Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
27. (1) Ñëóõè îáî âñåì ýòîì, à åùå áîëåå ðàñ÷åò íà îòïàäåíèå Êàìïàíèè îò Ðèìà (÷òî è áûëî öåëüþ çàãîâîðà) çàñòàâèëè ñàìíèòîâ èç Àïóëèè âîçâðàòèòüñÿ ê Êàâäèþ, (2) ÷òîáû èçáëèçè, åñëè ïðè êàêîé-íèáóäü ñìóòå ïðåäñòàâèòñÿ ñëó÷àé, îòíÿòü ó ðèìëÿí Êàïóþ. (3) Êîíñóëû ñ ñèëüíûì âîéñêîì ïðèáûëè òóäà æå. Ïîíà÷àëó ïðîòèâíèêè ìåäëèëè, ñòîÿ ïî êðàÿì çàðîñøåãî ëåñîì ðàñïàäêà è ïîíèìàÿ, ÷òî íà÷àâøèé íàñòóïëåíèå îêàçûâàåòñÿ â íåâûãîäíîì ñ.434 ïîëîæåíüå; (4) ïîòîì, ñäåëàâ íåáîëüøîé êðþê ïî îòêðûòîé ìåñòíîñòè, ñàìíèòû ñïóñêàþòñÿ âñåì âîéñêîì â äîëèíó íà êàìïàíñêèå ïîëÿ è ñïåðâà ðàçáèâàþò ëàãåðü â âèäó íåïðèÿòåëÿ, (5) è ïîòîì îáå ñòîðîíû ïðîáóþò ñâîè ñèëû â ìåëêèõ ñòû÷êàõ — ãëàâíûì îáðàçîì â êîííîì, à íå ïåøåì áîþ; è ðèìëÿíå áûëè äîâîëüíû èñõîäîì ýòèõ ñòû÷åê, à çàòÿãèâàíèå âîéíû èõ íå òðåâîæèëî. (6) Âîæäÿì ñàìíèòîâ, íàïðîòèâ, ñòàëî î÷åâèäíî, ÷òî èì åæåäíåâíî íàíîñèòñÿ ïóñòü íåáîëüøîé, íî âñå æå óðîí è çàòÿãèâàíèå âîéíû ëèøàåò áîéöîâ áîäðîñòè. (7) Ïîýòîìó îíè âûñòðàèâàþò áîåâûå ïîðÿäêè, ðàçìåñòèâ ñâîþ êîííèöó íà ïðàâîì è ëåâîì êðûëå. Âñàäíèêàì áûëî ïðåäïèñàíî âíèìàòåëüíî ñëåäèòü çà ëàãåðåì, ÷òîáû íà íåãî íåíàðîêîì íå íàïàëè, íî íå çà áèòâîé: ïåõîòà, ìîë, ñîõðàíèò ñòðîé. (8) Êîíñóë Ñóëüïèöèé ñòàë íà ïðàâîì, Ïåòåëèé — íà ëåâîì êðûëå. Íà ïðàâîì êðûëå, ãäå è ñàìíèòñêèå ðÿäû íå áûëè ñîìêíóòûìè — òî ëè äëÿ îáõîäà âðàãà, òî ëè ÷òîá ñàìèì íå áûòü îêðóæåííûìè, — âîèíîâ ðàññòàâèëè ïîñâîáîäíåé. (9) Íà ëåâîì — ñèëû ïðèáàâèëîñü íå òîëüêî îò ïëîòíîñòè ðÿäîâ, íî è îò íåîæèäàííîãî ðåøåíèÿ êîíñóëà Ïåòåëèÿ ñðàçó æå âûïóñòèòü â ïåðâûé ðÿä âñïîìîãàòåëüíûå êîãîðòû, êîòîðûå äåðæàëè ñâåæèìè íà ñëó÷àé çàòÿíóâøåãîñÿ ñðàæåíèÿ: ñîáðàâ âìåñòå âñå ñâîè ñèëû, îí ïðè ïåðâîì æå óäàðå ïîòåñíèë íåïðèÿòåëÿ. (10) Íà ïîìîùü ðàññòðîåííûì ðÿäàì ïåõîòû â áîé ïîñïåøèëà ñàìíèòñêàÿ êîííèöà. Êîãäà îíà ì÷àëàñü ìåæäó âîéñêàìè ïðîòèâíèêîâ, ïðîòèâ íåå âñêà÷ü ïîíåñëàñü ðèìñêàÿ êîííèöà è ñìåøàëà çíàìåíà è ðÿäû ïåøèõ è êîííûõ, ïîêà íàêîíåö íà ýòîì êðûëå âðàã íå áûë ñìÿò îêîí÷àòåëüíî. (11) ×òîá îáîäðÿòü âîèíîâ, çäåñü áûë íå òîëüêî Ïåòåëèé, íî è Ñóëüïèöèé: çàñëûøàâ êðèê íà ëåâîì êðûëå, îí ïðèñêàêàë ñþäà, îñòàâèâ ñâîèõ âîèíîâ, åùå íå óñïåâøèõ òîëêîì ñõâàòèòüñÿ ñ âðàãîì. (12) Âèäÿ çäåñü áåññïîðíóþ ïîáåäó, äâèíóëñÿ íàçàä, âçÿâ íà ñâîå êðûëî òûñÿ÷ó äâåñòè ÷åëîâåê, è îáíàðóæèë, ÷òî òàì äåëî ïðèíÿëî ñîâñåì èíîé îáîðîò: ðèìëÿíå îòñòóïàëè, à âðàã ïîáåäíî òåñíèë èõ ðàññòðîåííûå ðÿäû. (13) Íî ñ ïðèáûòèåì êîíñóëà âñå âäðóã ïåðåìåíèëîñü. Äåéñòâèòåëüíî, âèä âîæäÿ ïîäíÿë äóõ âîèíîâ, à ïîìîùü îò ïðèáûâøèõ ñ íèì õðàáðåöîâ èçìåðÿëàñü íå òîëüêî ÷èñëîì: ñ íèìè ïðèøëà âåñòü î ïîáåäå íà äðóãîì êðûëå, êîòîðóþ âîèíû âñêîðå è ñàìè óâèäåëè. Âñå ýòî âûïðàâèëî õîä ñðàæåíèÿ. (14) Ïîòîì óæå âäîëü âñåãî ñòðîÿ ðèìëÿíå ñòàëè îäåðæèâàòü âåðõ, óáèâàòü è áðàòü â ïëåí ïåðåñòàâøèõ ñîïðîòèâëÿòüñÿ ñàìíèòîâ, åñëè òåì íå óäàëîñü áåæàòü â Ìàëåâåíò93, êîòîðûé íûíå çîâåòñÿ Áåíåâåíò. Óáèòî èëè âçÿòî â ïëåí áûëî îêîëî òðèäöàòè òûñÿ÷ ñàìíèòîâ. Òàê ãîâîðèò ïðåäàíèå. |
27. Earum fama rerum, magis tamen spes Campanae defectionis, in quam coniuratum erat, Samnites in Apuliam versos rursus ad Caudium revocavit, [2] ut inde ex propinquo, si qui motus occasionem aperiret, Capuam Romanis eriperent. [3] Eo consules cum valido exercitu venerunt. Et primo circa saltus, cum utrimque ad hostem iniqua via esset, cunctati sunt; [4] deinde Samnites per aperta loca brevi circuitu in loca plana, Campanos campos, agmen demittunt, ibique primum castra in conspectum hostibus data, [5] deinde levibus proeliis equitum saepius quam peditum utrimque periculum factum; nec aut eventus eorum Romanum aut morae, qua trahebant bellum, paenitebat. [6] Samnitium contra ducibus et carpi parvis cottidie damnis et senescere dilatione belli vires suae videbantur. [7] Itaque in aciem procedunt equitibus in cornua divisis, quibus praeceptum erat intentiores ad respectum castrorum, ne qua eo vis fieret, quam ad proelium starent: aciem pedite tutam fore. [8] Consulum Sulpicius in dextro, Poetelius in laevo cornu consistunt. Dextra pars, qua et Samnites raris ordinibus aut ad circumeundos hostes aut ne ipsi circumirentur constiterant, latius patefacta stetit: [9] sinistris, praeterquam quod confertiores steterant, repentino consilio Poeteli consulis additae vires, qui subsidiarias cohortes, quae integrae ad longioris pugnae casus reservabantur, in primam aciem extemplo emisit universisque hostem primo impetu viribus impulit. [10] Commota pedestri acie Samnitium eques in pugnam succedit. In hunc transverso agmine inter duas acies se inferentem Romanus equitatus concitat equos signaque et ordines peditum atque equitum confundit, donec universam ab ea parte avertit aciem. [11] In eo cornu non Poetelius solus sed Sulpicius etiam hortator adfuerat, avectus ab suis nondum conserentibus manus ad clamorem a sinistra parte prius exortum. [12] Unde haud dubiam victoriam cernens cum ad suum cornu tenderet cum mille ducentis viris, dissimilem ibi fortunam invenit, Romanos loco pulsos, victorem hostem signa in perculsos inferentem. [13] Ceterum omnia mutavit repente consulis adventus; nam et conspectu ducis refectus militum est animus, et maius quam pro numero auxilium advenerant fortes viri, et partis alterius victoria audita mox visa etiam proelium restituit. [14] Tota deinde iam vincere acie Romanus et omisso certamine caedi capique Samnites, nisi qui Maleventum, cui nunc urbi Beneventum nomen est, perfugerunt. Ad triginta milia caesa aut capta Samnitium proditum memoriae est. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß