Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà X, ãë. 31

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

31. (1) Íî è ïîñëå âñåõ ýòèõ óñïå­õîâ âñå åùå íè ñ ñàì­íè­òà­ìè, íè â Ýòðó­ðèè íå áûëî ìèðà. Äåëî â òîì, ÷òî ïåðó­çèé­öû ïîñëå îòâî­äà êîí­ñóëü­ñêî­ãî âîé­ñêà ñíî­âà çàòå­ÿ­ëè âîé­íó, (2) à ñàì­íè­òû îòïðà­âè­ëèñü íà ðàç­áîé ÷àñòüþ â âåñ­öèé­ñêóþ è ôîð­ìè­àí­ñêóþ çåì­ëþ, ÷àñòüþ â Ýçåð­íèí­ñêóþ îêðó­ãó è îáëà­ñòè ïî ðåêå Âîëü­òóð­íó; (3) ïðî­òèâ íèõ ïîñëà­ëè ïðå­òî­ðà Àïïèÿ Êëàâ­äèÿ ñ Äåöè­å­âûì âîé­ñêîì. Âî âíîâü âîñ­ñòàâ­øåé Ýòðó­ðèè Ôàáèé èñòðå­áèë ÷åòû­ðå ñ ïîëî­âè­íîé òûñÿ­÷è ïåðó­çèé­öåâ è îêî­ëî òûñÿ­÷è ñåìè­ñîò ñîðî­êà çàõâà­òèë â ïëåí; (4) çà êàæ­äî­ãî ïëåí­íî­ãî âçÿ­ëè âûêóï — ïî òðè­ñòà äåñÿòü àññîâ, à âñÿ ïðî­÷àÿ äîáû­÷à äîñòà­ëàñü âîè­íàì. (5) Ëåãè­î­íû ñàì­íè­òîâ, îäíè èç êîòî­ðûõ ïðå­ñëå­äî­âàë ïðå­òîð Àïïèé Êëàâ­äèé, à äðó­ãèå — ïðî­êîí­ñóë Ëóöèé Âîëóì­íèé, ñîáðà­ëèñü íà Ñòåë­ëàò­ñêîì ïîëå è âñå âìå­ñòå ðàñ­ïî­ëî­æè­ëèñü òàì âîç­ëå Êàé­à­òèè. Àïïèé è Âîëóì­íèé òîæå ñîåäè­íè­ëè ñâîè ëàãå­ðÿ. (6) Ïðî­òèâ­íè­êè áèëèñü ñ êðàé­íèì îæå­ñòî­÷å­íè­åì; îäíèõ âîç­áóæ­äàë ãíåâ ïðî­òèâ òåõ, êòî âíîâü è âíîâü ïîä­íè­ìàë ìÿòåæ, à äðó­ãèå ñðà­æà­ëèñü óæå çà ïîñëåä­íþþ ñâîþ íàäåæ­äó. (7) Òàì ïàëè øåñò­íà­äöàòü òûñÿ÷ òðè­ñòà ñàì­íè­òîâ è äâå òûñÿ­÷è ñåìü­ñîò ïîïà­ëî â ïëåí, à ðèì­ñêîå âîé­ñêî ïîòå­ðÿ­ëî äâå òûñÿ­÷è ñåìü­ñîò âîè­íîâ.

(8) Íà âîéíå ýòîò ãîä ïðè­íåñ óäà­÷ó, íî åãî îìðà­÷àë ìîð è òðå­âîæ­íûå çíà­ìå­íèÿ. Ñîîá­ùà­þò, ÷òî çåì­ëÿ âî ìíî­ãèõ ìåñòàõ ïðî­ñå­ëà, à â âîé­ñêå Àïïèÿ ìíî­ãèõ ïîðà­çè­ëî ìîë­íèåé. Ïî âñå­ìó ïî ýòî­ìó ïðè­øëîñü îáðà­òèòü­ñÿ ê Ñèâèë­ëè­íûì êíè­ãàì. (9)  òîò æå ãîä ñûí êîí­ñó­ëà105 Êâèíò Ôàáèé Ãóð­ãèò âçûñ­êàë ïî ñóäó äåíü­ãè ñ íåñêîëü­êèõ ìàò­ðîí, îáâè­íåí­íûõ ïåðåä íàðî­äîì â ïðå­ëþ­áî­äå­ÿ­íèè; âçûñ­êàí­íûå ïåíåþ ñðåä­ñòâà îí óïîòðå­áèë íà ïîñòðîé­êó õðà­ìà Âåíå­ðû106, òîãî, ÷òî ðÿäîì ñ Öèð­êîì.

(10) Òåïåðü âïå­ðå­äè ó íàñ ñíî­âà ñàì­íèò­ñêèå âîé­íû. Óæå â ÷åòû­ðåõ êíè­ãàõ, îõâà­òû­âàþ­ùèõ ñîðîê øåñòü ëåò, íà÷è­íàÿ ñ êîí­ñóëü­ñòâà Ìàð­êà Âàëå­ðèÿ è Àâëà Êîð­íå­ëèÿ107, êîòî­ðûì ïåð­âûì ïðè­øëîñü âòîðã­íóòü­ñÿ â Ñàì­íèé, ìû íåïðå­ðûâ­íî âåäåì ðå÷ü îá ýòèõ âîé­íàõ. (11) Ïóñòü äàæå ÿ óìîë­÷ó î áåä­ñò­âè­ÿõ è ñòðà­äà­íè­ÿõ îáî­èõ íàðî­äîâ, çà äîë­ãèå ãîäû òàê è íå ñëî­ìèâ­øèõ ýòè íåïðå­êëîí­íûå ñåðä­öà; (12) íî âåäü òîëü­êî çà ìèíóâ­øèé ãîä ñàì­íè­òû âìå­ñòå ñ ïðè­ñî­åäè­íèâ­øè­ìè­ñÿ ê èõ ëåãè­î­íàì èíî­ïëå­ìåí­íè­êà­ìè áûëè íàãî­ëî­âó ðàç­áè­òû ÷åòûðü­ìÿ ðèì­ñêè­ìè âîé­ñêà­ìè è âîæäÿ­ìè: ïðè Ñåí­òèíå, íà çåì­ëÿõ ïåëèã­íîâ, ó ãîðû Òèôåð­íà è íà Ñòåë­ëàò­ñêèõ ïîëÿõ; (13) îíè ïîòå­ðÿ­ëè ñàìî­ãî ïðî­ñëàâ­ëåí­íî­ãî âîå­íà­÷àëü­íè­êà ñâî­åãî íàðî­äà; èì ïðè­øëîñü óâèäåòü, êàê èõ ñîþç­íè­êè â âîéíå — ýòðóñ­êè, óìá­ðû, ãàë­ëû — òåð­ïÿò òó æå ó÷àñòü, ÷òî è îíè ñàìè; (14) è óæå íå ìîã­ëè îíè äåð­æàòü­ñÿ íè ñîá­ñò­âåí­íû­ìè ñèëà­ìè, íè ñòî­ðîí­íåé ïîìî­ùüþ; è âñå-òàêè îíè íå îòêà­çà­ëèñü îò âîé­íû. Âîò êàê ïðå­òè­ëà èì ñâî­áî­äà, êîòî­ðîé íå óäà­ëîñü çàùè­òèòü ñî ñëà­âîþ, âîò íàñêîëü­êî äàæå ñ.488 ïîðà­æå­íèå áûëî äëÿ íèõ æåëàí­íåé, ÷åì óïó­ùåí­íàÿ ïîáåäà. (15) Êîìó æ òîãäà íàñêó­÷èò òàê äîë­ãî ïèñàòü è ÷èòàòü î âîé­íàõ, åñëè ñàìè âîé­íû íå ìîã­ëè èñòî­ùèòü âîþ­þ­ùèõ?

31. His ita re­bus ges­tis nec in Sam­ni­ti­bus ad­huc nec in Et­ru­ria pax erat; nam et Pe­ru­si­nis auc­to­ri­bus post de­duc­tum ab con­su­le exer­ci­tum re­bel­la­tum fue­rat [2] et Sam­ni­tes prae­da­tum in ag­rum Ves­ci­num For­mia­num­que et par­te alia in Aeser­ni­num quae­que Vol­tur­no adia­cent flu­mi­ni des­cen­de­re. [3] Ad­ver­sus eos Ap. Clau­dius prae­tor cum exer­ci­tu De­cia­no mis­sus. Fa­bius in Et­ru­ria re­bel­lan­te de­nuo quat­tuor mi­lia et quin­gen­tos Pe­ru­si­no­rum oc­ci­dit, ce­pit ad mil­le sep­tin­gen­tos quad­ra­gin­ta, qui re­dempti sin­gu­li aeris tre­cen­tis de­cem; [4] prae­da alia om­nis mi­li­ti­bus con­ces­sa. [5] Sam­ni­tium le­gio­nes, cum par­tem Ap. Clau­dius prae­tor par­tem L. Vo­lum­nius pro con­su­le se­que­re­tur, in ag­rum Stel­la­tem con­ve­ne­runt. Ibi ad Ca­iatiam om­nes con­si­dunt et Ap­pius Vo­lum­nius­que castra co­niun­gunt. [6] Pug­na­tum in­fes­tis­si­mis ani­mis, hinc ira sti­mu­lan­te ad­ver­sus re­bel­lan­tes to­tiens, il­linc ad ul­ti­mam iam di­mi­can­ti­bus spem. [7] Cae­sa er­go Sam­ni­tium se­de­cim mi­lia tre­cen­ti, cap­ta duo mi­lia sep­tin­gen­ti; ex Ro­ma­no exer­ci­tu ce­ci­de­re duo mi­lia sep­tin­gen­ti.

[8] Fe­lix an­nus bel­li­cis re­bus, pes­ti­len­tia gra­vis pro­di­giis­que sol­li­ci­tus; nam et ter­ra mul­ti­fa­riam plu­vis­se et in exer­ci­tu Ap. Clau­di ple­ros­que ful­mi­ni­bus ic­tos nun­tia­tum est, lib­ri­que ob haec adi­ti. [9] Eo an­no Q. Fa­bius Gur­ges, con­su­lis fi­lius, ali­quot mat­ro­nas ad po­pu­lum stup­ri dam­na­tas pe­cu­nia mul­ta­vit; ex quo mul­ta­ti­cio aere Ve­ne­ris aedem quae pro­pe cir­cum est fa­cien­dam cu­ra­vit.

[10] Su­per­sunt etiam nunc Sam­ni­tium bel­la, quae con­ti­nua per quar­tum iam vo­lu­men an­num­que sex­tum et quad­ra­gen­si­mum a M. Va­le­rio A. Cor­ne­lio con­su­li­bus, qui pri­mi Sam­nio ar­ma in­tu­le­runt, agi­mus. [11] Et ne tot an­no­rum cla­des ut­rius­que gen­tis la­bo­res­que ac­tos nunc re­fe­ram, qui­bus ne­qui­ve­rint ta­men du­ra il­la pec­to­ra vin­ci, [12] pro­xi­mo an­no Sam­ni­tes in Sen­ti­na­ti ag­ro, in Pae­lig­nis, ad Ti­fer­num, Stel­la­ti­bus cam­pis, suis ip­si le­gio­ni­bus mix­ti alie­nis, ab quat­tuor exer­ci­ti­bus, quat­tuor du­ci­bus Ro­ma­nis cae­si fue­rant; [13] im­pe­ra­to­rem cla­ris­si­mum gen­tis suae ami­se­rant; so­cios bel­li, Et­rus­cos Umbros Gal­los, in eadem for­tu­na vi­de­bant qua ip­si erant; [14] nec suis nec ex­ter­nis vi­ri­bus iam sta­re po­te­rant; ta­men bel­lo non absti­ne­bant. Adeo ne in­fe­li­ci­ter qui­dem de­fen­sae li­ber­ta­tis tae­de­bat et vin­ci quam non tempta­re vic­to­riam ma­le­bant. [15] Qui­nam sit il­le, quem pi­geat lon­gin­qui­ta­tis bel­lo­rum scri­ben­do le­gen­do­que, quae ge­ren­tes non fa­ti­ga­ve­runt?

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 105Ðàçó­ìå­åò­ñÿ, äåé­ñò­âî­âàë Ôàáèé Ãóð­ãèò íå â êà÷å­ñòâå ñûíà êîí­ñó­ëà, à êàê äîëæ­íîñò­íîå ëèöî — êóðóëü­íûé ýäèë.
  • 106Õðàì Âåíå­ðû Ìèëî­ñòè­âîé ðÿäîì ñ Áîëü­øèì öèð­êîì, íà÷à­òûé ïîñòðîé­êîé â 295 ã. äî í. ý., áûë ïåð­âûì õðà­ìîì ýòîé áîãè­íè â Ðèìå.
  • 107Ò. å. ñ 343 ã. äî í. ý.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364001032 1364001033 1364001034