Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
28. (1) Ãàëëû ìåæäó òåì òîëïàìè âûñûïàëè íà áåðåã, ïî ñâîåìó îáû÷àþ, ñ ðàçíîãîëîñûì âîåì è ïåíèåì, ïîòðÿñàÿ íàä ñ.27 ãîëîâîé ùèòàìè è ðàçìàõèâàÿ äðîòèêàìè; (2) âñå æå îíè èñïûòûâàëè íåêîòîðûé ñòðàõ, âèäÿ ïåðåä ñîáîþ òàêîå ìíîæåñòâî êîðàáëåé, ïðèáëèæàþùèõñÿ ïðè ãðîçíîì øóìå âîëí, ðåçêîì êðèêå ãðåáöîâ è âîèíîâ — òåõ, ÷òî áîðîëèñü ñ òå÷åíèåì ðåêè, è òåõ, ÷òî ñ äðóãîãî áåðåãà îáîäðÿëè ïëûâóùèõ òîâàðèùåé. (3) Íî ïîêà ãàëëû íå áåç ðîáîñòè ãëÿäåëè íà ïîäïëûâàþùóþ ê íèì ñ äèêèì ãóëîì òîëïó, âäðóã ðàçäàëñÿ ñ òûëó îãëóøèòåëüíûé êðèê: ëàãåðü áûë âçÿò Ãàííîíîì. Åùå ìãíîâåíèå — è îí ñàì óäàðèë íà íèõ, è âîò îíè áûëè îêðóæåíû óæàñîì ñ îáåèõ ñòîðîí: çäåñü ïîë÷èùà âîîðóæåííûõ ëþäåé ñ êîðàáëåé âûñàæèâàëèñü íà áåðåã, òàì òåñíèëî ãàëëîâ âîéñêî, ïîÿâëåíèå êîòîðîãî îíè è îæèäàòü íå ìîãëè. (4) Ñíà÷àëà ãàëëû ïûòàëèñü îêàçûâàòü ñîïðîòèâëåíèå è çäåñü è òàì, íî áûëè îòáðîøåíû è, çàâèäåâ áîëåå èëè ìåíåå îòêðûòûé ïóòü, ïðîðâàëèñü è, îáúÿòûå óæàñîì, ðàçáåæàëèñü, êàê ïîïàëî, ïî ñâîèì äåðåâíÿì. Òîãäà Ãàííèáàë ñïîêîéíî ïåðåâåç îñòàëüíûå ñâîè ñèëû è ðàñïîëîæèëñÿ ëàãåðåì, íå îáðàùàÿ áîëåå âíèìàíèÿ íà ãàëëüñêèå áóéñòâà. (5) Îòíîñèòåëüíî ïåðåïðàâû ñëîíîâ, ïîëàãàþ ÿ, ïðåäëàãàëèñü ðàçëè÷íûå ïëàíû; ïî êðàéíåé ìåðå, èñòî÷íèêè íà ýòîò ñ÷åò íå ñîãëàñíû. Ïî èíûì, ñëîíû ïðåäâàðèòåëüíî âñå áûëè ñîáðàíû íà áåðåãó; çàòåì ñàìûé ñåðäèòûé èç íèõ, áóäó÷è ïðèâåäåí â ÿðîñòü ñâîèì ïðîâîæàòûì, áðîñèëñÿ çà íèì; ïðîâîæàòûé áåæàë â âîäó, ñëîí ïîñëåäîâàë çà íèì òóäà è ñâîèì ïðèìåðîì óâëåê âñå ñòàäî; åñëè æå æèâîòíûå ïîïàäàëè â ãëóáîêèå ìåñòà è òåðÿëè áðîä, òî ñàìî òå÷åíèå ðåêè îòíîñèëî èõ ê äðóãîìó áåðåãó. (6) Ïî áîëåå äîñòîâåðíûì èçâåñòèÿì, îíè áûëè ïåðåâåçåíû íà ïëîòàõ; äåéñòâèòåëüíî, òàêàÿ ìåðà, åñëè áû ïðèøëîñü çàòåâàòü äåëî òåïåðü, ïîêàçàëàñü áû áîëåå áåçîïàñíîé, à ïîòîìó è â äàííîì ñëó÷àå, êîãäà èäåò ðå÷ü î äåëàõ ïðîøëîãî, îíà âíóøàåò áîëüøå äîâåðèÿ. (7) Ïëîò äëèíîþ â äâåñòè ôóòîâ, à øèðèíîþ â ïÿòüäåñÿò103 áûë óêðåïëåí íà áåðåãó òàê, ÷òîáû îí âäàâàëñÿ â ðåêó; à ÷òîáû åãî íå óíåñëî òå÷åíèåì âíèç, åãî ïðèâÿçàëè êðåïêèìè êàíàòàìè ê âûñîêîé ÷àñòè áåðåãà. Çàòåì åãî, íàïîäîáèå ìîñòà, ïîêðûëè çåìëåþ, ÷òîáû æèâîòíûå ñìåëî âçîøëè íà íåãî, êàê íà òâåðäóþ ïî÷âó. (8) Ê ýòîìó ïëîòó ïðèâÿçàëè äðóãîé, îäèíàêîâîé ñ ïåðâûì øèðèíû, à äëèíîþ â ñòî ôóòîâ, ïðèñïîñîáëåííûé ê ïåðåïðàâå ÷åðåç ðåêó. Òîãäà ñëîíîâ ïîãíàëè ïî ïåðâîìó ïëîòó, êàê ïî äîðîãå, ïðè÷åì ñàìîê ïóñòèëè âïåðåä; êîãäà æå îíè ïåðåøëè íà ïðèêðåïëåííûé ê íåìó ìåíüøèé ïëîò, òîò÷àñ æå êàíàòû, (9) êîòîðûìè îí áûë íå îñîáåííî ïðî÷íî ñîåäèíåí ñ ïåðâûì, áûëè ðàçâÿçàíû è íåñêîëüêî ëåãêîâûõ ñóäîâ104 ïîòÿíóëè åãî ê äðóãîìó áåðåãó. Âûñàäèâ ïåðâûõ, âåðíóëèñü çà äðóãèìè è ïåðåâåçëè è èõ. (10) Îíè øëè ñîâåðøåííî áîäðî, ïîêà èõ âåëè êàê áû ïî ñïëîøíîìó ìîñòó; (11) íî êîãäà îäèí ïëîò áûë îòâÿçàí îò äðóãîãî è èõ âûâåçëè íà ñåðåäèíó ðåêè, òóò îíè îáíàðóæèëè ïåðâûå ïðèçíàêè áåñïîêîéñòâà. Îíè ñïëîòèëèñü â îäíó êó÷ó, òàê êàê êðàéíèå îòñòóïàëè îò âîäû êàê ìîæíî äàëüøå, ñ.28 è äåëî íå îáîøëîñü áåç íåêîòîðîãî çàìåøàòåëüñòâà; íî íàêîíåö ïîä âëèÿíèåì ñàìîãî ñòðàõà âîäâîðèëîñü ñïîêîéñòâèå. (12) Íåêîòîðûå, ïðàâäà, âçáåñèëèñü è óïàëè â âîäó; íî è îíè âñëåäñòâèå ñâîåé òÿæåñòè íå òåðÿëè ðàâíîâåñèÿ è òîëüêî ñáðîñèëè ïðîâîæàòûõ, à çàòåì ìàëî-ïîìàëó, îòûñêàâ áðîä, âûøëè íà áåðåã. |
28. Galli occursant in ripa cum variis ululatibus cantuque moris sui quatientes scuta super capita vibrantesque dextris tela, [2] quamquam ex adverso terrebat tanta vis navium cum ingenti sono fluminis et clamore vario nautarum, militum, et qui nitebantur perrumpere impetum fluminis, et qui ex altera ripa traicientes suos hortabantur. [3] Iam satis paventes adverso tumultu terribilior ab tergo adortus clamor castris ab Hannone captis. Mox et ipse aderat, ancepsque terror circumstabat et e navibus tanta vi armatorum in terram evadente et ab tergo improvisa premente acie. [4] Galli postquam utroque vim facere conati pellebantur, qua patere visum maxime iter perrumpunt trepidique in vicos passim suos diffugiunt. Hannibal ceteris copiis per otium traiectis spernens iam Gallicos tumultus castra locat. [5] Elephantorum traiciendorum varia consilia fuisse credo, certe variat memoria actae rei. Quidam congregatis ad ripam elephantis tradunt ferocissimum ex iis inritatum ab rectore suo, cum refugientem in aquam nantem sequeretur, traxisse gregem, ut quemque timentem altitudinem destitueret vadum, impetu ipso fluminis in alteram ripam rapiente. [6] Ceterum magis constat ratibus traiectos; id ut tutius consilium ante rem foret, ita acta re ad fidem pronius est. [7] Ratem unam ducentos longam pedes, quinquaginta latam a terra in amnem porrexerunt, quam, ne secunda aqua deferretur, pluribus validis retinaculis parte superiore ripae religatam pontis in modum humo iniecta constraverunt, ut beluae audacter velut per solum ingrederentur. [8] Altera ratis aeque lata, longa pedes centum, ad traiciendum flumen apta, huic copulata est; tum elephanti per stabilem ratem tamquam viam praegredientibus feminis acti; ubi in minorem applicatam transgressi sunt, [9] extemplo resolutis quibus leviter adnexa erat vinculis, ab actuariis aliquot navibus ad alteram ripam pertrahitur. Ita primis expositis alii deinde repetiti ac traiecti sunt. [10] Nihil sane trepidabant, donec continenti velut ponte agerentur; primus erat pavor cum soluta ab ceteris rate in altum raperentur. [11] Ibi urgentes inter se cedentibus extremis ab aqua trepidationis aliquantum edebant, donec quietem ipse timor circumspectantibus aquam fecisset. [12] Excidere etiam saevientes quidam in flumen; sed pondere ipso stabiles deiectis rectoribus quaerendis pedetemptim vadis in terram evasere. |