Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà X, ãë. 38

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

38. (1) Ñëå­äóþ­ùèé ãîä [293 ã.] ïðè­ìå­÷à­òå­ëåí êîí­ñóëü­ñò­âîì Ëóöèÿ Ïàïè­ðèÿ Êóð­ñî­ðà, ïðî­ñëàâ­ëåí­íî­ãî êàê îò÷åé, òàê è ñîá­ñò­âåí­íîé äîá­ëå­ñòüþ, ïðè­ìå­÷à­òå­ëåí âåëè­êîé âîé­íîé è òàêîé ïîáåäîé, êàêîé äî òîãî äíÿ, êðî­ìå îòöà åãî, êîí­ñó­ëà Ëóöèÿ Ïàïè­ðèÿ, íèêòî íå îäåð­æè­âàë íàä ñàì­íè­òà­ìè.

(2) Ñëó­÷è­ëîñü òàê, ÷òî ñàì­íè­òû è íà ýòîò ðàç ïðè­ãîòî­âè­ëèñü ê âîéíå ñòîëü æå òùà­òåëü­íî123, ðàçó­êðà­ñè­ëè ñâîå âåëè­êî­ëåï­íîå ñíà­ðÿ­æå­íèå è îðó­æèå ñòîëü æå ïûø­íî è âäî­áà­âîê ïðè­áåã­ëè ê ïîìî­ùè áîãîâ, ïðè­âåäÿ âîè­íîâ ê ïðè­ñÿ­ãå ïî íåêî­å­ìó äðåâ­íå­ìó îáðÿäó, ñëîâ­íî ýòî ïîñâÿ­ùå­íèå â òàèí­ñòâî. Íàáîð æå ïî âñå­ìó Ñàì­íèþ áûë ïðî­èç­âåäåí ïî íåñëû­õàí­íî­ìó çàêî­íó: (3) êòî èç þíî­øåé íå ÿâèò­ñÿ ïî óêà­çó âîå­íà­÷àëü­íè­êîâ èëè êòî ñàìî­âîëü­íî óäà­ëèò­ñÿ, òîò ãîëî­âîé îáðå­êà­åò­ñÿ Þïè­òå­ðó. (4) Ïîñëå ýòî­ãî âñå­ìó âîé­ñêó áûëî ïðè­êà­çà­íî ïðè­áûòü â Àêâè­ëî­íèþ. Çäåñü ñîáðà­ëîñü äî ñîðî­êà òûñÿ÷ âîè­íîâ — âñå ñèëû, êàêèå áûëè ó Ñàì­íèÿ. (5) Òàì, ïðè­ìåð­íî â ñåðåäèíå ëàãå­ðÿ, ïëå­òå­íû­ìè è êîæà­íû­ìè îñàä­íû­ìè ùèòà­ìè îãðà­äè­ëè ïëî­ùàä­êó ïî÷òè ïî äâå­ñòè øàãîâ âî âñå ñòî­ðî­íû, à ñâåð­õó ïîêðû­ëè ïîëîò­íè­ùà­ìè. (6) Ïðî­÷è­òàâ­øè çàïè­ñè íà äðåâ­íåì ïîëîò­íÿ­íîì ñâèò­êå, çäåñü ñîâåð­øèë æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèå íåêèé æðåö — Îâèé Ïàê­öèé, ÷åëî­âåê ïðå­êëîí­íûõ ëåò, çàÿâ­ëÿâ­øèé, ÷òî òàêîå ñâÿ­ùåí­íî­äåé­ñò­âèå îí ïîçà­èì­ñò­âî­âàë èç ñòà­ðèí­íî­ãî ñàì­íèò­ñêî­ãî áîãî­ñëó­æå­íèÿ, êîòî­ðîå íåêî­ãäà îòïðàâ­ëÿ­ëè èõ ïðåä­êè, çàìûñ­ëèâ òàé­íî îòáèòü Êàïóþ ó ýòðóñ­êîâ. (7) Ïîñëå æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèÿ ïîë­êî­âî­äåö îòäà­âàë ãîí­öó ïðè­êàç âûçû­âàòü ñàìûõ çíàò­íûõ ïî ðîæ­äå­íèþ è äåÿ­íè­ÿì; (8) èõ ââî­äè­ëè ïî îäíî­ìó. Ïîìè­ìî ïðî­÷èõ îáðÿäî­âûõ ïðè­ãîòîâ­ëå­íèé, ñïî­ñîá­íûõ âíó­øèòü áëà­ãî­÷å­ñòè­âûé òðå­ïåò, â òîì çàêðû­òîì ñî âñåõ ñòî­ðîí ïîìå­ùå­íèè âîç­âû­øà­ëèñü ïîñðåäèíå àëòà­ðè, ïîâñþäó ëåæà­ëè çàêëàí­íûå æåðò­âû, à âîêðóã ñòî­ÿ­ëè ñ.495 öåí­òó­ðè­î­íû ñ îáíà­æåí­íû­ìè ìå÷à­ìè. (9) ×åëî­âå­êà ïîä­âî­äè­ëè ê æåðò­âåí­íè­êó ñêî­ðåé êàê æåðò­âó, à íå ïðè­÷àñò­íè­êà îáðÿäà è çàñòàâ­ëÿ­ëè äàòü ñâÿ­ùåí­íóþ êëÿò­âó íå ðàç­ãëà­øàòü âèäåí­íîå è ñëû­øàí­íîå â ýòîì ìåñòå. (10) Ïîòîì åãî ïðè­íóæ­äà­ëè ïîêëÿñòü­ñÿ çëî­âå­ùèì çàêëÿ­òè­åì, îáðå­êàþ­ùèì ñìåð­òè åãî ñàìî­ãî, åãî ñåìüþ è ðîä, åñëè îí íå âûé­äåò â áîé çà âîå­íà­÷àëü­íè­êà­ìè, åñëè óáå­æèò èç ñòðîÿ ñàì èëè åñëè, óâèäåâ áåã­ëå­öà, íå óáüåò åãî íà ìåñòå. (11) Ïîíà­÷à­ëó íåêî­òî­ðûå îòêà­çà­ëèñü äàòü òàêóþ êëÿò­âó; èõ îáåç­ãëà­âè­ëè ó àëòà­ðåé, è òåëà èõ ñðå­äè òðó­ïîâ æåðò­âåí­íûõ æèâîò­íûõ ïðå­äî­ñòå­ðå­ãà­ëè îñòàëü­íûõ îò îòêà­çà. (12) Ñâÿ­çàâ ïåð­âûõ ñðå­äè ñàì­íè­òîâ òàêèì çàêëÿ­òè­åì, ïîë­êî­âî­äåö íàçâàë ïîèìåí­íî äåñÿòü èç íèõ è ïðè­êà­çàë îäíî­ìó çà äðó­ãèì âûáè­ðàòü ñåáå ñîðàò­íè­êà, ïîêà èõ íå íàáå­ðåò­ñÿ øåñò­íà­äöàòü òûñÿ÷. Ýòîò ëåãè­îí, ñîñòàâ­ëåí­íûé èç çàêëÿ­òîé îáùèì çàêëÿ­òüåì çíà­òè124, ïîëó­÷èë — ïî êðû­øå òîãî ñâÿ­òè­ëè­ùà — íàçâà­íèå «ïîëîò­íÿ­íî­ãî», åìó äàíî áûëî âåëè­êî­ëåï­íîå âîîðó­æå­íèå è øëå­ìû ñ ãðåá­íÿ­ìè, ÷òîáû âîè­íû åãî âûäå­ëÿ­ëèñü ñðå­äè ïðî­÷èõ. (13) Äðó­ãîå âîé­ñêî — íåìíî­ãèì áîëåå äâà­äöà­òè òûñÿ÷ — íè âíåø­íèì îáëè­êîì, íè ðàò­íîé ñëà­âîé, íè ñíà­ðÿ­æå­íè­åì íå óñòó­ïà­ëî ïîëîò­íÿ­íî­ìó ëåãè­î­íó. Âîò ñêîëü­êî íàðî­äó — âñå â ðàñ­öâå­òå ñèë — ñòà­ëî ëàãå­ðåì ó Àêâè­ëî­íèè.

38. Se­qui­tur hunc an­num et con­sul in­sig­nis, L. Pa­pi­rius Cur­sor, qua pa­ter­na glo­ria qua sua, et bel­lum in­gens vic­to­ria­que quan­tam de Sam­ni­ti­bus ne­mo ad eam diem prae­ter L. Pa­pi­rium pat­rem con­su­lis pe­pe­re­rat. [2] Et for­te eodem co­na­tu ap­pa­ra­tu­que om­ni opu­len­tia in­sig­nium ar­mo­rum bel­lum ador­na­ve­rant, et deo­rum etiam ad­hi­bue­rant opes, ri­tu quo­dam sac­ra­men­ti ve­tus­to ve­lut ini­tia­tis mi­li­ti­bus, [3] di­lec­tu per om­ne Sam­nium ha­bi­to no­va le­ge, ut qui iunio­rum non con­ve­nis­set ad im­pe­ra­to­rum edic­tum qui­que ini­us­su abis­set eius ca­put Iovi sac­ra­re­tur. [4] Tum exer­ci­tus om­nis Aqui­lo­niam est in­dic­tus. Ad quad­ra­gin­ta mi­lia mi­li­tum, quod ro­bo­ris in Sam­nio erat, con­ve­ne­runt.

[5] Ibi me­diis fe­re castris lo­cus est con­saep­tus cra­ti­bus plu­teis­que et lin­teis con­tec­tus, pa­tens du­cen­tos ma­xi­me pe­des in om­nes pa­ri­ter par­tis. [6] Ibi ex lib­ro ve­te­re lin­teo lec­to sac­ri­fi­ca­tum sa­cer­do­te Ovio Pac­cio quo­dam, ho­mi­ne mag­no na­tu, qui se id sac­rum pe­te­re ad­fir­ma­bat ex ve­tus­ta Sam­ni­tium re­li­gio­ne, qua quon­dam usi maio­res eorum fuis­sent, cum adi­men­dae Et­rus­cis Ca­puae clan­des­ti­num ce­pis­sent con­si­lium. [7] Sac­ri­fi­cio per­fec­to per via­to­rem im­pe­ra­tor ac­ci­ri iube­bat no­bi­lis­si­mum quem­que ge­ne­re fac­tis­que; sin­gu­li intro­du­ce­ban­tur. [8] Erat cum ali­us ap­pa­ra­tus sac­ri qui per­fun­de­re re­li­gio­ne ani­mum pos­set, tum in lo­co cir­ca om­ni con­tec­to arae in me­dio vic­ti­mae­que cir­ca cae­sae et cir­cumstan­tes cen­tu­rio­nes stric­tis gla­diis. [9] Ad­mo­ve­ba­tur al­ta­ri­bus ma­gis ut vic­ti­ma quam ut sac­ri par­ti­ceps adi­ge­ba­tur­que iure iuran­do quae vi­sa audi­ta­que in eo lo­co es­sent, non enun­tia­tu­rum. [10] Dein iura­re co­ge­bant di­ro quo­dam car­mi­ne, in ex­sec­ra­tio­nem ca­pi­tis fa­mi­liaeque et stir­pis com­po­si­to, ni­si is­set in — proe­lium quo im­pe­ra­to­res du­xis­sent et si aut ip­se ex acie fu­gis­set aut si quem fu­gien­tem vi­dis­set non ex­templo oc­ci­dis­set. [11] Id pri­mo qui­dam ab­nuen­tes iura­tu­ros se obtrun­ca­ti cir­ca al­ta­ria sunt; iacen­tes dein­de in­ter stra­gem vic­ti­ma­rum do­cu­men­to ce­te­ris fue­re ne ab­nue­rent. [12] Pri­mo­ri­bus Sam­ni­tium ea de­tes­ta­tio­ne obstric­tis, de­cem no­mi­na­tis ab im­pe­ra­to­re, eis dic­tum ut vir vi­rum le­ge­rent do­nec se­de­cim mi­lium nu­me­rum con­fe­cis­sent. Ea le­gio lin­tea­ta ab in­te­gu­men­to con­saep­ti, in quo sac­ra­ta no­bi­li­tas erat, ap­pel­la­ta est; his ar­ma in­sig­nia da­ta et cris­ta­tae ga­leae, ut in­ter ce­te­ros emi­ne­rent. [13] Pau­lo plus vi­gin­ti mi­lium ali­us exer­ci­tus fuit nec cor­po­rum spe­cie nec glo­ria bel­li nec ap­pa­ra­tu lin­tea­tae le­gio­ni dis­par. Hic ho­mi­num nu­me­rus, quod ro­bo­ris erat, ad Aqui­lo­niam con­se­dit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 123Êàê è â 309 ã. äî í. ý. (ñì.: IX, 41, 1 è äàëåå).
  • 124Ñì.: Ôåñò, 102L.: «Ëåãè­îí ó ñàì­íè­òîâ áûë íàçâàí “ïîëîò­íÿ­íûì”, ïîòî­ìó ÷òî ñàì­íè­òû, ïîä­õî­äÿ ïîîäè­íî÷­êå ê îêðó­æåí­íî­ìó ëüíÿ­íû­ìè ïîëîò­íà­ìè àëòà­ðþ, äàâà­ëè êëÿò­âó, ÷òî íå îòñòó­ïÿò ïåðåä ðèì­ñêèì âîè­íîì».
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364001039 1364001040 1364001041