Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXII, ãë. 24

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

24. (1) Ðèì­ñêîå âîé­ñêî ñòî­ÿ­ëî òîãäà â ëàðèí­ñêîé îáëà­ñòè, êîìàí­äî­âàë èì Ìèíó­öèé, íà÷àëü­íèê êîí­íè­öû, à äèê­òà­òîð, êàê óæå áûëî ñêà­çà­íî, îòáûë â Ðèì. (2) Ëàãåðü, ðàç­áè­òûé íà ãîðå127, â ìåñòå âûñî­êîì è áåç­îïàñ­íîì, ïåðå­íåñ­ëè âíèç íà ðàâ­íè­íó; íà ñîâå­òå ñòà­ëè îáñóæ­äàòü çàìûñ­ëû, ñîîá­ðàç­íûå çàïàëü­÷è­âî­ñòè íà÷àëü­íè­êà: òî ëè íàïàñòü íà âðà­æå­ñêèõ ñîë­äàò, ðàç­áðåä­øèõ­ñÿ ïî ïîëÿì â ïîèñ­êàõ ïðî­äî­âîëü­ñò­âèÿ, òî ëè íàïàñòü íà èõ ëàãåðü, îñòàâ­ëåí­íûé ïîä ñëà­áîé îõðà­íîé. (3) Ãàí­íè­áàë ñðà­çó óâèäåë, ÷òî ñ ïåðå­ìå­íîé íà÷àëü­ñòâà âîé­íà ïîé­äåò ïî-äðó­ãî­ìó è ÷òî ïðî­òèâ­íèê ïîâåäåò äåëî äåðç­êî, à îòíþäü íå îáäó­ìàí­íî. (4) Ìåæ­äó òåì Ïóíè­åö — ÷åìó òðóä­íî äàæå ïîâå­ðèòü, âåäü âðàã áûë ðÿäîì — îòî­ñëàë òðåòü ñîë­äàò çà ïðî­äî­âîëü­ñò­âè­åì, îñòà­âèâ äâå òðå­òè â ëàãå­ðå, (5) à çàòåì ïåðå­äâè­íóë ëàãåðü ïîáëè­æå ê âðà­ãó, ìèëè íà äâå îò Ãåðåî­íèÿ, è ðàç­áèë åãî íà õîë­ìå, êîòî­ðûé âèäåí áûë íåïðè­ÿ­òå­ëþ: ïóñòü çíà­åò: åñëè íà ôóðà­æè­ðîâ íàïà­äóò, îí ãîòîâ èäòè íà ïîìîùü. (6) Åùå áëè­æå, âîç­âû­øà­ÿñü íàä ðèì­ñêèì ëàãå­ðåì, ðàñ­ïî­ëà­ãàë­ñÿ äðó­ãîé õîëì; åãî íî÷üþ áåñ­øóì­íî çàíÿ­ëè íóìè­äèé­öû: âçÿòü åãî äíåì áûëî íåâîç­ìîæ­íî — íåïðè­ÿ­òåëü ïîñïåë áû òóäà æå ðàíü­øå, òàê êàê åìó ïóòü áûë êîðî­÷å. (7) Íóìè­äèé­öû, õîòÿ áûëî èõ ìàëî, óäåð­æè­âà­ëè ýòî ìåñòî, íî ðèì­ëÿíå íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ñáðî­ñè­ëè èõ âíèç è ñàìè ðàç­áè­ëè ëàãåðü íà ýòîì õîë­ìå. (8) Âàë îäíî­ãî ëàãå­ðÿ áûë áëèç­êî îò âàëà äðó­ãî­ãî, è ïî÷òè âñå ïðî­ñòðàí­ñòâî ìåæ­äó íèìè çàïîë­íè­ëî ðèì­ñêîå âîé­ñêî. Èç ëàãå­ðÿ ñî ñòî­ðî­íû, ïðî­òè­âî­ïî­ëîæ­íîé Ãàí­íè­áà­ëó, âûñëà­ëè êîí­íè­öó è ëåã­êî âîîðó­æåí­íûõ ñîë­äàò íà ôóðà­æè­ðîâ, ðàç­áðåä­øèõ­ñÿ ïî øèðî­êî­ìó ïîëþ, èõ îáðà­òè­ëè â áåã­ñòâî è ïåðå­áè­ëè. (9) Ãàí­íè­áàë íå îñìå­ëèë­ñÿ äàòü ñðà­æå­íèå: òàê ìàëî ñ ñ.79 íèì áûëî ñîë­äàò è îí âðÿä ëè îòáèë­ñÿ áû îò âðà­ãà, íàïà­äè òîò íà ëàãåðü. (10) Òåïåðü óæå îí ïîâåë âîé­íó, ïîëü­çó­ÿñü óðî­êà­ìè Ôàáèÿ: îñòà­âàòü­ñÿ íà ìåñòå è íå òîðî­ïèòü­ñÿ; îí âåð­íóë ñîë­äàò â ñòà­ðûé ëàãåðü ïîä Ãåðåî­íè­åì. (11) Íåêî­òî­ðûå ïèñà­òå­ëè ñîîá­ùà­þò, ÷òî áûëî äàíî íàñòî­ÿ­ùåå ñðà­æå­íèå: ïóíèé­öåâ ïðè ïåð­âîé ñõâàò­êå ïðî­ãíà­ëè ê ñàìî­ìó ëàãå­ðþ, íî îíè âíå­çàï­íî ñäå­ëà­ëè âûëàç­êó, è òåïåðü ñòðàõ îáó­ÿë ðèì­ëÿí. Íî òóò âìå­øàë­ñÿ ñàì­íèò Äåöè­ìèé Íóìå­ðèé, è ñðà­æå­íèå âîç­îá­íî­âè­ëîñü. (12) Äåöè­ìèé ïî ðîäî­âè­òî­ñòè è áîãàò­ñòâó áûë ïåð­âûì ÷åëî­âå­êîì íå òîëü­êî â Áîâè­àíå128, îòêóäà îí áûë ðîäîì, íî è âî âñåì Ñàì­íèè: ïî ïðè­êà­çó äèê­òà­òî­ðà îí ïðè­âåë âîñåìü òûñÿ÷ ïåõîòû è ïÿòü­ñîò âñàä­íè­êîâ. Êîãäà îí ïîÿâèë­ñÿ â òûëó ó Ãàí­íè­áà­ëà, îáå­èì ñòî­ðî­íàì ïîêà­çà­ëîñü, ÷òî ýòî Êâèíò Ôàáèé âåäåò ïîä­êðåï­ëå­íèå èç Ðèìà. (13) Ãàí­íè­áàë, îïà­ñà­ÿñü åùå êàêîé-íèáóäü ëîâóø­êè, óâåë ñâî­èõ ñîë­äàò; ðèì­ëÿíå âìå­ñòå ñ Ñàì­íè­òîì â òîò äåíü îòáè­ëè äâå íåáîëü­øèõ êðå­ïî­ñòè: (14) âðà­ãîâ ïîãèá­ëî øåñòü òûñÿ÷, à ðèì­ëÿí ïÿòü òûñÿ÷; ïîòå­ðè áûëè ïî÷òè îäè­íà­êî­âû, íî â Ðèì ïðè­øåë ïóñòîé ñëóõ î áîëü­øîé ïîáåäå è ïèñü­ìî ñ åùå áîëåå ïóñòîé ïîõâàëü­áîé íà÷àëü­íè­êà êîí­íè­öû.

24. Ro­ma­nus tunc exer­ci­tus in ag­ro La­ri­na­ti erat. Praee­rat Mi­nu­cius ma­gis­ter equi­tum, pro­fec­to, si­cut an­te dic­tum est, ad ur­bem dic­ta­to­re. [2] Ce­te­rum castra, quae in mon­te al­to ac tu­to lo­co po­si­ta fue­rant, iam in pla­num de­fe­run­tur; agi­ta­ban­tur­que pro in­ge­nio du­cis con­si­lia ca­li­dio­ra, ut im­pe­tus aut in fru­men­ta­to­res pa­la­tos aut in castra re­lic­ta cum le­vi prae­si­dio fie­ret.

[3] Nec Han­ni­ba­lem fe­fel­lit cum du­ce mu­ta­tam es­se bel­li ra­tio­nem et fe­ro­cius quam con­sul­tius rem hos­tes ges­tu­ros. [4] Ip­se autem — quod mi­ni­me quis cre­de­ret — cum hos­tis pro­pius es­set, ter­tiam par­tem mi­li­tum fru­men­ta­tum dua­bus in castris re­ten­tis di­mi­sit; [5] dein castra ip­sa pro­pius hos­tem mo­vit duo fer­me a Ge­reo­nio mi­lia in tu­mu­lum hos­ti conspec­tum, ut in­ten­tum se sci­ret es­se ad fru­men­ta­to­res, si qua vis fie­ret, tu­tan­dos. [6] Pro­pior in­de ei at­que ip­sis im­mi­nens Ro­ma­no­rum castris tu­mu­lus ap­pa­ruit; ad quem ca­pien­dum si lu­ce pa­lam ire­tur, quia haud du­bie hos­tis bre­vio­re via prae­ven­tu­rus erat, noc­te clam mis­si Nu­mi­dae ce­pe­runt. [7] Quos te­nen­tes lo­cum con­tempta pau­ci­ta­te Ro­ma­ni pos­te­ro die cum deie­cis­sent, ip­si eo transfe­runt castra. [8] Tum uti­que exi­guum spa­tii val­lum a val­lo abe­rat, et id ip­sum to­tum pro­pe comple­ve­rat Ro­ma­na acies. Si­mul et per aver­sa castra equi­ta­tus cum le­vi ar­ma­tu­ra emis­sus in fru­men­ta­to­res la­te cae­dem fu­gam­que hos­tium pa­la­to­rum fe­cit. [9] Nec acie cer­ta­re Han­ni­bal ausus, quia tan­ta pau­ci­ta­te vix castra, si op­pug­na­ren­tur, tu­ta­ri po­te­rat. [10] Iam­que ar­ti­bus Fa­bi, se­den­do et cunctan­do, bel­lum ge­re­bat re­ce­pe­rat­que suos in prio­ra castra, quae pro Ge­reo­ni moe­ni­bus erant.

[11] Ius­ta quo­que acie et con­la­tis sig­nis di­mi­ca­tum qui­dam auc­to­res sunt: pri­mo con­cur­su Poe­num us­que ad castra fu­sum, in­de erup­tio­ne fac­ta re­pen­te ver­sum ter­ro­rem in Ro­ma­nos, Nu­me­ri De­ci­mi Sam­ni­tis dein­de in­ter­ven­tu proe­lium res­ti­tu­tum. [12] Hunc, prin­ci­pem ge­ne­re ac di­vi­tiis non Bo­via­ni mo­do, un­de erat, sed to­to Sam­nio, ius­su dic­ta­to­ris oc­to mi­lia pe­di­tum et equi­tes quin­gen­tos du­cen­tem in castra, ab ter­go cum ap­pa­ruis­set Han­ni­ba­li, spe­ciem par­ti ut­ri­que prae­buis­se no­vi prae­si­dii cum Q. Fa­bio ab Ro­ma ve­nien­tis. [13] Han­ni­ba­lem in­si­dia­rum quo­que ali­quid ti­men­tem re­ce­pis­se suos, Ro­ma­num in­se­cu­tum adiu­van­te Sam­ni­te duo cas­tel­la eo die ex­pug­nas­se. [14] Sex mi­lia hos­tium cae­sa, quin­que ad­mo­dum Ro­ma­no­rum; ta­men in tam pa­ri pro­pe cla­de va­nam fa­mam eg­re­giae vic­to­riae cum va­nio­ri­bus lit­te­ris ma­gistri equi­tum Ro­mam per­la­tam.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 127Ñð.: Ïîëè­áèé, III, 101.
  • 128Áîâè­àí — ãëàâ­íûé ãîðîä ñàì­íèò­ñêî­ãî ïëå­ìå­íè ïåí­òðîâ (ñì.: IX, 31, 4).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002225 1364002226 1364002227