Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXI, ãë. 35

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

35. (1) Íî íà äðó­ãîé äåíü ðÿäû âðà­ãîâ, çàíè­ìàâ­øèõ ñðåä­íþþ ìåæ­äó îáå­è­ìè ÷àñòÿ­ìè âîé­ñêà ïîçè­öèþ, ñòà­ëè ðåäåòü è ñâÿçü áûëà âîñ­ñòà­íîâ­ëå­íà. Òàêèì îáðà­çîì, ïóíèé­öàì óäà­ëîñü ìèíî­âàòü ýòî óùå­ëüå õîòÿ è íå áåç óðî­íà, íî âñå æå ïîòå­ðÿâ íå ñòîëü­êî ëþäåé, ñêîëü­êî âüþ÷­íî­ãî ñêîòà. (2) Âî âðå­ìÿ äàëü­íåé­øå­ãî øåñò­âèÿ ãîð­öû íàïà­äà­ëè íà íèõ óæå â ìåíü­øåì ÷èñ­ëå, è ýòî áûëè ñêî­ðåå ðàç­áîé­íè­÷üè íàáå­ãè, ÷åì áèò­âû; ñîáðàâ­øèñü, îíè áðî­ñà­ëèñü òî íà ïåðå­ä­íèå ðÿäû, òî íà çàä­íèå, ïîëü­çó­ÿñü áëà­ãî­ïðè­ÿò­íû­ìè óñëî­âè­ÿ­ìè ìåñò­íî­ñòè è íåîñòî­ðîæ­íî­ñòüþ ïóíèé­öåâ, òî çàõî­äèâ­øèõ âïå­ðåä, òî îòñòà­âàâ­øèõ. (3) Ñëî­íû î÷åíü çàìåä­ëÿ­ëè øåñò­âèå, êîãäà èõ ïðè­õî­äè­ëîñü âåñòè ïî óçêèì è êðó­òûì äîðî­ãàì, íî çàòî îíè äîñòàâ­ëÿ­ëè áåç­îïàñ­íîñòü òîé ÷àñòè âîé­ñêà, â êîòî­ðîé øëè, òàê êàê âðà­ãè, íèêî­ãäà ýòèõ æèâîò­íûõ íå âèäàâ­øèå, áîÿ­ëèñü ïîä­õî­äèòü ê íèì áëèç­êî. (4) Íà äåâÿ­òûé äåíü äîñòèã­ëè îíè àëü­ïèé­ñêî­ãî ïåðå­âà­ëà121, ÷àñòî ïðî­ëà­ãàÿ ñåáå ïóòü ïî íåïðî­õî­äè­ìûì ìåñò­íî­ñòÿì è íåñêîëü­êî ðàç ñáè­âà­ÿñü ñ äîðî­ãè: òî èõ îáìà­íû­âà­ëè ïðî­âîä­íè­êè, òî îíè ñàìè, íå äîâå­ðÿÿ èì, âûáè­ðà­ëè ïóòü íàóãàä è çàõî­äè­ëè â ãëó­õèå äîëè­íû. (5)  ïðî­äîë­æå­íèå äâóõ äíåé îíè ñòî­ÿ­ëè ëàãå­ðåì íà ïåðå­âà­ëå; âîè­íàì, óòîì­ëåí­íûì ðàáîòà­ìè è áèò­âà­ìè, áûëî äàíî âðå­ìÿ ñ.34 îòäîõ­íóòü; à íåñêîëü­êî âüþ÷­íûõ æèâîò­íûõ, ñêà­òèâ­øèõ­ñÿ ïðåæ­äå ñî ñêàë, ñòó­ïàÿ ïî ñëåäàì âîé­ñêà, ïðè­øëè â ëàãåðü. (6) Âîè­íû âñå åùå áûëè óäðó­÷å­íû îáðó­øèâ­øè­ìè­ñÿ íà íèõ íåñ÷à­ñòüÿ­ìè, êàê âäðóã, ê èõ óæà­ñó, â íî÷ü çàêà­òà Ïëå­ÿä122 âûïàë ñíåã. (7) Íà ðàñ­ñâå­òå ëàãåðü áûë ñíÿò è âîé­ñêî ëåíè­âî äâè­íó­ëîñü âïå­ðåä ïî äîðî­ãå, íà âñåì ïðî­òÿ­æå­íèè çàíå­ñåí­íîé ñíå­ãîì; ó âñåõ íà ëèöå ëåæàë îòïå­÷à­òîê òîñ­êè è îò÷à­ÿ­íèÿ. (8) Òîãäà Ãàí­íè­áàë, îïå­ðå­äèâ çíà­ìå­íà, âåëåë âîè­íàì îñòà­íî­âèòü­ñÿ íà ãîð­íîì âûñòó­ïå, îòêóäà ìîæ­íî áûëî îáî­çðå­âàòü øèðî­êîå è äàëå­êîå ïðî­ñòðàí­ñòâî, è ïîêà­çàë èì Èòà­ëèþ è ðàñ­ñòè­ëàþ­ùó­þ­ñÿ ó ïîä­íî­æèÿ Àëüï ðàâ­íè­íó Ïàäà. (9) «Òåïåðü âû îäîëå­âà­å­òå, — ñêà­çàë îí èì, — ñòå­íû íå Èòà­ëèè òîëü­êî, íî è Ðèìà123. Îòíûíå âñå ïîé­äåò êàê ïî ðîâ­íî­ìó, îòëî­ãî­ìó ñêëî­íó; îäíà èëè, ìíî­ãî, äâå áèò­âû îòäà­äóò â íàøè ðóêè, ïîä íàøó âëàñòü êðå­ïîñòü è ñòî­ëè­öó Èòà­ëèè».

(10) Îòñþäà âîé­ñêî ïîøëî äàëü­øå â òàêîì äîá­ðîì íàñòðî­å­íèè, ÷òî äàæå âðà­ãè íå ïîñìå­ëè òðå­âî­æèòü åãî è îãðà­íè­÷è­âà­ëèñü íåçíà­÷è­òåëü­íû­ìè ãðà­áè­òåëü­ñêè­ìè âûëàç­êà­ìè. (11) Íàäîá­íî, îäíà­êî, çàìå­òèòü, ÷òî ñïóñê áûë ãîðàçäî çàòðóä­íè­òåëü­íåå âîñ­õîæ­äå­íèÿ, òàê êàê àëü­ïèé­ñêèå äîëè­íû ïî÷òè ïîâñå­ìåñò­íî íà èòà­ëèé­ñêîé ñòî­ðîíå êîðî­÷å, íî çàòî è êðó­÷å. Ïî÷òè íà âñåì ñâî­åì ïðî­òÿ­æå­íèè òðî­ïèí­êà áûëà êðó­òà, (12) óçêà è ñêîëüç­êà, òàê ÷òî âîè­íó òðóä­íî áûëî íå ïîñêîëüç­íóòü­ñÿ, à ðàç, õîòÿ è ñëåã­êà, ïîñêîëüç­íóâ­øèñü — óäåð­æàòü­ñÿ íà íîãàõ. Òàêèì îáðà­çîì, îäíè ïàäà­ëè íà äðó­ãèõ, æèâîò­íûå — íà ëþäåé.

35. Pos­te­ro die iam seg­nius in­ter­cur­san­ti­bus bar­ba­ris iunctae co­piae, sal­tus­que haud si­ne cla­de, maio­re ta­men iumen­to­rum quam ho­mi­num per­ni­cie su­pe­ra­tus. [2] In­de mon­ta­ni pau­cio­res iam et lat­ro­ci­nii ma­gis quam bel­li mo­re con­cur­sa­bant mo­do in pri­mum mo­do in no­vis­si­mum ag­men, ut­cum­que aut lo­cus op­por­tu­ni­ta­tem da­ret aut prog­res­si mo­ra­ti­ve ali­quam oc­ca­sio­nem fe­cis­sent. [3] Ele­phan­ti si­cut per ar­tas prae­ci­pi­tes­que vias mag­na mo­ra age­ban­tur, ita tu­tum ab hos­ti­bus, qua­cum­que in­ce­de­rent, quia in­sue­tis adeun­di pro­pius me­tus erat, ag­men prae­be­bant.

[4] No­no die in iugum Al­pium per­ven­tum est per in­via ple­ra­que et er­ro­res, quos aut du­cen­tium fra­us aut, ubi fi­des iis non es­set, te­me­re ini­tae val­les a co­niec­tan­ti­bus iter fa­cie­bant. [5] Bi­duum in iugo sta­ti­va ha­bi­ta, fes­sis­que la­bo­re ac pug­nan­do quies da­ta mi­li­ti­bus; iumen­ta­que ali­quot, quae pro­lap­sa in ru­pi­bus erant, se­quen­do ves­ti­gia ag­mi­nis in castra per­ve­ne­re. [6] Fes­sis tae­dio tot ma­lo­rum ni­vis etiam ca­sus oc­ci­den­te iam si­de­re Ver­gi­lia­rum in­gen­tem ter­ro­rem adie­cit. [7] Per om­nia ni­ve opple­ta cum sig­nis pri­ma lu­ce mo­tis seg­ni­ter ag­men in­ce­de­ret pig­ri­tia­que et des­pe­ra­tio in om­nium vol­tu emi­ne­ret, [8] praeg­res­sus sig­na Han­ni­bal in pro­mun­tu­rio quo­dam, un­de lon­ge ac la­te pros­pec­tus erat, con­sis­te­re ius­sis mi­li­ti­bus Ita­liam os­ten­tat su­biec­tos­que Al­pi­nis mon­ti­bus cir­cum­pa­da­nos cam­pos, [9] moe­nia­que eos tum transcen­de­re non Ita­liae mo­do sed etiam ur­bis Ro­ma­nae; ce­te­ra pla­na, proc­li­via fo­re; uno aut sum­mum al­te­ro proe­lio ar­cem et ca­put Ita­liae in ma­nu ac po­tes­ta­te ha­bi­tu­ros.

[10] Pro­ce­de­re in­de ag­men coe­pit iam ni­hil ne hos­ti­bus qui­dem prae­ter par­va fur­ta per oc­ca­sio­nem temptan­ti­bus. [11] Ce­te­rum iter mul­to quam in as­cen­su fue­rat, ut ple­ra­que Al­pium ab Ita­lia si­cut bre­vio­ra ita ar­rec­tio­ra sunt, dif­fi­ci­lius fuit. [12] Om­nis enim fer­me via prae­ceps an­gus­ta lub­ri­ca erat, ut ne­que sus­ti­ne­re se ab lap­su pos­sent nec qui pau­lum ti­tu­bas­sent hae­re­re ad­fi­xi ves­ti­gio suo, alii­que su­per alios et iumen­ta in ho­mi­nes oc­ci­de­rent.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 121Êàêî­ãî èìåí­íî ïåðå­âà­ëà — îñòà­åò­ñÿ ïðåä­ìå­òîì ñïî­ðà (êðàò­êèé îáçîð ñì.: Êîðàáëåâ È. Ø. Ãàí­íè­áàë. Ì., 1976, ñ. 362, ïðè­ìå÷. 15).
  • 122Ò. å. â íî÷ü íà 26 îêòÿá­ðÿ.
  • 123Ñð.: Ïîëè­áèé, III, 54, 3.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002136 1364002137 1364002138