Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
40. (1) Îòâåòíàÿ ðå÷ü êîíñóëà îòíþäü íå áûëà áîäðîé: îí ïîíèìàë, ÷òî ñëîâà Ôàáèÿ ñïðàâåäëèâû, íî ëåã÷å áûëî ñêàçàòü èõ, ÷åì ïðèìåíèòü íà äåëå. (2) Äèêòàòîð åäâà ìîã âûíåñòè íà÷àëüíèêà êîííèöû178, à õâàòèò ëè ó ìåíÿ, êîíñóëà, ñèë è âëèÿíèÿ äëÿ áîðüáû ñ áåñïîêîéíûì, âçáàëìîøíûì ñîòîâàðèùåì? (3)  ïåðâîå ñâîå êîíñóëüñòâî îí ðàçæåã â íàðîäå òàêîé ïîæàð, ÷òî ñàì âûñêî÷èë èç íåãî ïîëóîáãîðåëûì. Äà áóäåò âñå áëàãîïîëó÷íî; åñëè æå ñëó÷èòñÿ êàêàÿ áåäà, òî ÿ ïðåäïî÷òó ïîãèáíóòü îò âðàæåñêèõ äðîòèêîâ, à íå îò ÿðîñòè ãîëîñóþùèõ ãðàæäàí. (4) Ïîñëå ýòèõ ñëîâ Ïàâåë, êàê ðàññêàçûâàþò, îòáûë â ñîïðîâîæäåíèè âèäíåéøèõ ñåíàòîðîâ; êîíñóëà-ïëåáåÿ ïðîâîæàëè åãî ïëåáåè — òîëïà áûëà áîëüøåé, íî äîñòîèíñòâà åé íå õâàòàëî. (5) Ïî ñ.91 ïðèáûòèè â ëàãåðü ñìåøàëè ñòàðîå è íîâîå âîéñêî, ñîëäàò ðàçìåñòèëè â äâóõ ëàãåðÿõ: íîâûé, ìåíüøèé, áûë áëèæå ê Ãàííèáàëó; à â ñòàðîì áûëà áîëüøàÿ ÷àñòü âîéñêà è âåñü åãî öâåò; (6) Ìàðêà Àòèëèÿ, êîíñóëà ïðîøëîãî ãîäà, èçâèíÿâøåãî ñåáÿ ñòàðîñòüþ, îòïðàâèëè â Ðèì — Ãåìèíà Ñåðâèëèÿ ïîñòàâèëè íà÷àëüíèêîì â ìåíüøåì ëàãåðå; ïîä åãî êîìàíäîé íàõîäèëèñü ðèìñêèé ëåãèîí è äâå òûñÿ÷è ñîþçíîé ïåõîòû è êîííèöû. (7) Ãàííèáàë íåâåðîÿòíî îáðàäîâàëñÿ ïðèáûòèþ îáîèõ êîíñóëîâ, õîòÿ è âèäåë, ÷òî âðàæåñêîå âîéñêî óâåëè÷èëîñü â ïîëòîðà ðàçà. (8) Íàãðàáëåííîãî ïðîäîâîëüñòâèÿ îñòàâàëîñü òîëüêî íà äåíü, à ãðàáèòü áîëüøå áûëî íåãäå: âñå õîçÿåâà ñâåçëè õëåá èç ñâîèõ îòêðûòûõ óñàäåá â óêðåïëåííûå ãîðîäà; (9) õëåáà îñòàâàëîñü — îá ýòîì óçíàëè ïîçæå — åäâà íà äåñÿòü äíåé; ãîëîäíûå èñïàíöû ïåðåøëè áû ê ðèìëÿíàì, åñëè áû òå ñòàëè æäàòü, êàê ïîéäåò äåëî. |
40. Adversus ea oratio consulis haud sane laeta fuit magis fatentis ea quae diceret vera quam facilia factu esse. [2] Dictatori magistrum equitum intolerabilem fuisse: quid consuli adversus collegam seditiosum ac temerarium virium atque auctoritatis fore? [3] Se populare incendium priore consulatu semustum effugisse; optare ut omnia prospere evenirent; sed si quid adversi caderet, hostium se telis potius quam suffragiis iratorum civium caput obiecturum. [4] Ab hoc sermone profectum Paulum tradunt prosequentibus primoribus patrum; plebeium consulem sua plebes prosecuta, turba conspectior, cum dignitates deessent. [5] Ut in castra venerunt, permixto novo exercitu ac vetere, castris bifariam factis, ut nova minora essent propius Hannibalem, in veteribus maior pars et omne robur virium esset, [6] consulum anni prioris M. Atilium aetatem excusantem Romam miserunt, Geminum Servilium in minoribus castris legioni Romanae et socium peditum equitumque duobus milibus praeficiunt. [7] Hannibal, quamquam parte dimidia auctas hostium copias cernebat, tamen adventu consulum mire gaudere. [8] Non solum enim nihil ex raptis in diem commeatibus superabat, sed ne unde raperet quidem quicquam reliqui erat omni undique frumento, postquam ager parum tutus erat, in urbes munitas convecto, [9] ut vix decem dierum, quod compertum postea est, frumentum superesset Hispanorumque ob inopiam transitio parata fuerit, si maturitas temporum exspectata foret. |