïîñòü âçÿòà âðàãàìè! Çàêëèíàþ âàñ: çàùèùàéòåñü!» (10) Òàê îí âîïèë, âðûâàÿñü â äîìà ñòàðåéøèí, â ëèöî âñåì âñòðå÷íûì è âñåì, êòî â ñòðàõå ïîâûñêàêèâàë íà óëèöó. Ïåðåïîëîõ íà÷àë îí îäèí, íî âîò óæå òîëïû ðàçíîñÿò åãî ïî ãîðîäó. (11) Âñòðåâîæåííûå ìàãèñòðàòû, óçíàâ îò ëàçóò÷èêîâ, ïîñëàííûõ ê êðåïîñòè, ÷òî îíà çàíÿòà âîîðóæåííûìè ëþäüìè ñ ìåòàòåëüíûìè îðóäèÿìè, ïðè÷åì ÷èñëî ïðîòèâíèêîâ áûëî ìíîãîêðàòíî ïðåóâåëè÷åíî, òåðÿþò íàäåæäó îòáèòü êðåïîñòü. (12) Ïîâñþäó íà÷èíàåòñÿ áåãñòâî, è ïîëóñîííûå, ïî÷òè ñïëîøü áåçîðóæíûå ëþäè ðàçáèâàþò âîðîòà.  îäíè òàêèå âîðîòà âðûâàåòñÿ ïðèâëå÷åííûé øóìîì ðèìñêèé îòðÿä è ì÷èòñÿ ïî óëèöàì, óáèâàÿ ïåðåïóãàííûõ ãîðîæàí. (13) Ñîðà áûëà óæå çàõâà÷åíà, êîãäà íà ðàññâåòå ïðèáûëè êîíñóëû è ïðèíÿëè ñäà÷ó òåõ, êîãî â íî÷íîé ðåçíå è ïåðåïîëîõå ïîùàäèëà ñóäüáà. (14) Èç íèõ 225 ÷åëîâåê, áûâøèõ, ïî îáùåìó ìíåíèþ, âèíîâíèêàìè óæàñíîãî èçáèåíèÿ ïîñåëåíöåâ è îòïàäåíèÿ îò Ðèìà, â îêîâàõ óâîäÿò â Ðèì, îñòàëüíûõ îòïóñêàþò öåëûìè è íåâðåäèìûìè, íî â Ñîðå îñòàåòñÿ îòðÿä îõðàíû. (15) Âñåõ, êîãî îòïðàâèëè â Ðèì, âûñåêëè íà ôîðóìå ðîçãàìè è îáåçãëàâèëè, ê âÿùåé ðàäîñòè ïðîñòîãî íàðîäà, äëÿ êîòîðîãî îñîáåííî âàæíà áûëà áåçîïàñíîñòü ïëåáååâ, ïîñûëàåìûõ â êàêèå-íèáóäü ïîñåëåíèÿ. |
24. Ad Soram inde reditum; novique consules M. Poetelius C. Sulpicius exercitum ab dictatore Fabio accipiunt magna parte veterum militum dimissa novisque cohortibus in supplementum adductis. [2] Ceterum cum propter difficilem urbis situm nec oppugnandi satis certa ratio iniretur et aut tempore longinqua aut praeceps periculo victoria esset, [3] Soranus transfuga clam ex oppido profectus, cum ad vigiles Romanos penetrasset, duci se extemplo ad consules iubet deductusque traditurum urbem promittit. [4] Visus inde, cum quonam modo id praestaturus esset percontantes doceret, haud vana adferre, perpulit prope adiuncta moenibus Romana castra ut sex milia ab oppido removerentur: [5] fore ut minus intentae in custodiam urbis diurnae stationes ac nocturnae vigiliae essent. Ipse insequenti nocte sub oppido silvestribus locis cohortibus insidere iussis decem milites delectos secum per ardua ac prope invia in arcem ducit, pluribus quam pro numero virorum missilibus telis eo conlatis; [6] ad hoc saxa erant et temere iacentia, ut fit in aspretis, et de industria etiam, quo locus tutior esset, ab oppidanis congesta. [7] Ubi cum constituisset Romanos semitamque angustam et arduam erectam ex oppido in arcem ostendisset, «Hoc quidem ascensu» inquit «vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint: [8] vos et decem numero, et quod plus est, Romani Romanorumque fortissimi viri estis. Et locus pro vobis et nox erit, quae omnia ex incerto maiora territis ostentat. Ego iam terrore omnia implebo: vos arcem intenti tenete». [9] Decurrit inde, quanto maxime poterat cum tumultu, «Ad arma!» et «Pro vestram fidem, cives!» clamitans; «arx ab hostibus capta est; defendite!» [10] Haec incidens principum foribus, haec obviis, haec excurrentibus in publicum pavidis increpat. Acceptum ab uno pavorem plures per urbem ferunt. [11] Trepidi magistratus missis ad arcem exploratoribus cum tela et armatos tenere arcem multiplicato numero audirent, avertunt animos a spe reciperandae arcis; [12] fuga cuncta complentur portaeque ab semisomnis ac maxima parte inermibus refringuntur, quarum per unam praesidium Romanum clamore excitatum inrumpit et concursantes per vias pavidos caedit. [13] Iam Sora capta erat, cum consules prima luce advenere et quos reliquos fortuna ex nocturna caede ac fuga fecerat in deditionem accipiunt. [14] Ex his ducentos viginti quinque, qui omnium consensu destinabantur et infandae colonorum caedis et defectionis auctores, vinctos Romam deducunt; ceteram multitudinem incolumem praesidio imposito Sorae relinquunt. [15] Omnes qui Romam deducti erant virgis in foro caesi ac securi percussi, summo gaudio plebis, cuius maxime intererat tutam ubique quae passim in colonias mitteretur multitudinem esse. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß