Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà X, ãë. 26

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

26. (1) È âîò Ôàáèé, ÿâèâ­øèñü â Ðèì, ïðåä­ñòàâ è ïåðåä ñåíà­òîì è ïåðåä íàðî­äîì, ñâî­åé ñäåð­æàí­íî­ñòüþ äàë ïîíÿòü, ÷òî îí íå ïðå­óâå­ëè­÷è­âà­åò è íå ïðå­óìåíü­øà­åò îïàñ­íî­ñòè âîé­íû, à åùå îäíî­ãî âîå­íà­÷àëü­íè­êà ãîòîâ ïðè­íÿòü íå èç-çà òðå­âî­ãè î ñåáå èëè î ãîñóäàð­ñòâå, íî ðàäè ñíèñ­õîæ­äå­íèÿ ê ÷óæèì ñòðà­õàì. (2) Íî êîëü ñêî­ðî åìó ïðè­äà­þò êîãî-òî, ÷òîáû äåëèòü ñ íèì òÿãîòû âîé­íû è áðå­ìÿ âëà­ñòè, òî ìîæåò ëè îí çàáûòü î Ïóá­ëèè Äåöèè, èñïû­òàí­íîì òîâà­ðè­ùå ñòîëü­êèõ êîí­ñóëüñòâ?90 (3) Íåò íèêî­ãî, ñ êåì îí ïðåä­ïî­÷åë áû áûòü â ïàðå. Ñ Ïóá­ëè­åì Äåöè­åì åìó âñå­ãäà áóäåò õâà­òàòü âîè­íîâ è íèêî­ãäà íå áóäåò ñëèø­êîì ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûì íåïðè­ÿ­òåëü; åñëè æå òîâà­ðèù ïðåä­ïî­÷òåò èíîå, òî ïóñòü äàäóò åìó â ïîìîù­íè­êè Ëóöèÿ Âîëóì­íèÿ. ñ.482 (4) Ñåíàò, íàðîä è äàæå òîâà­ðèù ïî êîí­ñóëü­ñòâó ïðå­äî­ñòà­âè­ëè âñå íà óñìîò­ðå­íèå Ôàáèÿ, è êîãäà Ïóá­ëèé Äåöèé çàÿâèë, ÷òî ðàâ­íî ãîòîâ îòïðà­âèòü­ñÿ õîòü â Ñàì­íèé, õîòü â Ýòðó­ðèþ, òàêàÿ áûëà ðàäîñòü è òàêîå òîð­æå­ñòâî, ñëîâ­íî çàãî­äÿ ïðàçä­íî­âà­ëè ïîáåäó è òðè­óìô, à íå îòïðàâ­ëÿ­ëè êîí­ñó­ëîâ íà âîé­íó.

(5) Ó íåêî­òî­ðûõ ïèñà­òå­ëåé ìû ÷èòà­åì, ÷òî Ôàáèé è Äåöèé îòïðà­âè­ëèñü â Ýòðó­ðèþ òîò­÷àñ ïî âñòóï­ëå­íèè â êîí­ñóëü­ñòâî, ïðè­÷åì íè î æðå­áèè, íè î âûøå­îïè­ñàí­íûõ ñïî­ðàõ òîâà­ðè­ùåé ïî äîëæ­íî­ñòè íå óïî­ìè­íà­åò­ñÿ. (6) Çàòî äðó­ãèì ìàëî áûëî ðàñ­ñêà­çàòü îá ýòèõ ðàçäî­ðàõ è îíè äîáàâ­ëÿ­þò, êàê Àïïèé çàî÷­íî îáâè­íÿë Ôàáèÿ ïåðåä íàðî­äîì91 è êàê îí, ïðå­òîð, ñîïðî­òèâ­ëÿë­ñÿ êîí­ñó­ëó ïî ïðè­åçäå åãî â Ðèì, è åùå îäíó ññî­ðó ìåæ­äó êîí­ñó­ëà­ìè, êîãäà Äåöèé íàñòà­è­âàë, ÷òîáû êàæ­äûé çàùè­ùàë òó îáëàñòü, êîòî­ðàÿ äîñòà­ëàñü åìó ïî æðå­áèþ. (7) Äîñòî­âåð­íî îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâà èçâåñò­íû ëèøü ñ òîãî âðå­ìå­íè, êîãäà îáà êîí­ñó­ëà îòïðà­âè­ëèñü íà âîé­íó.

Îäíà­êî, ïðåæ­äå ÷åì êîí­ñó­ëû äîñòèã­ëè Ýòðó­ðèè, íåñìåò­íûå ïîë­÷è­ùà ñåíîí­ñêèõ ãàë­ëîâ, ÿâèâ­øèñü ê Êëó­çèþ, îñà­äè­ëè ðèì­ñêèé ëåãè­îí â åãî ëàãå­ðå. (8) Ñöè­ïè­îí, ñòî­ÿâ­øèé âî ãëà­âå ëàãå­ðÿ, ðåøèë, ÷òî ìàëî­÷èñ­ëåí­íîñòü åãî âîè­íîâ ñëå­äó­åò âîç­ìå­ñòèòü âûãîä­íûì ïîëî­æå­íè­åì, è ïîâåë âîé­ñêî íà õîëì ìåæ­äó ãîðî­äîì è ëàãå­ðåì. (9) Íî îò ïîñïåø­íî­ñòè îí íå ðàç­âåäàë òîë­êîì äîðî­ãè è âçî­áðàë­ñÿ íà âåð­øè­íó, óæå çàíÿ­òóþ íåïðè­ÿ­òå­ëåì, ïîä­íÿâ­øèì­ñÿ ñ äðó­ãîé ñòî­ðî­íû. Òàê ÷òî íà ëåãè­îí îáðó­øèë­ñÿ óäàð ñ òûëà, è òåñ­íè­ìûå îòî­âñþäó âîè­íû îêà­çà­ëèñü âî âðà­æå­ñêîì êîëü­öå. (10) Ñóäÿ ïî íåêî­òî­ðûì ñî÷è­íè­òå­ëÿì, ëåãè­îí òàì è ïîãèá, ïðè­÷åì íå ñïàñ­ñÿ íè îäèí ÷åëî­âåê, ÷òîá õîòÿ áû ñîîá­ùèòü îá ýòîì íåñ÷à­ñòüå, (11) è âåñòü î íåì äîøëà äî êîí­ñó­ëîâ, áûâ­øèõ óæå íåäà­ëå­êî îò Êëó­çèÿ, ëèøü êîãäà îíè çàâèäå­ëè ãàëëü­ñêèõ âñàä­íè­êîâ: íà ãðóäè èõ êîíåé áîë­òà­ëèñü ãîëî­âû, ãîëî­âû òîð­÷à­ëè íà ïèêàõ, à ñàìè âñàä­íè­êè ïî ñâî­å­ìó îáû­÷àþ ãîð­ëà­íè­ëè ïîáåä­íûå ïåñ­íè. (12) À íåêî­òî­ðûå ñîîá­ùà­þò, áóä­òî ýòî áûëè óìá­ðû, à íå ãàë­ëû, è íå òàêîå óæ ýòî áûëî äëÿ ðèì­ëÿí ïîðà­æå­íèå: ïðî­ñòî, êîãäà íåñêîëü­êî âîè­íîâ âî ãëà­âå ñ ëåãà­òîì Ëóöè­åì Ìàí­ëè­åì Òîðê­âà­òîì92 îòïðà­âè­ëèñü çà ïðî­äî­âîëü­ñò­âè­åì, îíè áûëè îêðó­æå­íû, ïðî­ïðå­òîð Ñöè­ïè­îí äâè­íóë­ñÿ èç ëàãå­ðÿ èì íà âûðó÷­êó, áèò­âà âîç­îá­íî­âè­ëàñü è, ïîáåäèâ­øèå áûëî óìá­ðû ðàç­ãðîì­ëå­íû, à ïëåí­íè­êè è äîáû­÷à îòáè­òû. (13) Âñå æå áîëåå âåðî­ÿò­íî, ÷òî ïîðà­æå­íèå íàíåñ­ëè ãàë­ëû, à íå óìá­ðû, èáî â ýòîì ãîäó, êàê íå ðàç è ïðåæ­äå, ãðàæ­äàíå îñî­áåí­íî áîÿ­ëèñü íàïà­äå­íèÿ ãàë­ëîâ. (14) Âîò ïî÷å­ìó íå òîëü­êî îáà êîí­ñó­ëà îòïðà­âè­ëèñü íà âîé­íó ñ ÷åòûðü­ìÿ ëåãè­î­íà­ìè è ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íîé ðèì­ñêîé êîí­íè­öåé, ñ òûñÿ­÷åé ñíà­ðÿ­æåí­íûõ íà ýòó âîé­íó îòáîð­íûõ êàì­ïàí­ñêèõ âñàä­íè­êîâ è åùå ñ âîé­ñêîì ñîþç­íè­êîâ è ëàòè­íîâ, ïðå­âû­øàâ­øèì ïî ÷èñ­ëåí­íî­ñòè ðèì­ñêîå âîé­ñêî, (15) íî è äâà äðó­ãèõ âîé­ñêà áûëè ïîñòàâ­ëå­íû äëÿ çàùè­òû îò ýòðóñ­êîâ íåïî­äà­ëå­êó îò Ãîðî­äà: îäíî ó ôàëèñ­êîâ, äðó­ãîå áëèç Âàòè­êà­íà. Ãíåé Ôóëü­âèé ñ.483 è Ëóöèé Ïîñòó­ìèé Ìåãåëë, îáà ïðî­ïðå­òî­ðû, ïîëó­÷è­ëè ïðè­êàç ðàç­áèòü â ýòèõ ìåñòàõ ïîñòî­ÿí­íûå ëàãå­ðè.

26. Fa­bius, ut Ro­mam re­diit, et in se­na­tu et pro­duc­tus ad po­pu­lum me­diam ora­tio­nem ha­buit, ut nec auge­re nec mi­nue­re vi­de­re­tur bel­li fa­mam ma­gis­que in al­te­ro ad­su­men­do du­ce alio­rum in­dul­ge­re ti­mo­ri quam suo aut rei pub­li­cae pe­ri­cu­lo con­su­le­re. [2] Ce­te­rum si si­bi adiu­to­rem bel­li so­cium­que im­pe­rii da­rent, quo­nam mo­do se ob­li­vis­ci P. De­ci con­su­lis per tot col­le­gia ex­per­ti pos­se? [3] Ne­mi­nem om­nium se­cum co­niun­gi mal­le; et co­pia­rum sa­tis si­bi cum P. De­cio et nun­quam ni­mium hos­tium fo­re; sin col­le­ga quid aliud mal­let, at si­bi L. Vo­lum­nium da­rent adiu­to­rem. [4] Om­nium re­rum ar­bit­rium et a po­pu­lo et a se­na­tu et ab ip­so col­le­ga Fa­bio per­mis­sum est; et cum P. De­cius se vel in Sam­nium vel in Et­ru­riam pro­fi­cis­ci pa­ra­tum es­se os­ten­dis­set, tan­ta lae­ti­tia ac gra­tu­la­tio fuit ut prae­ci­pe­re­tur vic­to­ria ani­mis tri­um­phus­que non bel­lum dec­re­tum con­su­li­bus vi­de­re­tur.

[5] In­ve­nio apud quos­dam ex­templo con­su­la­tu ini­to pro­fec­tos in Et­ru­riam Fa­bium De­cium­que si­ne ul­la men­tio­ne sor­tis pro­vin­cia­rum cer­ta­mi­num­que in­ter col­le­gas quae ex­po­sui. [6] Sunt qui­bus ne haec qui­dem cer­ta­mi­na ex­po­ne­re sa­tis fuit; adie­ce­runt et Ap­pi cri­mi­na­tio­nes de Fa­bio ab­sen­te ad po­pu­lum et per­ti­na­ciam ad­ver­sus prae­sen­tem con­su­lem prae­to­ris con­ten­tio­nem­que aliam in­ter col­le­gas, ten­den­te De­cio ut suae quis­que pro­vin­ciae sor­tem tue­re­tur. [7] Consta­re res in­ci­pit ex eo tem­po­re quo pro­fec­ti am­bo con­su­les ad bel­lum sunt.

Ce­te­rum an­te­quam con­su­les in Et­ru­riam per­ve­ni­rent, Se­no­nes Gal­li mul­ti­tu­di­ne in­gen­ti ad Clu­sium ve­ne­runt le­gio­nem Ro­ma­nam castra­que op­pug­na­tu­ri. [8] Sci­pio, qui castris praee­rat, lo­co adiu­van­dam pau­ci­ta­tem suo­rum mi­li­tum ra­tus, in col­lem qui in­ter ur­bem et castra erat aciem ere­xit. [9] Sed, ut in re su­bi­ta, pa­rum explo­ra­to iti­ne­re ad iugum per­re­xit quod hos­tes ce­pe­rant par­te alia adgres­si. Ita cae­sa ab ter­go le­gio at­que in me­dio, cum hos­tis un­di­que ur­ge­ret, cir­cum­ven­ta. [10] De­le­tam quo­que ibi le­gio­nem, ita ut nun­tius non su­pe­res­set, qui­dam auc­to­res sunt, [11] nec an­te ad con­su­les, qui iam haud pro­cul a Clu­sio abe­rant, fa­mam eius cla­dis per­la­tam quam in conspec­tu fue­re Gal­lo­rum equi­tes, pec­to­ri­bus equo­rum sus­pen­sa ges­tan­tes ca­pi­ta et lan­ceis in­fi­xa ovan­tes­que mo­ris sui car­mi­ne. [12] Sunt qui Umbros fuis­se non Gal­los tra­dant, nec tan­tum cla­dis ac­cep­tum et cir­cum­ven­tis pa­bu­la­to­ri­bus cum L. Man­lio Tor­qua­to le­ga­to Sci­pio­nem prop­rae­to­rem sub­si­dium e castris tu­lis­se vic­to­res­que Umbros re­din­teg­ra­to proe­lio vic­tos es­se cap­ti­vos­que eis ac prae­dam ademptam. [13] Si­mi­lius ve­ro est a Gal­lo hos­te quam Umbro eam cla­dem ac­cep­tam, quod cum sae­pe alias tum eo an­no Gal­li­ci tu­mul­tus prae­ci­puus ter­ror ci­vi­ta­tem te­nuit. [14] Ita­que prae­ter­quam quod am­bo con­su­les pro­fec­ti ad bel­lum erant cum quat­tuor le­gio­ni­bus et mag­no equi­ta­tu Ro­ma­no Cam­pa­nis­que mil­le equi­ti­bus de­lec­tis, ad id bel­lum mis­sis, et so­cio­rum no­mi­nis­que La­ti­ni maio­re exer­ci­tu quam Ro­ma­no, [15] alii duo exer­ci­tus haud pro­cul ur­be Et­ru­riae op­po­si­ti, unus in Fa­lis­co al­ter in Va­ti­ca­no ag­ro. Cn. Ful­vius et L. Pos­tu­mius Me­gel­lus prop­rae­to­res am­bo, sta­ti­va in eis lo­cis ha­be­re ius­si.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 90Ñîá­ñò­âåí­íî, äâóõ êîí­ñóëüñòâ: 308 ã. äî í. ý. (IX, 41, 1) è 297 ã. äî í. ý. (X, 14, 1); ïðè­÷åì, î âòî­ðîì ðàñ­ñêà­çû­âà­åò­ñÿ ñîâåð­øåí­íî àíà­ëî­ãè÷­íàÿ èñòî­ðèÿ (X, 13, 12).
  • 91Ëèâèé çäåñü ñïå­öè­àëü­íî îòìå­÷à­åò ðàç­íî­ðå­÷èå â èñòî÷­íè­êàõ, êîòî­ðû­ìè îí ïîëü­çî­âàë­ñÿ.
  • 92Âîç­ìîæ­íî, ñûí êîí­ñó­ëà, ïîãèá­øå­ãî â 299 ã. äî í. ý.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364001027 1364001028 1364001029