Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXII, ãë. 23

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

23. (1) Âîò ÷òî áûëî ñîâåð­øå­íî â Èñïà­íèè âî âòî­ðîå ëåòî âîé­íû ñ êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè, êîãäà â Èòà­ëèè ðàçóì­íàÿ ìåä­ëè­òåëü­íîñòü Ôàáèÿ ïðè­íåñ­ëà ðèì­ëÿ­íàì ïåðå­äûø­êó îò áåä. (2) Íî íàñêîëü­êî âñòðå­âî­æåí åþ áûë Ãàí­íè­áàë, — (âåäü ðèì­ëÿíå, íàêî­íåö, âûáðà­ëè ñåáå ïîë­êî­âî­ä­öà, êîòî­ðûé âîþ­åò, äóìàÿ è ðàñ­ñ÷è­òû­âàÿ, à íå ïîëà­ãà­ÿñü íà ñ÷à­ñòüå), (3) íàñòîëü­êî æå ïðå­çè­ðà­ëè åå ñîãðàæ­äàíå Ôàáèÿ, ÷òî â Ãîðî­äå, ÷òî â âîé­ñêå, — è îñî­áåí­íî, ïîñëå òîãî êàê â åãî îòñóò­ñò­âèå íà÷àëü­íèê êîí­íè­öû, áëà­ãî­äà­ðÿ ñâî­åé ëèõî­ñòè, âûèã­ðàë ñðà­æå­íèå123, — ñîáû­òèå ðàäîñò­íîå, íî, ïðàâ­äó ñêà­çàòü, çíà­÷å­íèÿ íå èìåâ­øåå. (4) Äâà îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâà åùå óâå­ëè­÷è­ëè íåëþ­áîâü ê äèê­òà­òî­ðó: î ïåð­âîì ïîñòà­ðàë­ñÿ êîâàð­íûé Ïóíè­åö: êîãäà ïåðå­áåæ­÷è­êè ïîêà­çà­ëè åìó óñàäü­áó124 äèê­òà­òî­ðà, îí âñå âîêðóã âûæåã äîòëà, à óñàäü­áó Ôàáèÿ ïðè­êà­çàë íå ñ.78 òðî­ãàòü, ÷òîáû ýòî íàâî­äè­ëî íà ìûñëü î êàêîì-òî òàé­íîì ñãî­âî­ðå; (5) âòî­ðûì òàêèì îáñòî­ÿ­òåëü­ñò­âîì ñòàë ïîñòó­ïîê ñàìî­ãî Ôàáèÿ, íà ïåð­âûé âçãëÿä ñîìíè­òåëü­íûé, òàê êàê Ôàáèé íå ïîäî­æäàë ñåíàò­ñêî­ãî îäîá­ðå­íèÿ, íî âïî­ñëåä­ñò­âèè îáðà­òèâ­øèé­ñÿ ê âÿùåé åãî ñëà­âå. (6) Ïðè îáìåíå ïëåí­íûõ âîæäè ðèì­ñêèé è êàð­ôà­ãåí­ñêèé ñîãëà­ñè­ëèñü, ÷òîáû êàê áûëî çàâåäå­íî â Ïåðâóþ Ïóíè­÷å­ñêóþ âîé­íó, òà ñòî­ðî­íà, êîòî­ðàÿ ïîëó­÷èò áîëü­øå ëþäåé, ÷åì âåðíåò, çàïëà­òè­ëà áû çà ýòó ðàç­íè­öó — ïî äâà ñ ïîëî­âè­íîé ôóí­òà ñåðåá­ðà çà ÷åëî­âå­êà. (7) Ðèì­ëÿíå ïîëó­÷è­ëè íà äâå­ñòè ñîðîê ñåìü ÷åëî­âåê áîëü­øå, ÷åì êàð­ôà­ãå­íÿíå, à ñ ñåðåá­ðîì, êîòî­ðîå ñëå­äî­âà­ëî çà íèõ óïëà­òèòü, ïîëó­÷à­ëàñü çàäåðæ­êà — ñåíà­òî­ðû, ñ êîòî­ðû­ìè Ôàáèé íå ïîñî­âå­òî­âàë­ñÿ, çàòÿ­ãè­âà­ëè îáñóæ­äå­íèå ýòî­ãî äåëà; (8) òîãäà îí, ïîñëàâ â Ðèì ñâî­åãî ñûíà Êâèí­òà, ïðî­äàë ÷åðåç íåãî ñâîå íåòðî­íó­òîå âðà­ãîì èìå­íèå è ïîãà­ñèë ãîñóäàð­ñò­âåí­íóþ çàäîë­æåí­íîñòü èç ÷àñò­íûõ ñðåäñòâ125.

(9) Ãàí­íè­áàë ñòî­ÿë ëàãå­ðåì ïîä ñòå­íà­ìè Ãåðåî­íèÿ126; ãîðîä ýòîò îí âçÿë è ñïà­ëèë, îñòà­âèâ ëèøü íåñêîëü­êî ïîñòðî­åê ïîä àìáà­ðû. (10) Äâå òðå­òè âîé­ñêà îí îòïðà­âèë çà ïðî­âè­àí­òîì, à ñ òðåòüåé — åå îí äåð­æàë íàãîòî­âå — îñòàë­ñÿ íà ñòî­ÿí­êå, ÷òîáû è îõðà­íÿòü ëàãåðü, è íàáëþäàòü, íå íàïà­äóò ëè íà ôóðà­æè­ðîâ.

23. Haec in His­pa­nia se­cun­da aes­ta­te Pu­ni­ci bel­li ges­ta, cum in Ita­lia pau­lum in­ter­val­li cla­di­bus Ro­ma­nis sol­lers cuncta­tio Fa­bi fe­cis­set; [2] quae ut Han­ni­ba­lem non me­dioc­ri sol­li­ci­tum cu­ra ha­be­bat, tan­dem eum mi­li­tiae ma­gistrum de­le­gis­se Ro­ma­nos cer­nen­tem, [3] qui bel­lum ra­tio­ne non for­tu­na ge­re­ret, ita con­tempta erat in­ter ci­ves ar­ma­tos pa­ri­ter to­ga­tos­que, uti­que postquam ab­sen­te eo te­me­ri­ta­te ma­gistri equi­tum lae­to ve­rius di­xe­rim quam pros­pe­ro even­tu pug­na­tum fue­rat. [4] Ac­ces­se­rant duae res ad augen­dam in­vi­diam dic­ta­to­ris, una frau­de ac do­lo Han­ni­ba­lis, quod, cum a per­fu­gis ei monstra­tus ager dic­ta­to­ris es­set, om­ni­bus cir­ca so­lo aequa­tis ab uno eo fer­rum ig­nem­que et vim om­nem hos­ti­lem absti­ne­ri ius­sit, ut oc­cul­ti ali­cui­us pac­ti ea mer­ces vi­de­ri pos­set, [5] al­te­ra ip­sius fac­to, pri­mo for­si­tan du­bio, quia non exspec­ta­ta in eo se­na­tus auc­to­ri­tas est, ad extre­mum haud am­bi­gue in ma­xi­mam lau­dem ver­so. [6] In per­mu­tan­dis cap­ti­vis, quod sic pri­mo Pu­ni­co bel­lo fac­tum erat, con­ve­ne­rat in­ter du­ces Ro­ma­num Poe­num­que ut quae pars plu­res re­ci­pe­ret quam da­ret ar­gen­ti pon­do bi­na et se­lib­ras in mi­li­tem praes­ta­ret. [7] Du­cen­tis quad­ra­gin­ta sep­tem cum plu­res Ro­ma­nus quam Poe­nus re­ce­pis­set ar­gen­tum­que pro eis de­bi­tum sae­pe iac­ta­ta in se­na­tu re, quo­niam non con­su­luis­set pat­res, tar­dius ero­ga­re­tur, [8] in­vio­la­tum ab hos­te ag­rum mis­so Ro­mam Quin­to fi­lio ven­di­dit fi­dem­que pub­li­cam im­pen­dio pri­va­to ex­sol­vit.

[9] Han­ni­bal pro Ge­reo­ni moe­ni­bus, cui­us ur­bis cap­tae at­que in­cen­sae ab se in usum hor­reo­rum pau­ca re­li­que­rat tec­ta, in sta­ti­vis erat. [10] In­de fru­men­ta­tum duas exer­ci­tus par­tes mit­te­bat; cum ter­tia ip­se ex­pe­di­ta in sta­tio­ne erat si­mul castris prae­si­dio et cir­cumspec­tans ne­cun­de im­pe­tus in fru­men­ta­to­res fie­ret.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 123Ñì. íèæå: ãë. 24.
  • 124Òàê êîãäà-òî Êîðèî­ëàí, ïðè­âåä­øèé âðà­æå­ñêîå âîé­ñêî ê Ðèìó, îïó­ñòî­øàÿ ïîëÿ, ïðè­êà­çàë îñòàâ­ëÿòü íåòðî­íó­òû­ìè çåì­ëè ïàò­ðè­öè­åâ, ÷òîáû òåì ñàìûì ïîñå­ÿòü âðàæ­äó ìåæ­äó íèìè è ïëå­áå­ÿ­ìè (ñì.: II, 39, 5—6).
  • 125Ïîäðîá­íåé ñì.: Ïëó­òàðõ. Ôàáèé, 7.
  • 126Ñì. âûøå: ãë. 18, 7 è ïðè­ìå÷. 105.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002224 1364002225 1364002226