Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
24. (1) Çäåñü âñòóïàþò â ïÿòîå ñâîå êîíñóëüñòâî Êâèíò Ôàáèé è â ÷åòâåðòîå — Ïóáëèé Äåöèé, ñòÿæàâøèå â òðåõ ñîâìåñòíûõ êîíñóëüñòâàõ è ñîâìåñòíîì öåíçîðñòâå ãðîìêóþ ñëàâó (2) íå ñòîëüêî äåÿíèÿìè, õîòü äåÿíèÿ èõ áûëè âåëèêè, ñêîëüêî âçàèìíûì ñîãëàñèåì. Íî íå äàíî áûëî åìó îñòàâàòüñÿ íåèçìåííûì, õîòÿ, äóìàåòñÿ, ïðè÷èíîé áûëî íå ëè÷íîå èõ ñîïåðíè÷åñòâî, à áîðüáà ñîñëîâèé, (3) âåäü åñëè ïàòðèöèè äîáèâàëèñü, ÷òîáû Ôàáèé áåç æðåáèÿ ïîëó÷èë âîåíà÷àëüñòâî â Ýòðóðèè, òî ïëåáåè òðåáîâàëè îò Äåöèÿ íàñòàèâàòü íà æðåáèè. (4) Òàê èëè èíà÷å â ñåíàòå ïîøëè ïðåíèÿ, è, êîãäà Ôàáèé âçÿë òàì âåðõ, äåëî áûëî îòäàíî íà ñóä íàðîäà. Ðå÷è íà ñîáðàíèè áûëè íåäîëãèå, êàê âîäèòñÿ ñðåäè ëþäåé âîåííûõ, âåðÿùèõ áîëüøå äåëàì, à íå ñëîâàì. (5) Ôàáèé òîëêîâàë, ÷òî íåõîðîøî, äåñêàòü, êîãäà îäèí ïîñàäèë äåðåâî, à äðóãîé ñîáèðàåò åãî ïëîäû; ÷òî ýòî îí, Ôàáèé, ïðîøåë Öèìèíèéñêèé ëåñ è ïðîëîæèë ðèìñêîìó îðóæèþ ïóòü ÷åðåç íåïðîõîäèìóþ ÷àùó. (6) Ê ÷åìó áûëî òðåâîæèòü åãî â òàêèå åãî ãîäû, åñëè íàìåðåíû ïîðó÷èòü âîéíó äðóãîìó âîæäþ? Òåïåðü êóäà êàê ÿñíî, ÷òî îí èçáðàë ñåáå ïðîòèâíèêà, à íå ñîþçíèêà â íà÷àëüñòâîâàíèè âîéñêàìè, — ïåðåõîäèò Ôàáèé ê óïðåêàì, — è ÷òî Äåöèþ îïîñòûëåëî åäèíîäóøèå òðåõ èõ ñîâìåñòíûõ êîíñóëüñòâ. (7)  êîíöå êîíöîâ, îí íå òðåáóåò íè÷åãî, êðîìå îòïðàâêè åãî íà âîéíó, ðàç óæ îí ñî÷òåí äîñòîéíûì áûòü âîåíà÷àëüíèêîì; êàê ïîä÷èíèëñÿ îí ðåøåíèþ ñåíàòà, òàê ïîä÷èíèòñÿ è âîëå íàðîäà. (8) Ïóáëèé Äåöèé ñî ñâîåé ñòîðîíû æàëîâàëñÿ íà áåççàêîíèå ñåíàòà: ïîêóäà áûëà âîçìîæíîñòü, îòöû ÷òî áûëî ñèë ñòàðàëèñü íå äîïóñòèòü ïëåáååâ ê âûñøèì äîëæíîñòÿì; (9) êîãäà æå äîáëåñòü ñàìà çàâîåâàëà ïðàâî áûòü ïî÷òåííîþ â ëþäÿõ âñÿêîãî çâàíèÿ, íà÷àëè èçûñêèâàòü ñïîñîáû ëèøèòü ñèëû íå òîëüêî ãëàñ íàðîäà, íî äàæå âîëþ ñëó÷àÿ, ïîä÷èíÿÿ òî è äðóãîå âëàñòè íåìíîãèõ. (10) Äî íåãî, Äåöèÿ, âñå êîíñóëû ïîëó÷àëè îáëàñòü âîåííûõ äåéñòâèé ïî æðåáèþ, à òåïåðü âäðóã ñåíàò áåç æðåáèÿ ïîðó÷àåò âåäåíèå âîéíû Ôàáèþ! (11) Åñëè á ýòî äåëàëîñü èç ïî÷òåíèÿ, òî ó Ôàáèÿ ñòîëüêî çàñëóã è ïåðåä Äåöèåì, è ïåðåä ãîñóäàðñòâîì, ÷òî Äåöèé ñàì áû ðóêîïëåñêàë ñëàâå Êâèíòà Ôàáèÿ, íå ñëóæè òîëüêî áëåñê åãî âåëè÷èÿ óíèæåíèþ äðóãîãî. (12) Êîìó æå íåâäîìåê, ÷òî êîãäà òÿæêóþ è îïàñíóþ âîéíó áåç æðåáèÿ ïîðó÷àþò îäíîìó èç êîíñóëîâ, òî òåì ñàìûì äðóãîãî êîíñóëà îáúÿâëÿþò ëèøíèì è íèê÷åìíûì? (13) Ôàáèé ñ.480 ïðîñëàâëåí ïîäâèãàìè â Ýòðóðèè — Ïóáëèé Äåöèé òîæå õî÷åò òàì ïðîñëàâèòüñÿ; è åñëè Ôàáèé îñòàâèë òàì òëåþùèé îãîíü, ñòîëüêî ðàç íåîæèäàííî âñïûõèâàâøèé íîâûì ïîæàðîì, — òî, ìîæåò áûòü, èìåííî Äåöèþ ñóæäåíî åãî ïîãàñèòü? (14) Ñëîâîì, èç óâàæåíèÿ ê ëåòàì è äîñòîèíñòâó òîâàðèùà îí ãîòîâ óñòóïèòü åìó è ïî÷åñòè, è íàãðàäû, íî êîãäà ðå÷ü èäåò î áîðüáå è îïàñíîñòè, îí ïî ñâîåé âîëå êàê íå óñòóïàë, òàê è íå óñòóïèò; (15) è äàæå åñëè íè÷åãî íå âûéäåò èç ýòîãî ñîïðîòèâëåíèÿ, îäíîãî îí çàâåäîìî äîáüåòñÿ: ÷òîáû íàðîäíûå ïîëíîìî÷èÿ áûëè âî âëàñòè íàðîäà, à íå â ìèëîñòè ñåíàòà. (16) Îí ìîëèò Þïèòåðà Âñåáëàãîãî Âåëè÷àéøåãî è áåññìåðòíûõ áîãîâ äàòü åìó ñ òîâàðèùåì ïî êîíñóëüñòâó ðàâíûé æðåáèé, òî åñòü ðàâíóþ äîáëåñòü è ñ÷àñòüå â âåäåíèè âîéíû. (17) È êîíå÷íî, åñëè êîíñóëàìè ñòàíóò ìóæè, èç êîèõ êàæäûé ìîæåò ïîáåäíî âåñòè âîéíó ñ ýòðóñêàìè, òî ýòî è ïî ïðèðîäå ñïðàâåäëèâî, è ñëóæèò äîáðûì ïðèìåðîì, è ñïîñîáñòâóåò ñëàâå ðèìñêîãî íàðîäà. (18) Ôàáèé æå îáðàòèëñÿ ê ðèìñêîìó íàðîäó ñ åäèíñòâåííîé ïðîñüáîé: ïðåæäå, ÷åì òðèáóíû ïðèñòóïÿò ê ãîëîñîâàíèþ, ïóñòü âûñëóøàþò äîíåñåíèÿ ïðåòîðà Àïïèÿ Êëàâäèÿ èç Ýòðóðèè, è ïîñëå ýòèõ ñëîâ ïîêèíóë ñîáðàíèå. È òîãäà íàðîä íå ìåíåå åäèíîäóøíî, ÷åì ñåíàò, ïîñòàíîâèë áåç æðåáèÿ ïîðó÷èòü Ôàáèþ âîéíó â Ýòðóðèè. |
24. Q. inde Fabius quintum et P. Decius quartum consulatum ineunt, [2] tribus consulatibus censuraque collegae nec gloria magis rerum, quae ingens erat, quam concordia inter se clari. Quae ne perpetua esset, ordinum magis quam ipsorum inter se certamen intervenisse reor, patriciis tendentibus [3] ut Fabius Etruriam extra ordinem provinciam haberet, plebeis auctoribus Decio ut ad sortem rem vocaret. [4] Fuit certe contentio in senatu et postquam ibi Fabius plus poterat, revocata res ad populum est. In contione, ut inter militares viros et factis potius quam dictis fretos, pauca verba habita. [5] Fabius, quam arborem consevisset, sub ea legere alium fructum indignum esse dicere; se aperuisse Ciminiam silvam viamque per devios saltus Romano bello fecisse. [6] Quid se id aetatis sollicitassent, si alio duce gesturi bellum essent? Nimirum adversarium se, non socium imperii legisse sensim exprobrat et invidisse Decium concordibus collegiis tribus. [7] Postremo se tendere nihil ultra quam ut, si dignum provincia ducerent, in eam mitterent: in senatus arbitrio se fuisse et in potestate populi futurum. [8] P. Decius senatus iniuriam querebatur: quoad potuerint, patres adnisos ne plebeiis aditus ad magnos honores esset; [9] postquam ipsa virtus pervicerit ne in ullo genere hominum inhonorata esset, quaeri quemadmodum inrita sint non suffragia modo populi sed arbitria etiam fortunae et in paucorum potestatem vertantur. [10] Omnes ante se consules sortitos provincias esse: nunc extra sortem Fabio senatum provinciam dare, — [11] si honoris eius causa, ita eum de se deque re publica meritum esse ut faveat Q. Fabi gloriae quae modo non sua contumelia splendeat. [12] Cui autem dubium esse, ubi unum bellum sit asperum ac difficile, cum id alteri extra sortem mandetur, quin alter consul pro supervacaneo atque inutili habeatur? [13] Gloriari Fabium rebus in Etruria gestis: velle et P. Decium gloriari. Et forsitan, quem ille obrutum ignem reliquerit, ita ut totiens novum ex improviso incendium daret, eum se exstincturum. [14] Postremo se collegae honores praemiaque concessurum verecundia aetatis eius maiestatisque; cum periculum, cum dimicatio proposita sit, neque cedere sua sponte neque cessurum; [15] et si nihil aliud ex eo certamine tulerit, illud certe laturum ut quod populi sit populus iubeat potius quam patres gratificentur. [16] Iovem optimum maximum deosque immortales se precari ut ita sortem aequam sibi cum collega dent si eandem virtutem felicitatemque in bello administrando daturi sint. [17] Certe et id natura aequum et exemplo utile esse et ad famam populi Romani pertinere, eos consules esse quorum utrolibet duce bellum Etruscum geri recte possit. [18] Fabius nihil aliud precatus populum Romanum quam ut, priusquam intro vocarentur ad suffragium tribus, Ap. Claudi praetoris allatas ex Etruria litteras audirent, comitio abiit. Nec minore populi consensu quam senatus provincia Etruria extra sortem Fabio decreta est. |