Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
26. (1) È âîò Ôàáèé, ÿâèâøèñü â Ðèì, ïðåäñòàâ è ïåðåä ñåíàòîì è ïåðåä íàðîäîì, ñâîåé ñäåðæàííîñòüþ äàë ïîíÿòü, ÷òî îí íå ïðåóâåëè÷èâàåò è íå ïðåóìåíüøàåò îïàñíîñòè âîéíû, à åùå îäíîãî âîåíà÷àëüíèêà ãîòîâ ïðèíÿòü íå èç-çà òðåâîãè î ñåáå èëè î ãîñóäàðñòâå, íî ðàäè ñíèñõîæäåíèÿ ê ÷óæèì ñòðàõàì. (2) Íî êîëü ñêîðî åìó ïðèäàþò êîãî-òî, ÷òîáû äåëèòü ñ íèì òÿãîòû âîéíû è áðåìÿ âëàñòè, òî ìîæåò ëè îí çàáûòü î Ïóáëèè Äåöèè, èñïûòàííîì òîâàðèùå ñòîëüêèõ êîíñóëüñòâ?90 (3) Íåò íèêîãî, ñ êåì îí ïðåäïî÷åë áû áûòü â ïàðå. Ñ Ïóáëèåì Äåöèåì åìó âñåãäà áóäåò õâàòàòü âîèíîâ è íèêîãäà íå áóäåò ñëèøêîì ìíîãî÷èñëåííûì íåïðèÿòåëü; åñëè æå òîâàðèù ïðåäïî÷òåò èíîå, òî ïóñòü äàäóò åìó â ïîìîùíèêè Ëóöèÿ Âîëóìíèÿ. ñ.482 (4) Ñåíàò, íàðîä è äàæå òîâàðèù ïî êîíñóëüñòâó ïðåäîñòàâèëè âñå íà óñìîòðåíèå Ôàáèÿ, è êîãäà Ïóáëèé Äåöèé çàÿâèë, ÷òî ðàâíî ãîòîâ îòïðàâèòüñÿ õîòü â Ñàìíèé, õîòü â Ýòðóðèþ, òàêàÿ áûëà ðàäîñòü è òàêîå òîðæåñòâî, ñëîâíî çàãîäÿ ïðàçäíîâàëè ïîáåäó è òðèóìô, à íå îòïðàâëÿëè êîíñóëîâ íà âîéíó. (5) Ó íåêîòîðûõ ïèñàòåëåé ìû ÷èòàåì, ÷òî Ôàáèé è Äåöèé îòïðàâèëèñü â Ýòðóðèþ òîò÷àñ ïî âñòóïëåíèè â êîíñóëüñòâî, ïðè÷åì íè î æðåáèè, íè î âûøåîïèñàííûõ ñïîðàõ òîâàðèùåé ïî äîëæíîñòè íå óïîìèíàåòñÿ. (6) Çàòî äðóãèì ìàëî áûëî ðàññêàçàòü îá ýòèõ ðàçäîðàõ è îíè äîáàâëÿþò, êàê Àïïèé çàî÷íî îáâèíÿë Ôàáèÿ ïåðåä íàðîäîì91 è êàê îí, ïðåòîð, ñîïðîòèâëÿëñÿ êîíñóëó ïî ïðèåçäå åãî â Ðèì, è åùå îäíó ññîðó ìåæäó êîíñóëàìè, êîãäà Äåöèé íàñòàèâàë, ÷òîáû êàæäûé çàùèùàë òó îáëàñòü, êîòîðàÿ äîñòàëàñü åìó ïî æðåáèþ. (7) Äîñòîâåðíî îáñòîÿòåëüñòâà èçâåñòíû ëèøü ñ òîãî âðåìåíè, êîãäà îáà êîíñóëà îòïðàâèëèñü íà âîéíó. Îäíàêî, ïðåæäå ÷åì êîíñóëû äîñòèãëè Ýòðóðèè, íåñìåòíûå ïîë÷èùà ñåíîíñêèõ ãàëëîâ, ÿâèâøèñü ê Êëóçèþ, îñàäèëè ðèìñêèé ëåãèîí â åãî ëàãåðå. (8) Ñöèïèîí, ñòîÿâøèé âî ãëàâå ëàãåðÿ, ðåøèë, ÷òî ìàëî÷èñëåííîñòü åãî âîèíîâ ñëåäóåò âîçìåñòèòü âûãîäíûì ïîëîæåíèåì, è ïîâåë âîéñêî íà õîëì ìåæäó ãîðîäîì è ëàãåðåì. (9) Íî îò ïîñïåøíîñòè îí íå ðàçâåäàë òîëêîì äîðîãè è âçîáðàëñÿ íà âåðøèíó, óæå çàíÿòóþ íåïðèÿòåëåì, ïîäíÿâøèìñÿ ñ äðóãîé ñòîðîíû. Òàê ÷òî íà ëåãèîí îáðóøèëñÿ óäàð ñ òûëà, è òåñíèìûå îòîâñþäó âîèíû îêàçàëèñü âî âðàæåñêîì êîëüöå. (10) Ñóäÿ ïî íåêîòîðûì ñî÷èíèòåëÿì, ëåãèîí òàì è ïîãèá, ïðè÷åì íå ñïàññÿ íè îäèí ÷åëîâåê, ÷òîá õîòÿ áû ñîîáùèòü îá ýòîì íåñ÷àñòüå, (11) è âåñòü î íåì äîøëà äî êîíñóëîâ, áûâøèõ óæå íåäàëåêî îò Êëóçèÿ, ëèøü êîãäà îíè çàâèäåëè ãàëëüñêèõ âñàäíèêîâ: íà ãðóäè èõ êîíåé áîëòàëèñü ãîëîâû, ãîëîâû òîð÷àëè íà ïèêàõ, à ñàìè âñàäíèêè ïî ñâîåìó îáû÷àþ ãîðëàíèëè ïîáåäíûå ïåñíè. (12) À íåêîòîðûå ñîîáùàþò, áóäòî ýòî áûëè óìáðû, à íå ãàëëû, è íå òàêîå óæ ýòî áûëî äëÿ ðèìëÿí ïîðàæåíèå: ïðîñòî, êîãäà íåñêîëüêî âîèíîâ âî ãëàâå ñ ëåãàòîì Ëóöèåì Ìàíëèåì Òîðêâàòîì92 îòïðàâèëèñü çà ïðîäîâîëüñòâèåì, îíè áûëè îêðóæåíû, ïðîïðåòîð Ñöèïèîí äâèíóëñÿ èç ëàãåðÿ èì íà âûðó÷êó, áèòâà âîçîáíîâèëàñü è, ïîáåäèâøèå áûëî óìáðû ðàçãðîìëåíû, à ïëåííèêè è äîáû÷à îòáèòû. (13) Âñå æå áîëåå âåðîÿòíî, ÷òî ïîðàæåíèå íàíåñëè ãàëëû, à íå óìáðû, èáî â ýòîì ãîäó, êàê íå ðàç è ïðåæäå, ãðàæäàíå îñîáåííî áîÿëèñü íàïàäåíèÿ ãàëëîâ. (14) Âîò ïî÷åìó íå òîëüêî îáà êîíñóëà îòïðàâèëèñü íà âîéíó ñ ÷åòûðüìÿ ëåãèîíàìè è ìíîãî÷èñëåííîé ðèìñêîé êîííèöåé, ñ òûñÿ÷åé ñíàðÿæåííûõ íà ýòó âîéíó îòáîðíûõ êàìïàíñêèõ âñàäíèêîâ è åùå ñ âîéñêîì ñîþçíèêîâ è ëàòèíîâ, ïðåâûøàâøèì ïî ÷èñëåííîñòè ðèìñêîå âîéñêî, (15) íî è äâà äðóãèõ âîéñêà áûëè ïîñòàâëåíû äëÿ çàùèòû îò ýòðóñêîâ íåïîäàëåêó îò Ãîðîäà: îäíî ó ôàëèñêîâ, äðóãîå áëèç Âàòèêàíà. Ãíåé Ôóëüâèé ñ.483 è Ëóöèé Ïîñòóìèé Ìåãåëë, îáà ïðîïðåòîðû, ïîëó÷èëè ïðèêàç ðàçáèòü â ýòèõ ìåñòàõ ïîñòîÿííûå ëàãåðè. |
26. Fabius, ut Romam rediit, et in senatu et productus ad populum mediam orationem habuit, ut nec augere nec minuere videretur belli famam magisque in altero adsumendo duce aliorum indulgere timori quam suo aut rei publicae periculo consulere. [2] Ceterum si sibi adiutorem belli sociumque imperii darent, quonam modo se oblivisci P. Deci consulis per tot collegia experti posse? [3] Neminem omnium secum coniungi malle; et copiarum satis sibi cum P. Decio et nunquam nimium hostium fore; sin collega quid aliud mallet, at sibi L. Volumnium darent adiutorem. [4] Omnium rerum arbitrium et a populo et a senatu et ab ipso collega Fabio permissum est; et cum P. Decius se vel in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset, tanta laetitia ac gratulatio fuit ut praeciperetur victoria animis triumphusque non bellum decretum consulibus videretur. [5] Invenio apud quosdam extemplo consulatu inito profectos in Etruriam Fabium Deciumque sine ulla mentione sortis provinciarum certaminumque inter collegas quae exposui. [6] Sunt quibus ne haec quidem certamina exponere satis fuit; adiecerunt et Appi criminationes de Fabio absente ad populum et pertinaciam adversus praesentem consulem praetoris contentionemque aliam inter collegas, tendente Decio ut suae quisque provinciae sortem tueretur. [7] Constare res incipit ex eo tempore quo profecti ambo consules ad bellum sunt. Ceterum antequam consules in Etruriam pervenirent, Senones Galli multitudine ingenti ad Clusium venerunt legionem Romanam castraque oppugnaturi. [8] Scipio, qui castris praeerat, loco adiuvandam paucitatem suorum militum ratus, in collem qui inter urbem et castra erat aciem erexit. [9] Sed, ut in re subita, parum explorato itinere ad iugum perrexit quod hostes ceperant parte alia adgressi. Ita caesa ab tergo legio atque in medio, cum hostis undique urgeret, circumventa. [10] Deletam quoque ibi legionem, ita ut nuntius non superesset, quidam auctores sunt, [11] nec ante ad consules, qui iam haud procul a Clusio aberant, famam eius cladis perlatam quam in conspectu fuere Gallorum equites, pectoribus equorum suspensa gestantes capita et lanceis infixa ovantesque moris sui carmine. [12] Sunt qui Umbros fuisse non Gallos tradant, nec tantum cladis acceptum et circumventis pabulatoribus cum L. Manlio Torquato legato Scipionem propraetorem subsidium e castris tulisse victoresque Umbros redintegrato proelio victos esse captivosque eis ac praedam ademptam. [13] Similius vero est a Gallo hoste quam Umbro eam cladem acceptam, quod cum saepe alias tum eo anno Gallici tumultus praecipuus terror civitatem tenuit. [14] Itaque praeterquam quod ambo consules profecti ad bellum erant cum quattuor legionibus et magno equitatu Romano Campanisque mille equitibus delectis, ad id bellum missis, et sociorum nominisque Latini maiore exercitu quam Romano, [15] alii duo exercitus haud procul urbe Etruriae oppositi, unus in Falisco alter in Vaticano agro. Cn. Fulvius et L. Postumius Megellus propraetores ambo, stativa in eis locis habere iussi. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß