Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
4. (1) Âåñòü îá ýòîì ïîðàæåíèè âûçâàëà â Ðèìå ïåðåïîëîõ, íå ñîîáðàçíûé ðàçìåðàì áåäñòâèÿ. (2) Ñóäû çàêðûòû, ñòðàæà ó âîðîò, ïî âñåì óëèöàì äîçîðû, íà ñòåíàõ îðóæèå, ñòðåëû è êàìíè — êàê áóäòî îò âîéñêà íå îñòàëîñü íè äóøè. (3) Äèêòàòîð, ïðèçâàâ ê ïðèñÿãå âñþ ìîëîäåæü, îòïðàâèëñÿ ê âîéñêó è ïðîòèâ îæèäàíèÿ íàøåë òàì ñïîêîéñòâèå è ïîðÿäîê, âîäâîðåííûå ñòàðàíèÿìè íà÷àëüíèêà êîííèöû: (4) ëàãåðü ïåðåíåñåí â áîëåå áåçîïàñíîå ìåñòî, êîãîðòû, ëèøèâøèåñÿ çíàìåí, îñòàâëåíû çà âàëîì áåç øàòðîâ13, à âîéñêî æàæäåò áîÿ, ÷òîá ñêîðåå ñìûòü ïîçîð. (5) Òàê ÷òî äèêòàòîð òóò æå ïåðåíåñ ëàãåðü â îêðåñòíîñòè Ðóçåëëû14. Ñëåäîì òóäà æå äâèíóëñÿ è íåïðèÿòåëü. (6) Õîòÿ ïîñëå íåäàâíåãî óñïåõà âðàãè ïîëàãàëèñü íà ñâîè ñèëû äàæå â îòêðûòîì áîþ, îäíàêî è òóò îíè ñíîâà ïðèáåãàþò ê õèòðîñòè, îäíàæäû ïðèíåñøåé èì óäà÷ó15. ñ.460 (7) Íåïîäàëåêó îò ðèìñêîãî ëàãåðÿ áûëè ïîëóðàçðóøåííûå õèæèíû äåðåâíè, ñîææåííîé ïðè îïóñòîøåíèè ïîëåé. Òàì óêðûëèñü âîîðóæåííûå âîèíû, à âïåðåä, íà ñàìîì âèäó ó ðèìñêîé îõðàíû âî ãëàâå ñ ëåãàòîì Ãíååì Ôóëüâèåì, ïîãíàëè ñêîò. (8) Êîãäà æå íèêòî èç ðèìëÿí íå ïîääàëñÿ íà ñîáëàçí, òî îäèí èç ïàñòóõîâ, ïîäîéäÿ ïîä ñàìûå óêðåïëåíèÿ, çàêðè÷àë îñòàëüíûì, íå ðåøàâøèìñÿ ãíàòü ñêîò îò ðàçâàëèí äåðåâíè ê ëàãåðþ: ÷òî, ìîë, ìåøêàòü, êîãäà ìîæíî ïðåñïîêîéíî ïðîéòè ïðÿìèêîì ñêâîçü ðèìñêèé ëàãåðü. (9) Êîãäà êàêèå-òî öåðèéöû ïåðåâåëè ýòè ñëîâà ëåãàòó, òî ïî âñåì âîèíñêèì îòðÿäàì ïðîêàòèëîñü âîçìóùåíèå, íî áåç ïðèêàçà íèêòî íå ñìåë òðîíóòüñÿ ñ ìåñòà. Ëåãàò ïðèêàçûâàåò çíàþùèì ÿçûê ïðèñëóøàòüñÿ, ïîõîæà ëè ðå÷ü ïàñòóõîâ íà äåðåâåíñêóþ èëè ñêîðåé íà ãîðîäñêóþ. (10) Ïîëó÷èâ îòâåò, ÷òî è ðå÷ü, è îñàíêà, è âíåøíîñòü äëÿ ïàñòóõîâ ÷åðåñ÷óð áëàãîðîäíà, ëåãàò îáúÿâëÿåò: «Òîãäà ñòóïàéòå è ñêàæèòå èì: ïóñòü ðàñêðîþò ñâîè òùåòíûå õèòðîñòè; ðèìëÿíàì âñå èçâåñòíî, è îáìàíîì èõ òåïåðü ïîáåäèòü íå ëåã÷å, ÷åì îðóæèåì». (11) Êîãäà òå óñëûøàëè ýòî è ïåðåäàëè çàñåâøèì â çàñàäå, âñå âäðóã ðàçîì âñòàëè èç óêðûòèé è íà âèäó ó âñåõ âûøëè ñî çíàìåíàìè â îòêðûòîå ïîëå. (12) Ëåãàò âèäèò, ÷òî åãî îòðÿäó íå ñäåðæàòü ñòîëü áîëüøîãî âîéñêà, è òîò÷àñ øëåò ê äèêòàòîðó çà ïîìîùüþ, à ñàì òåì âðåìåíåì ñäåðæèâàåò íàïîð âðàãîâ. |
4. Nuntiata ea clades Romam maiorem quam res erat terrorem excivit. [2] Nam ut exercitu deleto ita iustitium indictum, custodiae in portis, vigiliae vicatim exactae, arma tela in muros congesta. [3] Omnibus iunioribus sacramento adactis dictator ad exercitum missus omnia spe tranquilliora et composita magistri equitum cura, [4] castra in tutiorem locum redacta, cohortes quae signa amiserant extra vallum sine tentoriis destitutas invenit, exercitum avidum pugnae, quo maturius ignominia aboleretur. [5] Itaque confestim castra inde in agrum Rusellanum promovit. [6] Eo et hostes secuti, quamquam ex bene gesta re summam et in aperto certamine virium spem habebant, tamen insidiis quoque, quas feliciter experti erant, hostem temptant. [7] Tecta semiruta vici per vastationem agrorum deusti haud procul castris Romanorum aberant. Ibi abditis armatis pecus in conspectu praesidii Romani, cui praeerat Cn. Fulvius legatus, propulsum. [8] Ad quam inlecebram cum moveretur nemo ab Romana statione, pastorum unus progressus sub ipsas munitiones inclamat alios, cunctanter ab ruinis vici pecus propellentes, quid cessarent cum per media castra Romana tuto agere possent. [9] Haec cum legato Caerites quidam interpretarentur et per omnes manipulos militum indignatio ingens esset nec tamen iniussu movere auderent, iubet peritos linguae attendere animum, pastorum sermo agresti an urbano propior esset. [10] Cum referrent sonum linguae et corporum habitum et nitorem cultiora quam pastoralia esse, «Ite igitur, dicite», inquit, «detegant nequiquam conditas insidias: omnia scire Romanum nec magis iam dolo capi quam armis vinci posse». [11] Haec ubi audita sunt et ad eos qui consederant in insidiis perlata, consurrectum repente ex latebris est et in patentem ad conspectum undique campum prolata signa. [12] Visa legato maior acies quam quae ab suo praesidio sustineri posset itaque propere ad dictatorem auxilia accitum mittit; interea ipse impetus hostium sustinet. |