Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
33. (1) Ñ íàñòóïëåíèåì äíÿ îñòàëüíîå âîéñêî âûøëî èç ëàãåðÿ è äâèíóëîñü âïåðåä. (2) Ãîðöû ïî óñëîâëåííîìó çíàêó óæå ïîêèíóëè ñâîè êðåïîñòöû è ñ ðàçíûõ ñòîðîí ïðèáëèæàëèñü ê ïðåæíèì ïîçèöèÿì, êàê âäðóã çàìåòèëè, ÷òî îäíà ÷àñòü âðàãîâ çàíÿëà èõ òâåðäûíþ è íàõîäèòñÿ íàä èõ ãîëîâàìè, à äðóãàÿ ïî òðîïèíêå ïåðåõîäèò ÷åðåç òåñíèíó. (3) È òî è äðóãîå ïðåäñòàâèëîñü èõ âçîðàì îäíîâðåìåííî è ïðîèçâåëî íà ãîðöåâ òàêîå ñ.32 âïå÷àòëåíèå, ÷òî íåêîòîðîå âðåìÿ îíè ñòîÿëè íà ìåñòå íåïîäâèæíî; íî çàòåì, óáåäèâøèñü, ÷òî â óùåëüå öàðèò çàìåøàòåëüñòâî, (4) ÷òî âîéñêî ñâîåé æå ñîáñòâåííîé òðåâîãîé ðàññòðîåíî è áîëåå âñåãî áåñíóþòñÿ ëîøàäè, îíè ðåøèëè, ÷òî ñòîèò èì õîòü ñêîëüêî-íèáóäü óâåëè÷èòü ýòî ñìÿòåíèå — è âðàãó íå èçáåæàòü ãèáåëè. È âîò, îäèíàêîâî ïðèâûêøèå ëàçèòü êàê ïî äîñòóïíûì, òàê è ïî íåäîñòóïíûì ñêàëàì, ãîðöû ñ äâóõ ðàçëè÷íûõ ñêëîíîâ ñòðåìèòåëüíî ñïóñêàþòñÿ íà òðîïèíêó. (5) Òîãäà ïóíèéöàì ïðèøëîñü îäíîâðåìåííî áîðîòüñÿ è ñ âðàãàìè, è ñ íåáëàãîïðèÿòíîé ìåñòíîñòüþ; êàæäûé ñòàðàëñÿ ïîñêîðåå ñïàñòèñü îò îïàñíîñòè, è ïîòîìó ïóíèéöû åäâà ëè íå áîëåå äðàëèñü ìåæäó ñîáîþ, ÷åì ñ âðàãîì. (6) Áîëåå âñåãî ïîäâåðãàëè âîéñêî îïàñíîñòè ëîøàäè. Óæå îäèí ðåçêèé êðèê íåïðèÿòåëåé, ðàçäàâàâøèéñÿ ñ îñîáåííîé ñèëîé â ëåñèñòîé ìåñòíîñòè è ïîâòîðÿåìûé ýõîì ãîð, ïóãàë èõ è ïðèâîäèë â çàìåøàòåëüñòâî; êîãäà æå â íèõ ñëó÷àéíî ïîïàäàë êàìåíü èëè ñòðåëà, îíè ïðèõîäèëè â áåøåíñòâî è ñáðàñûâàëè â ïðîïàñòü è ëþäåé, è âñÿêîãî ðîäà ïîêëàæó â îãðîìíîì êîëè÷åñòâå. (7)  ýòîì óæàñíîì ïîëîæåíèè ìíîãî ëþäåé áûëî íèçðèíóòî â áåçäîííóþ ïðîïàñòü, òàê êàê äîðîãà óçêîé ïîëîñîé âåëà ìåæäó ñòåíîé è îáðûâîì; ïîãèáëî è íåñêîëüêî âîèíîâ. Íî îñîáåííî ñòðàäàëè âüþ÷íûå æèâîòíûå: ñî ñâîåé ïîêëàæåþ îíè ñêàòûâàëèñü âíèç, êàê ëàâèíà. (8) Ãàííèáàë, õîòÿ è áûë âîçìóùåí ýòèì çðåëèùåì, ñòîÿë, îäíàêî, íåïîäâèæíî è ñäåðæèâàë ñâîé îòðÿä, íå æåëàÿ óâåëè÷èâàòü óæàñ è çàìåøàòåëüñòâî âîéñêà. (9) Êîãäà æå îí óâèäåë, ÷òî ñâÿçü ìåæäó îáåèìè ÷àñòÿìè êîëîííû ïðåðâàíà è ÷òî åìó ãðîçèò îïàñíîñòü ñîâñåì ïîòåðÿòü îáîç, — à â òàêîì ñëó÷àå ìàëî áûëî áû ïîëüçû â òîì, ÷òî âîîðóæåííûå ñèëû ïðîøëè áû íåâðåäèìûìè, — îí ñïóñòèëñÿ ñ âûñîò è îäíîþ ñèëîé ñâîåãî íàòèñêà ïðîãíàë âðàãà, íî çàòî è óâåëè÷èë ñìÿòåíèå ñâîèõ. (10) Ýòî ñìÿòåíèå, âïðî÷åì, òîò÷àñ æå óëåãëîñü, êàê òîëüêî ðàñïðîñòðàíèëàñü óâåðåííîñòü, ÷òî âðàã áåæàë è ïðîõîä ñâîáîäåí; âñå âîéñêî áûëî ïåðåâåäåíî ñïîêîéíî è äàæå, ìîæíî ñêàçàòü, ïðè ïîëíîé òèøèíå. (11) Çàòåì Ãàííèáàë âçÿë ãëàâíóþ êðåïîñòöó119 â ýòèõ ìåñòàõ è îêðåñòíûå õóòîðà è äîáûë â íèõ ñòîëüêî õëåáà è ñêîòà, ÷òî âîéñêó õâàòèëî ïðîäîâîëüñòâèÿ íà òðè äíÿ; à òàê êàê èñïóãàííûå ãîðöû â ïåðâîå âðåìÿ íå âîçîáíîâëÿëè íàïàäåíèÿ, à ìåñòíîñòü îñîáåííûõ ïðåïÿòñòâèé íå ïðåäñòàâëÿëà, òî îí â ýòè òðè äíÿ ïðîäåëàë äîâîëüíî äëèííûé ïóòü. |
33. Prima deinde luce castra mota et agmen reliquum incedere coepit. [2] Iam montani signo dato ex castellis ad stationem solitam conveniebant, cum repente conspiciunt alios arce occupata sua super caput imminentes, alios via transire hostes. [3] Utraque simul obiecta res oculis animisque immobiles parumper eos defixit; deinde, ut trepidationem in angustiis suoque ipsum tumultu misceri agmen videre, [4] equis maxime consternatis, quidquid adiecissent ipsi terroris satis ad perniciem fore rati, diversis rupibus iuxta per vias ac devia adsueti decurrunt. [5] Tum vero simul ab hostibus simul ab iniquitate locorum Poeni oppugnabantur, plusque inter ipsos, sibi quoque tendente ut periculo prius evaderet, quam cum hostibus certaminis erat. [6] Equi maxime infestum agmen faciebant, qui et clamoribus dissonis, quos nemora etiam repercussaeque valles augebant, territi trepidabant et icti forte aut volnerati adeo consternabantur ut stragem ingentem simul hominum ac sarcinarum omnis generis facerent; [7] multosque turba, cum praecipites deruptaeque utrimque angustiae essent, in immensum altitudinis deiecit, quosdam et armatos; sed ruinae maxime modo iumenta cum oneribus devolvebantur. [8] Quae quamquam foeda visu erant, stetit parumper tamen Hannibal ac suos continuit, ne tumultum ac trepidationem augeret. [9] Deinde, postquam interrumpi agmen vidit periculumque esse ne exutum impedimentis exercitum nequiquam incolumem traduxisset, decurrit ex superiore loco et cum impetu ipso fudisset hostem, suis quoque tumultum auxit. [10] Sed is tumultus momento temporis, postquam liberata itinera fuga montanorum erant, sedatur; nec per otium modo, sed prope silentio mox omnes traducti. [11] Castellum inde quod caput eius regionis erat viculosque circumiectos capit et captivo cibo ac pecoribus per triduum exercitum aluit; et quia nec a montanis primo perculsis nec loco magno opere impediebantur aliquantum eo triduo viae confecit. |