Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
35. (1) Ïîêà âñå ýòî ïðîèñõîäèëî â Ðèìå, ýòðóñêè óæå íà÷àëè îñàäó Ñóòðèÿ, à íàâñòðå÷ó êîíñóëó Ôàáèþ, âåäøåìó âîéñêî íà ïîìîùü ñîþçíèêàì âäîëü ïðåäãîðèé, ÷òîáû ïðè ñëó÷àå íàïàñòü íà óêðåïëåíèÿ âðàãà, âûñòóïèë ïîñòðîåííûé â áîåâîì ïîðÿäêå íåïðèÿòåëü. (2) Íà ðàñêèíóâøåéñÿ âíèçó ðàâíèíå õîðîøî âèäíû áûëè íåñ÷åòíûå âðàæåñêèå ðàòè, è òîãäà êîíñóë, ÷òîáû âûãîäíûì ïîëîæåíèåì âîçìåñòèòü äëÿ ñâîèõ ÷èñëåííîå ïðåâîñõîäñòâî ïðîòèâíèêà, ïîäíÿë âîéñêî íåìíîãî ââåðõ ïî ñêëîíó — ìåñòî áûëî íåðîâíîå è êàìåíèñòîå — è òîãäà óæå ïîâåðíóë çíàìåíà ïðîòèâ íåïðèÿòåëÿ. (3) Ýòðóñêè öåëèêîì ïîëàãàëèñü íà ñâîþ ìíîãî÷èñëåííîñòü è, ïîçàáûâ îáî âñåì, òàê ïîñïåøíî è òàê æàäíî êèäàþòñÿ â áîé, ÷òî âûïóñêàþò âñå ñâîè äðîòèêè, ÷òîá ïîñêîðåå íà÷àòü ðóêîïàøíóþ, îáíàæàþò ìå÷è è ñòðåìãëàâ áðîñàþòñÿ íà ïðîòèâíèêà. (4) Ðèìëÿíå, íàïðîòèâ, ìåòàëè òî ñòðåëû, òî êàìíè, êîòîðûìè èõ â èçîáèëèè ñíàáæàëà ñàìà ìåñòíîñòü. (5) È âûøëî òàê, ÷òî óäàðû ïî ùèòàì è øëåìàì ïðèâåëè â çàìåøàòåëüñòâî äàæå òåõ ýòðóñêîâ, êòî íå áûë ðàíåí, è ïîäîéòè äëÿ áëèæíåãî áîÿ îêàçàëîñü íå òàê ïðîñòî, (6) à äëÿ äàëüíåãî íå îñòàëîñü ìåòàòåëüíûõ îðóäèé, è ýòðóñêè îñòàíîâèëèñü, îòêðûòûå óäàðàì, ïîòîìó ÷òî èõ òîëêîì íè÷òî íå çàùèùàëî, à íåêîòîðûå äàæå íà÷àëè îòñòóïàòü, è òîãäà íà êîëåáëþùèéñÿ è ïîøàòíóâøèéñÿ ñòðîé, âñêðè÷àâ ñ íîâîþ ñèëîé è îáíàæèâ ìå÷è, ðèíóëèñü ãàñòàòû è ïðèíöèïû116. (7) Ýòîò íàòèñê ýòðóñêè ñäåðæàòü íå ìîãëè è, ïîâåðíóâ çíàìåíà, âðàññûïíóþ áðîñèëèñü ê ëàãåðþ. Íî êîãäà ðèìñêàÿ êîííèöà íàèñêîñîê ïåðåñåêëà ðàâíèíó è îêàçàëàñü íà ïóòè áåãëåöîâ, îíè îòêàçàëèñü îò ëàãåðÿ è êèíóëèñü â ãîðû. (8) Îòòóäà ïî÷òè áåçîðóæíàÿ òîëïà, èçíåìîãàÿ îò ðàí, äîáðàëàñü äî Öèìèíèéñêîãî ëåñà, à ðèìëÿíå, ïåðåáèâ ìíîãî òûñÿ÷ ýòðóñêîâ è çàõâàòèâ òðèäöàòü âîñåìü áîåâûõ çíàìåí, çàâëàäåëè åùå è âðàæåñêèì ëàãåðåì ñ áîãàòîé äîáû÷åþ. Ïîòîì ñòàëè äóìàòü è î ïðåñëåäîâàíèè âðàãà. |
35. Dum ea Romae geruntur, iam Sutrium ab Etruscis obsidebatur consulique Fabio imis montibus ducenti ad ferendam opem sociis temptandasque munitiones, si qua posset, acies hostium instructa occurrit; [2] quorum ingentem multitudinem cum ostenderet subiecta late planities, consul, ut loco paucitatem suorum adiuvaret, flectit paululum in clivos agmen — aspreta erant strata saxis — inde signa in hostem obvertit. [3] Etrusci omnium praeterquam multitudinis suae, qua sola freti erant, immemores proelium ineunt adeo raptim et avide ut abiectis missilibus, quo celerius manus consererent, stringerent gladios vadentes in hostem; [4] Romanus contra nunc tela, nunc saxa, quibus eos adfatim locus ipse armabat, ingerere. [5] Igitur scuta galeaeque ictae cum etiam quos non volneraverant turbarent neque subire erat facile ad propiorem pugnam neque missilia habebant, quibus eminus rem gererent — [6] stantes et expositos ad ictus cum iam satis nihil tegeret, quosdam etiam pedem referentes fluctuantemque et instabilem aciem redintegrato clamore strictis gladiis hastati et principes invadunt. [7] Eum impetum non tulerunt Etrusci versisque signis fuga effusa castra repetunt. Sed equites Romani praevecti per obliqua campi cum se fugientibus obtulissent, omisso ad castra itinere montes petunt; [8] inde inermi paene agmine ac vexato volneribus in silvam Ciminiam penetratum. Romanus multis milibus Etruscorum caesis, duodequadraginta signis militaribus captis, castris etiam hostium cum praeda ingenti potitur. Tum de persequendo hoste agitari coeptum. |