Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
31. (1) Íî è ïîñëå âñåõ ýòèõ óñïåõîâ âñå åùå íè ñ ñàìíèòàìè, íè â Ýòðóðèè íå áûëî ìèðà. Äåëî â òîì, ÷òî ïåðóçèéöû ïîñëå îòâîäà êîíñóëüñêîãî âîéñêà ñíîâà çàòåÿëè âîéíó, (2) à ñàìíèòû îòïðàâèëèñü íà ðàçáîé ÷àñòüþ â âåñöèéñêóþ è ôîðìèàíñêóþ çåìëþ, ÷àñòüþ â Ýçåðíèíñêóþ îêðóãó è îáëàñòè ïî ðåêå Âîëüòóðíó; (3) ïðîòèâ íèõ ïîñëàëè ïðåòîðà Àïïèÿ Êëàâäèÿ ñ Äåöèåâûì âîéñêîì. Âî âíîâü âîññòàâøåé Ýòðóðèè Ôàáèé èñòðåáèë ÷åòûðå ñ ïîëîâèíîé òûñÿ÷è ïåðóçèéöåâ è îêîëî òûñÿ÷è ñåìèñîò ñîðîêà çàõâàòèë â ïëåí; (4) çà êàæäîãî ïëåííîãî âçÿëè âûêóï — ïî òðèñòà äåñÿòü àññîâ, à âñÿ ïðî÷àÿ äîáû÷à äîñòàëàñü âîèíàì. (5) Ëåãèîíû ñàìíèòîâ, îäíè èç êîòîðûõ ïðåñëåäîâàë ïðåòîð Àïïèé Êëàâäèé, à äðóãèå — ïðîêîíñóë Ëóöèé Âîëóìíèé, ñîáðàëèñü íà Ñòåëëàòñêîì ïîëå è âñå âìåñòå ðàñïîëîæèëèñü òàì âîçëå Êàéàòèè. Àïïèé è Âîëóìíèé òîæå ñîåäèíèëè ñâîè ëàãåðÿ. (6) Ïðîòèâíèêè áèëèñü ñ êðàéíèì îæåñòî÷åíèåì; îäíèõ âîçáóæäàë ãíåâ ïðîòèâ òåõ, êòî âíîâü è âíîâü ïîäíèìàë ìÿòåæ, à äðóãèå ñðàæàëèñü óæå çà ïîñëåäíþþ ñâîþ íàäåæäó. (7) Òàì ïàëè øåñòíàäöàòü òûñÿ÷ òðèñòà ñàìíèòîâ è äâå òûñÿ÷è ñåìüñîò ïîïàëî â ïëåí, à ðèìñêîå âîéñêî ïîòåðÿëî äâå òûñÿ÷è ñåìüñîò âîèíîâ. (8) Íà âîéíå ýòîò ãîä ïðèíåñ óäà÷ó, íî åãî îìðà÷àë ìîð è òðåâîæíûå çíàìåíèÿ. Ñîîáùàþò, ÷òî çåìëÿ âî ìíîãèõ ìåñòàõ ïðîñåëà, à â âîéñêå Àïïèÿ ìíîãèõ ïîðàçèëî ìîëíèåé. Ïî âñåìó ïî ýòîìó ïðèøëîñü îáðàòèòüñÿ ê Ñèâèëëèíûì êíèãàì. (9)  òîò æå ãîä ñûí êîíñóëà105 Êâèíò Ôàáèé Ãóðãèò âçûñêàë ïî ñóäó äåíüãè ñ íåñêîëüêèõ ìàòðîí, îáâèíåííûõ ïåðåä íàðîäîì â ïðåëþáîäåÿíèè; âçûñêàííûå ïåíåþ ñðåäñòâà îí óïîòðåáèë íà ïîñòðîéêó õðàìà Âåíåðû106, òîãî, ÷òî ðÿäîì ñ Öèðêîì. (10) Òåïåðü âïåðåäè ó íàñ ñíîâà ñàìíèòñêèå âîéíû. Óæå â ÷åòûðåõ êíèãàõ, îõâàòûâàþùèõ ñîðîê øåñòü ëåò, íà÷èíàÿ ñ êîíñóëüñòâà Ìàðêà Âàëåðèÿ è Àâëà Êîðíåëèÿ107, êîòîðûì ïåðâûì ïðèøëîñü âòîðãíóòüñÿ â Ñàìíèé, ìû íåïðåðûâíî âåäåì ðå÷ü îá ýòèõ âîéíàõ. (11) Ïóñòü äàæå ÿ óìîë÷ó î áåäñòâèÿõ è ñòðàäàíèÿõ îáîèõ íàðîäîâ, çà äîëãèå ãîäû òàê è íå ñëîìèâøèõ ýòè íåïðåêëîííûå ñåðäöà; (12) íî âåäü òîëüêî çà ìèíóâøèé ãîä ñàìíèòû âìåñòå ñ ïðèñîåäèíèâøèìèñÿ ê èõ ëåãèîíàì èíîïëåìåííèêàìè áûëè íàãîëîâó ðàçáèòû ÷åòûðüìÿ ðèìñêèìè âîéñêàìè è âîæäÿìè: ïðè Ñåíòèíå, íà çåìëÿõ ïåëèãíîâ, ó ãîðû Òèôåðíà è íà Ñòåëëàòñêèõ ïîëÿõ; (13) îíè ïîòåðÿëè ñàìîãî ïðîñëàâëåííîãî âîåíà÷àëüíèêà ñâîåãî íàðîäà; èì ïðèøëîñü óâèäåòü, êàê èõ ñîþçíèêè â âîéíå — ýòðóñêè, óìáðû, ãàëëû — òåðïÿò òó æå ó÷àñòü, ÷òî è îíè ñàìè; (14) è óæå íå ìîãëè îíè äåðæàòüñÿ íè ñîáñòâåííûìè ñèëàìè, íè ñòîðîííåé ïîìîùüþ; è âñå-òàêè îíè íå îòêàçàëèñü îò âîéíû. Âîò êàê ïðåòèëà èì ñâîáîäà, êîòîðîé íå óäàëîñü çàùèòèòü ñî ñëàâîþ, âîò íàñêîëüêî äàæå ñ.488 ïîðàæåíèå áûëî äëÿ íèõ æåëàííåé, ÷åì óïóùåííàÿ ïîáåäà. (15) Êîìó æ òîãäà íàñêó÷èò òàê äîëãî ïèñàòü è ÷èòàòü î âîéíàõ, åñëè ñàìè âîéíû íå ìîãëè èñòîùèòü âîþþùèõ? |
31. His ita rebus gestis nec in Samnitibus adhuc nec in Etruria pax erat; nam et Perusinis auctoribus post deductum ab consule exercitum rebellatum fuerat [2] et Samnites praedatum in agrum Vescinum Formianumque et parte alia in Aeserninum quaeque Volturno adiacent flumini descendere. [3] Adversus eos Ap. Claudius praetor cum exercitu Deciano missus. Fabius in Etruria rebellante denuo quattuor milia et quingentos Perusinorum occidit, cepit ad mille septingentos quadraginta, qui redempti singuli aeris trecentis decem; [4] praeda alia omnis militibus concessa. [5] Samnitium legiones, cum partem Ap. Claudius praetor partem L. Volumnius pro consule sequeretur, in agrum Stellatem convenerunt. Ibi ad Caiatiam omnes considunt et Appius Volumniusque castra coniungunt. [6] Pugnatum infestissimis animis, hinc ira stimulante adversus rebellantes totiens, illinc ad ultimam iam dimicantibus spem. [7] Caesa ergo Samnitium sedecim milia trecenti, capta duo milia septingenti; ex Romano exercitu cecidere duo milia septingenti. [8] Felix annus bellicis rebus, pestilentia gravis prodigiisque sollicitus; nam et terra multifariam pluvisse et in exercitu Ap. Claudi plerosque fulminibus ictos nuntiatum est, librique ob haec aditi. [9] Eo anno Q. Fabius Gurges, consulis filius, aliquot matronas ad populum stupri damnatas pecunia multavit; ex quo multaticio aere Veneris aedem quae prope circum est faciendam curavit. [10] Supersunt etiam nunc Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen annumque sextum et quadragensimum a M. Valerio A. Cornelio consulibus, qui primi Samnio arma intulerunt, agimus. [11] Et ne tot annorum clades utriusque gentis laboresque actos nunc referam, quibus nequiverint tamen dura illa pectora vinci, [12] proximo anno Samnites in Sentinati agro, in Paelignis, ad Tifernum, Stellatibus campis, suis ipsi legionibus mixti alienis, ab quattuor exercitibus, quattuor ducibus Romanis caesi fuerant; [13] imperatorem clarissimum gentis suae amiserant; socios belli, Etruscos Umbros Gallos, in eadem fortuna videbant qua ipsi erant; [14] nec suis nec externis viribus iam stare poterant; tamen bello non abstinebant. Adeo ne infeliciter quidem defensae libertatis taedebat et vinci quam non temptare victoriam malebant. [15] Quinam sit ille, quem pigeat longinquitatis bellorum scribendo legendoque, quae gerentes non fatigaverunt? |