Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
37. (1) Äðóãîé êîíñóë, Ïîñòóìèé, íå âñòðå÷àÿ â Ñàìíèè ïðîòèâíèêà, ïåðåøåë ñ âîéñêîì â Ýòðóðèþ è äëÿ íà÷àëà îïóñòîøèë îêðóãó Âîëüñèíèé, (2) à êîãäà âîëüñèíèéöû âûøëè íà çàùèòó ñâîèõ âëàäåíèé, ðàçáèë èõ âîçëå ñîáñòâåííûõ èõ ñòåí; óáèòî áûëî äâå òûñÿ÷è äâåñòè ýòðóñêîâ, à îñòàëüíûõ ñïàñëà áëèçîñòü ãîðîäà. (3) Çàòåì îí ïåðåâåë âîéñêî â îêðåñòíîñòè Ðóçåëëû, ãäå íå òîëüêî ðàçîðèëè ïîëÿ, íî è êðåïîñòü âçÿëè; áîëåå äâóõ òûñÿ÷ ÷åëîâåê çàõâàòèëè â ïëåí è íåìíîãî ìåíåå òîãî ïåðåáèëè ó ñòåí ãîðîäà. (4) Îäíàêî ñëàâíåé è âàæíåå ýòèõ âîåííûõ äåéñòâèé, âåäøèõñÿ â Ýòðóðèè, áûë ìèð, çàêëþ÷åííûé òàì â ýòîì æå ãîäó. Òðè ñàìûõ ìîãóùåñòâåííûõ ãîðîäà, ñòîëèöû Ýòðóðèè — Âîëüñèíèé, Ïåðóçèÿ è Àððåòèé — ïîïðîñèëè ìèðà (5) è â îáìåí íà ïîñòàâêó îäåæäû è ïðîïèòàíèÿ äëÿ âîéñêà äîãîâîðèëèñü ñ êîíñóëîì î ðàçðåøåíèè îòïðàâèòü â Ðèì õîäàòàåâ î ìèðå; òå äîáèëèñü ïåðåìèðèÿ íà ñîðîê ëåò. Êàæäàÿ èç îáùèí äîëæíà áûëà åäèíîâðåìåííî âûïëàòèòü ïî ïÿòüäåñÿò òûñÿ÷ àññîâ. (6) Çà ýòè ïîäâèãè êîíñóë ïðîñèë ó ñåíàòà òðèóìôà, ñêîðåå ïî ïðèâû÷êå, íåæåëè â íàäåæäå íà óñïåõ. (7) Îí ïîíÿë, ÷òî, õîòÿ îäíè îòêàçûâàëè åìó â òðèóìôå çà çàäåðæêó ñ âûõîäîì èç Ãîðîäà, à äðóãèå — çà ñàìîâîëüíûé ïåðåõîä èç Ñàìíèÿ â Ýòðóðèþ, íî íà äåëå îäíè ïðîñòî áûëè åãî íåäðóãàìè, à äðóãèå — ïðèâåðæåíöàìè åãî ñîòîâàðèùà è æåëàëè óòåøèòü äðóãà ðàâíûì îòêàçîì â òðèóìôå è âòîðîìó êîíñóëó. (8) È îí ñêàçàë: «Îòöû-ñåíàòîðû! ß íå íàìåðåí çàáîòèòüñÿ î âàøåì äîñòîèíñòâå íàñòîëüêî, ÷òîáû çàáûòü, ÷òî ÿ êîíñóë. Ïî ïðàâó âîåííîé âëàñòè, êîòîðîé ÿ âåë âîéíó, âûèãðûâàë ñðàæåíèÿ, ïîêîðèë Ñàìíèé è Ýòðóðèþ, îäåðæàë ïîáåäó è çàêëþ÷èë ìèð, — ÿ îòïðàçäíóþ ñâîé òðèóìô!» (9) Ñ ýòèìè ñëîâàìè îí ïîêèíóë ñåíàò. È òîãäà âîçíèê ñïîð ó íàðîäíûõ òðèáóíîâ: îäíè îáåùàëè íàëîæèòü çàïðåò íà òàêîé áåñïðèìåðíûé òðèóìô, à äðóãèå — ÷òî âûñòóïÿò ïðîòèâ ñâîèõ òîâàðèùåé â çàùèòó òðèóìôàòîðà. (10) Äåëî îáñóæäàëîñü ïåðåä íàðîäíûì ñîáðàíèåì, è òóäà âûçâàëè êîíñóëà. Îí ñêàçàë, ÷òî êîíñóëû Ìàðê Ãîðàöèé è Ëóöèé Âàëåðèé117, à íåäàâíî Ãàé Ìàðöèé Ðóòèë, îòåö íûíåøíåãî öåíçîðà, ñïðàâèëè òðèóìô íå ïî âîëå ñåíàòà, à ïî âåëåíèþ íàðîäà118, (11) è ïðèáàâèë, ÷òî è ñàì îáðàòèëñÿ áû ê íàðîäó, íå çíàé îí íàâåðíîå, ÷òî íåâîëüíèêè çíàòè — íàðîäíûå òðèáóíû — íàëîæàò íà çàêîí119 çàïðåò; à äëÿ íåãî âûøå âñåõ ïðèêàçîâ è åñòü è áóäåò ñîãëàñíàÿ âîëÿ íàðîäà è äðóæíîå åãî îäîáðåíèå. (12) Íà äðóãîé äåíü ïðè ñ.494 ïîääåðæêå òðåõ è âîïðåêè çàïðåòó ñåìè òðèáóíîâ, à òàêæå ïðîòèâ áåçóñëîâíîé âîëè ñåíàòà, íî ïðè ëèêîâàíèè ïðîñòîãî íàðîäà îí ñïðàâèë òðèóìô. (13) Ñâåäåíèÿ îá ýòîì ãîäå òîæå ïëîõî ìåæäó ñîáîé ñîãëàñîâàíû. Êëàâäèé ïèøåò, áóäòî ýòî Ïîñòóìèé çàõâàòèë íåñêîëüêî ãîðîäîâ â Ñàìíèè, à ïîòîì áûë ðàçáèò â Àïóëèè, áåæàë è, ñàì èñòåêàÿ êðîâüþ, âûíóæäåí áûë ñ êó÷êîé ñïóòíèêîâ èñêàòü óáåæèùà â Ëóöåðèè; Àòèëèé æå âåë âîéíó â Ýòðóðèè è ïîëó÷èë çà íåå òðèóìô. (14) Ôàáèé120 ïèøåò, ÷òî îáà êîíñóëà âåëè âîéíó è â Ñàìíèè è ïîä Ëóöåðèåé, ÷òî âîéñêî ñîâåðøèëî ïåðåõîä â Ýòðóðèþ (íî êàêîé èç êîíñóëîâ åãî ïðè ýòîì âåë, íå óòî÷íÿåò), è ÷òî ïîä Ëóöåðèåé îáå ñòîðîíû ïîòåðÿëè ìíîãî óáèòûìè; (15) èìåííî â ýòîì ñðàæåíèè äàí áûë îáåò î õðàìå Þïèòåðó Ñòàíîâèòåëþ; ýòîò îáåò åùå ðàíåå äàí áûë Ðîìóëîì, îäíàêî òîãäà âûäåëåí áûë òîëüêî ñâÿùåííûé ó÷àñòîê, òî åñòü ìåñòî, îñâÿùåííîå äëÿ õðàìà121, (16) è òîëüêî â ýòîì ãîäó ñåíàò èç áîãîáîÿçíè ïîâåëåë âñå-òàêè âûñòðîèòü õðàì, èáî ãîñóäàðñòâî óæå âòîðè÷íî áûëî ñâÿçàíî îäíèì è òåì æå îáåòîì122. |
37. Consul alter Postumius, quia in Samnitibus materia belli deerat, in Etruriam transducto exercitu primum pervastaverat Volsiniensem agrum; [2] dein cum egressis ad tuendos fines haud procul moenibus ipsorum depugnat; duo milia octingenti Etruscorum caesi; ceteros propinquitas urbis tutata est. [3] In Rusellanum agrum exercitus traductus; ibi non agri tantum vastati sed oppidum etiam expugnatum; capta amplius duo milia hominum, minus duo milia circa muros caesa. [4] Pax tamen clarior maiorque quam bellum in Etruria eo anno fuerat parta est. Tres validissimae urbes, Etruriae capita, Volsinii Perusia Arretium, pacem petiere; [5] et vestimentis militum frumentoque pacti cum consule, ut mitti Romam oratores liceret, indutias in quadraginta annos impetraverunt. Multa praesens quingentum milium aeris in singulas civitates imposita. [6] Ob hasce res gestas consul cum triumphum ab senatu moris magis causa quam spe impetrandi petisset videretque alios [7] quod tardius ab urbe exisset, alios quod iniussu senatus ex Samnio in Etruriam transisset, partim suos inimicos, partim collegae amicos ad solacium aequatae repulsae sibi quoque negare triumphum, [8] «Non ita» inquit, «patres conscripti, vestrae maiestatis meminero, ut me consulem esse obliviscar. Eodem iure imperii quo bella gessi, bellis feliciter gestis, Samnio atque Etruria subactis, victoria et pace parta triumphabo». [9] Ita senatum reliquit. Inde inter tribunos plebis contentio orta; pars intercessuros, ne novo exemplo triumpharet aiebat, pars auxilio se adversus collegas triumphanti futuros. [10] Iactata res ad populum est vocatusque eo consul cum M. Horatium L. Valerium consules, C. Marcium Rutulum nuper, patrem eius qui tunc censor esset, non ex auctoritate senatus sed iussu populi triumphasse diceret, [11] adiciebat se quoque laturum fuisse ad populum, ni sciret mancipia nobilium, tribunos plebis, legem impedituros; voluntatem sibi ac favorem consentientis populi pro omnibus iussis esse ac futura. [12] Posteroque die auxilio tribunorum plebis trium adversus intercessionem septem tribunorum et consensum senatus celebrante populo diem triumphavit. [13] Et huius anni parum constans memoria est. Postumium auctor est Claudius in Samnio captis aliquot urbibus in Apulia fusum fugatumque saucium ipsum cum paucis Luceriam compulsum: ab Atilio in Etruria res gestas eumque triumphasse. [14] Fabius ambo consules in Samnio et ad Luceriam res gessisse scribit traductumque in Etruriam exercitum — sed ab utro consule non adicit — [15] et ad Luceriam utrimque multos occisos inque ea pugna Iovis Statoris aedem votam, ut Romulus ante voverat; sed fanum tantum, id est locus templo effatus, fuerat. [16] Ceterum hoc demum anno ut aedem etiam fieri senatus iuberet bis eiusdem voti damnata re publica in religionem venit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß