Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
35. (1) Íî íà äðóãîé äåíü ðÿäû âðàãîâ, çàíèìàâøèõ ñðåäíþþ ìåæäó îáåèìè ÷àñòÿìè âîéñêà ïîçèöèþ, ñòàëè ðåäåòü è ñâÿçü áûëà âîññòàíîâëåíà. Òàêèì îáðàçîì, ïóíèéöàì óäàëîñü ìèíîâàòü ýòî óùåëüå õîòÿ è íå áåç óðîíà, íî âñå æå ïîòåðÿâ íå ñòîëüêî ëþäåé, ñêîëüêî âüþ÷íîãî ñêîòà. (2) Âî âðåìÿ äàëüíåéøåãî øåñòâèÿ ãîðöû íàïàäàëè íà íèõ óæå â ìåíüøåì ÷èñëå, è ýòî áûëè ñêîðåå ðàçáîéíè÷üè íàáåãè, ÷åì áèòâû; ñîáðàâøèñü, îíè áðîñàëèñü òî íà ïåðåäíèå ðÿäû, òî íà çàäíèå, ïîëüçóÿñü áëàãîïðèÿòíûìè óñëîâèÿìè ìåñòíîñòè è íåîñòîðîæíîñòüþ ïóíèéöåâ, òî çàõîäèâøèõ âïåðåä, òî îòñòàâàâøèõ. (3) Ñëîíû î÷åíü çàìåäëÿëè øåñòâèå, êîãäà èõ ïðèõîäèëîñü âåñòè ïî óçêèì è êðóòûì äîðîãàì, íî çàòî îíè äîñòàâëÿëè áåçîïàñíîñòü òîé ÷àñòè âîéñêà, â êîòîðîé øëè, òàê êàê âðàãè, íèêîãäà ýòèõ æèâîòíûõ íå âèäàâøèå, áîÿëèñü ïîäõîäèòü ê íèì áëèçêî. (4) Íà äåâÿòûé äåíü äîñòèãëè îíè àëüïèéñêîãî ïåðåâàëà121, ÷àñòî ïðîëàãàÿ ñåáå ïóòü ïî íåïðîõîäèìûì ìåñòíîñòÿì è íåñêîëüêî ðàç ñáèâàÿñü ñ äîðîãè: òî èõ îáìàíûâàëè ïðîâîäíèêè, òî îíè ñàìè, íå äîâåðÿÿ èì, âûáèðàëè ïóòü íàóãàä è çàõîäèëè â ãëóõèå äîëèíû. (5)  ïðîäîëæåíèå äâóõ äíåé îíè ñòîÿëè ëàãåðåì íà ïåðåâàëå; âîèíàì, óòîìëåííûì ðàáîòàìè è áèòâàìè, áûëî äàíî âðåìÿ ñ.34 îòäîõíóòü; à íåñêîëüêî âüþ÷íûõ æèâîòíûõ, ñêàòèâøèõñÿ ïðåæäå ñî ñêàë, ñòóïàÿ ïî ñëåäàì âîéñêà, ïðèøëè â ëàãåðü. (6) Âîèíû âñå åùå áûëè óäðó÷åíû îáðóøèâøèìèñÿ íà íèõ íåñ÷àñòüÿìè, êàê âäðóã, ê èõ óæàñó, â íî÷ü çàêàòà Ïëåÿä122 âûïàë ñíåã. (7) Íà ðàññâåòå ëàãåðü áûë ñíÿò è âîéñêî ëåíèâî äâèíóëîñü âïåðåä ïî äîðîãå, íà âñåì ïðîòÿæåíèè çàíåñåííîé ñíåãîì; ó âñåõ íà ëèöå ëåæàë îòïå÷àòîê òîñêè è îò÷àÿíèÿ. (8) Òîãäà Ãàííèáàë, îïåðåäèâ çíàìåíà, âåëåë âîèíàì îñòàíîâèòüñÿ íà ãîðíîì âûñòóïå, îòêóäà ìîæíî áûëî îáîçðåâàòü øèðîêîå è äàëåêîå ïðîñòðàíñòâî, è ïîêàçàë èì Èòàëèþ è ðàññòèëàþùóþñÿ ó ïîäíîæèÿ Àëüï ðàâíèíó Ïàäà. (9) «Òåïåðü âû îäîëåâàåòå, — ñêàçàë îí èì, — ñòåíû íå Èòàëèè òîëüêî, íî è Ðèìà123. Îòíûíå âñå ïîéäåò êàê ïî ðîâíîìó, îòëîãîìó ñêëîíó; îäíà èëè, ìíîãî, äâå áèòâû îòäàäóò â íàøè ðóêè, ïîä íàøó âëàñòü êðåïîñòü è ñòîëèöó Èòàëèè». (10) Îòñþäà âîéñêî ïîøëî äàëüøå â òàêîì äîáðîì íàñòðîåíèè, ÷òî äàæå âðàãè íå ïîñìåëè òðåâîæèòü åãî è îãðàíè÷èâàëèñü íåçíà÷èòåëüíûìè ãðàáèòåëüñêèìè âûëàçêàìè. (11) Íàäîáíî, îäíàêî, çàìåòèòü, ÷òî ñïóñê áûë ãîðàçäî çàòðóäíèòåëüíåå âîñõîæäåíèÿ, òàê êàê àëüïèéñêèå äîëèíû ïî÷òè ïîâñåìåñòíî íà èòàëèéñêîé ñòîðîíå êîðî÷å, íî çàòî è êðó÷å. Ïî÷òè íà âñåì ñâîåì ïðîòÿæåíèè òðîïèíêà áûëà êðóòà, (12) óçêà è ñêîëüçêà, òàê ÷òî âîèíó òðóäíî áûëî íå ïîñêîëüçíóòüñÿ, à ðàç, õîòÿ è ñëåãêà, ïîñêîëüçíóâøèñü — óäåðæàòüñÿ íà íîãàõ. Òàêèì îáðàçîì, îäíè ïàäàëè íà äðóãèõ, æèâîòíûå — íà ëþäåé. |
35. Postero die iam segnius intercursantibus barbaris iunctae copiae, saltusque haud sine clade, maiore tamen iumentorum quam hominum pernicie superatus. [2] Inde montani pauciores iam et latrocinii magis quam belli more concursabant modo in primum modo in novissimum agmen, utcumque aut locus opportunitatem daret aut progressi morative aliquam occasionem fecissent. [3] Elephanti sicut per artas praecipitesque vias magna mora agebantur, ita tutum ab hostibus, quacumque incederent, quia insuetis adeundi propius metus erat, agmen praebebant. [4] Nono die in iugum Alpium perventum est per invia pleraque et errores, quos aut ducentium fraus aut, ubi fides iis non esset, temere initae valles a coniectantibus iter faciebant. [5] Biduum in iugo stativa habita, fessisque labore ac pugnando quies data militibus; iumentaque aliquot, quae prolapsa in rupibus erant, sequendo vestigia agminis in castra pervenere. [6] Fessis taedio tot malorum nivis etiam casus occidente iam sidere Vergiliarum ingentem terrorem adiecit. [7] Per omnia nive oppleta cum signis prima luce motis segniter agmen incederet pigritiaque et desperatio in omnium voltu emineret, [8] praegressus signa Hannibal in promunturio quodam, unde longe ac late prospectus erat, consistere iussis militibus Italiam ostentat subiectosque Alpinis montibus circumpadanos campos, [9] moeniaque eos tum transcendere non Italiae modo sed etiam urbis Romanae; cetera plana, proclivia fore; uno aut summum altero proelio arcem et caput Italiae in manu ac potestate habituros. [10] Procedere inde agmen coepit iam nihil ne hostibus quidem praeter parva furta per occasionem temptantibus. [11] Ceterum iter multo quam in ascensu fuerat, ut pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt, difficilius fuit. [12] Omnis enim ferme via praeceps angusta lubrica erat, ut neque sustinere se ab lapsu possent nec qui paulum titubassent haerere adfixi vestigio suo, aliique super alios et iumenta in homines occiderent. |