Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
38. (1) Ñëåäóþùèé ãîä [293 ã.] ïðèìå÷àòåëåí êîíñóëüñòâîì Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ Êóðñîðà, ïðîñëàâëåííîãî êàê îò÷åé, òàê è ñîáñòâåííîé äîáëåñòüþ, ïðèìå÷àòåëåí âåëèêîé âîéíîé è òàêîé ïîáåäîé, êàêîé äî òîãî äíÿ, êðîìå îòöà åãî, êîíñóëà Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ, íèêòî íå îäåðæèâàë íàä ñàìíèòàìè. (2) Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî ñàìíèòû è íà ýòîò ðàç ïðèãîòîâèëèñü ê âîéíå ñòîëü æå òùàòåëüíî123, ðàçóêðàñèëè ñâîå âåëèêîëåïíîå ñíàðÿæåíèå è îðóæèå ñòîëü æå ïûøíî è âäîáàâîê ïðèáåãëè ê ïîìîùè áîãîâ, ïðèâåäÿ âîèíîâ ê ïðèñÿãå ïî íåêîåìó äðåâíåìó îáðÿäó, ñëîâíî ýòî ïîñâÿùåíèå â òàèíñòâî. Íàáîð æå ïî âñåìó Ñàìíèþ áûë ïðîèçâåäåí ïî íåñëûõàííîìó çàêîíó: (3) êòî èç þíîøåé íå ÿâèòñÿ ïî óêàçó âîåíà÷àëüíèêîâ èëè êòî ñàìîâîëüíî óäàëèòñÿ, òîò ãîëîâîé îáðåêàåòñÿ Þïèòåðó. (4) Ïîñëå ýòîãî âñåìó âîéñêó áûëî ïðèêàçàíî ïðèáûòü â Àêâèëîíèþ. Çäåñü ñîáðàëîñü äî ñîðîêà òûñÿ÷ âîèíîâ — âñå ñèëû, êàêèå áûëè ó Ñàìíèÿ. (5) Òàì, ïðèìåðíî â ñåðåäèíå ëàãåðÿ, ïëåòåíûìè è êîæàíûìè îñàäíûìè ùèòàìè îãðàäèëè ïëîùàäêó ïî÷òè ïî äâåñòè øàãîâ âî âñå ñòîðîíû, à ñâåðõó ïîêðûëè ïîëîòíèùàìè. (6) Ïðî÷èòàâøè çàïèñè íà äðåâíåì ïîëîòíÿíîì ñâèòêå, çäåñü ñîâåðøèë æåðòâîïðèíîøåíèå íåêèé æðåö — Îâèé Ïàêöèé, ÷åëîâåê ïðåêëîííûõ ëåò, çàÿâëÿâøèé, ÷òî òàêîå ñâÿùåííîäåéñòâèå îí ïîçàèìñòâîâàë èç ñòàðèííîãî ñàìíèòñêîãî áîãîñëóæåíèÿ, êîòîðîå íåêîãäà îòïðàâëÿëè èõ ïðåäêè, çàìûñëèâ òàéíî îòáèòü Êàïóþ ó ýòðóñêîâ. (7) Ïîñëå æåðòâîïðèíîøåíèÿ ïîëêîâîäåö îòäàâàë ãîíöó ïðèêàç âûçûâàòü ñàìûõ çíàòíûõ ïî ðîæäåíèþ è äåÿíèÿì; (8) èõ ââîäèëè ïî îäíîìó. Ïîìèìî ïðî÷èõ îáðÿäîâûõ ïðèãîòîâëåíèé, ñïîñîáíûõ âíóøèòü áëàãî÷åñòèâûé òðåïåò, â òîì çàêðûòîì ñî âñåõ ñòîðîí ïîìåùåíèè âîçâûøàëèñü ïîñðåäèíå àëòàðè, ïîâñþäó ëåæàëè çàêëàííûå æåðòâû, à âîêðóã ñòîÿëè ñ.495 öåíòóðèîíû ñ îáíàæåííûìè ìå÷àìè. (9) ×åëîâåêà ïîäâîäèëè ê æåðòâåííèêó ñêîðåé êàê æåðòâó, à íå ïðè÷àñòíèêà îáðÿäà è çàñòàâëÿëè äàòü ñâÿùåííóþ êëÿòâó íå ðàçãëàøàòü âèäåííîå è ñëûøàííîå â ýòîì ìåñòå. (10) Ïîòîì åãî ïðèíóæäàëè ïîêëÿñòüñÿ çëîâåùèì çàêëÿòèåì, îáðåêàþùèì ñìåðòè åãî ñàìîãî, åãî ñåìüþ è ðîä, åñëè îí íå âûéäåò â áîé çà âîåíà÷àëüíèêàìè, åñëè óáåæèò èç ñòðîÿ ñàì èëè åñëè, óâèäåâ áåãëåöà, íå óáüåò åãî íà ìåñòå. (11) Ïîíà÷àëó íåêîòîðûå îòêàçàëèñü äàòü òàêóþ êëÿòâó; èõ îáåçãëàâèëè ó àëòàðåé, è òåëà èõ ñðåäè òðóïîâ æåðòâåííûõ æèâîòíûõ ïðåäîñòåðåãàëè îñòàëüíûõ îò îòêàçà. (12) Ñâÿçàâ ïåðâûõ ñðåäè ñàìíèòîâ òàêèì çàêëÿòèåì, ïîëêîâîäåö íàçâàë ïîèìåííî äåñÿòü èç íèõ è ïðèêàçàë îäíîìó çà äðóãèì âûáèðàòü ñåáå ñîðàòíèêà, ïîêà èõ íå íàáåðåòñÿ øåñòíàäöàòü òûñÿ÷. Ýòîò ëåãèîí, ñîñòàâëåííûé èç çàêëÿòîé îáùèì çàêëÿòüåì çíàòè124, ïîëó÷èë — ïî êðûøå òîãî ñâÿòèëèùà — íàçâàíèå «ïîëîòíÿíîãî», åìó äàíî áûëî âåëèêîëåïíîå âîîðóæåíèå è øëåìû ñ ãðåáíÿìè, ÷òîáû âîèíû åãî âûäåëÿëèñü ñðåäè ïðî÷èõ. (13) Äðóãîå âîéñêî — íåìíîãèì áîëåå äâàäöàòè òûñÿ÷ — íè âíåøíèì îáëèêîì, íè ðàòíîé ñëàâîé, íè ñíàðÿæåíèåì íå óñòóïàëî ïîëîòíÿíîìó ëåãèîíó. Âîò ñêîëüêî íàðîäó — âñå â ðàñöâåòå ñèë — ñòàëî ëàãåðåì ó Àêâèëîíèè. |
38. Sequitur hunc annum et consul insignis, L. Papirius Cursor, qua paterna gloria qua sua, et bellum ingens victoriaque quantam de Samnitibus nemo ad eam diem praeter L. Papirium patrem consulis pepererat. [2] Et forte eodem conatu apparatuque omni opulentia insignium armorum bellum adornaverant, et deorum etiam adhibuerant opes, ritu quodam sacramenti vetusto velut initiatis militibus, [3] dilectu per omne Samnium habito nova lege, ut qui iuniorum non convenisset ad imperatorum edictum quique iniussu abisset eius caput Iovi sacraretur. [4] Tum exercitus omnis Aquiloniam est indictus. Ad quadraginta milia militum, quod roboris in Samnio erat, convenerunt. [5] Ibi mediis fere castris locus est consaeptus cratibus pluteisque et linteis contectus, patens ducentos maxime pedes in omnes pariter partis. [6] Ibi ex libro vetere linteo lecto sacrificatum sacerdote Ovio Paccio quodam, homine magno natu, qui se id sacrum petere adfirmabat ex vetusta Samnitium religione, qua quondam usi maiores eorum fuissent, cum adimendae Etruscis Capuae clandestinum cepissent consilium. [7] Sacrificio perfecto per viatorem imperator acciri iubebat nobilissimum quemque genere factisque; singuli introducebantur. [8] Erat cum alius apparatus sacri qui perfundere religione animum posset, tum in loco circa omni contecto arae in medio victimaeque circa caesae et circumstantes centuriones strictis gladiis. [9] Admovebatur altaribus magis ut victima quam ut sacri particeps adigebaturque iure iurando quae visa auditaque in eo loco essent, non enuntiaturum. [10] Dein iurare cogebant diro quodam carmine, in exsecrationem capitis familiaeque et stirpis composito, nisi isset in — proelium quo imperatores duxissent et si aut ipse ex acie fugisset aut si quem fugientem vidisset non extemplo occidisset. [11] Id primo quidam abnuentes iuraturos se obtruncati circa altaria sunt; iacentes deinde inter stragem victimarum documento ceteris fuere ne abnuerent. [12] Primoribus Samnitium ea detestatione obstrictis, decem nominatis ab imperatore, eis dictum ut vir virum legerent donec sedecim milium numerum confecissent. Ea legio linteata ab integumento consaepti, in quo sacrata nobilitas erat, appellata est; his arma insignia data et cristatae galeae, ut inter ceteros eminerent. [13] Paulo plus viginti milium alius exercitus fuit nec corporum specie nec gloria belli nec apparatu linteatae legioni dispar. Hic hominum numerus, quod roboris erat, ad Aquiloniam consedit. |