Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
19. (1) Çèìà ñòàëà ìÿã÷å, è Ãàííèáàë, âûâåäÿ âîéñêî èç çèìíåãî ëàãåðÿ, ïîøåë îïÿòü ê Êàçèëèíó. Åãî íå ñòàðàëèñü âçÿòü ïðèñòóïîì, (2) íî äåðæàëè â îñàäå è äîâåëè ãîðîæàí67 è ãàðíèçîí äî êðàéíåé íóæäû. (3) Ðèìñêèì ëàãåðåì êîìàíäîâàë Òèáåðèé Ñåìïðîíèé, òàê êàê äèêòàòîð îòïðàâèëñÿ â Ðèì ðàäè àóñïèöèé68. (4) Ìàðöåëë è ñàì õîòåë ïîäàòü ïîìîùü îñàæäåííûì, íî åãî çàäåðæèâàëè è ðàçëèâøèéñÿ Âóëòóðí, è ïðîñüáû æèòåëåé Íîëû è Àöåðð, êîòîðûå áîÿëèñü êàìïàíöåâ è ïîòîìó ñòðàøèëèñü óõîäà ðèìñêèõ ãàðíèçîíîâ. (5) Ãðàêõ íàõîäèëñÿ âáëèçè Êàçèëèíà69 è, ïîä÷èíÿÿñü ïðèêàçó äèêòàòîðà íè÷åãî â åãî îòñóòñòâèå íå ïðåäïðèíèìàòü, ïðåáûâàë â ïîëíîì áåçäåéñòâèè, (6) õîòÿ èç Êàçèëèíà ïðèõîäèëè âåñòè, îò êîòîðûõ ëîïíóëî áû âñÿêîå òåðïåíèå: ëþäè, íå âûíîñÿ ãîëîäà, áðîñàëèñü ñî ñòåí èëè áåçîðóæíûìè ñòîÿëè ïî ñòåíàì, ïîäñòàâëÿëè ñâîå îáíàæåííîå òåëî ïîä ñòðåëû è êîïüÿ. (7) Ãðàêõó áûëî òÿæåëî: îí íå îñìåëèâàëñÿ âîïðåêè ïðèêàçó äèêòàòîðà çàâÿçàòü ñðàæåíèå è ïîíèìàë, ÷òî ñðàæàòüñÿ ïðèäåòñÿ, åñëè îí ïîïûòàåòñÿ îòêðûòî äîñòàâèòü õëåá îñàæäåííûì; (8) à äîñòàâèòü åãî òàéêîì íàäåæäû íåò. Ñâåçÿ âåñü óðîæàé ñ îêðåñòíûõ ïîëåé, îí íàñûïàë ïîëíûå áî÷îíêè70 çåðíà è ïîñëàë ñêàçàòü ìàãèñòðàòàì Êàçèëèíà, ÷òîáû îíè ïåðåõâàòèëè áî÷îíêè, êîòîðûå ïðèïëûâóò ê íèì âíèç ïî ðåêå. (9)  ñëåäóþùóþ íî÷ü âñå, âïîëíå íàäåÿñü íà ðèìëÿí, íå ñâîäèëè ãëàç ñ ðåêè: áî÷îíêè, ïóùåííûå ñåðåäèíîé ðåêè, ïðèïëûëè. Çåðíî ðàçäåëèëè ìåæäó âñåìè ïîðîâíó. (10) Òî æå ïîâòîðèëîñü íà âòîðîé è íà òðåòèé äåíü: íî÷üþ áî÷îíêè ñïóñêàëè íà âîäó è íî÷üþ îíè ïðèïëûâàëè, îáìàíûâàÿ òàêèì îáðàçîì âíèìàíèå êàðàóëüíûõ. (11) À ïîòîì ïîøëè íåïðåðûâíûå äîæäè, è òå÷åíèåì áîëåå áûñòðûì, ÷åì îáû÷íî, áî÷îíêè ïðèáèëèñü ê áåðåãó, çàíÿòîìó âðàãàìè. Îíè çàñòðÿëè â èâíÿêå, êîòîðûì çàðîñëè áåðåãà; òàì èõ çàìåòèëè è äîíåñëè î íèõ Ãàííèáàëó; ïîñëå ýòîãî ñòàëè âíèìàòåëüíî ñëåäèòü, ÷òîáû ðèìëÿíå íåçàìåòíî íå ïîñûëàëè ÷åãî-íèáóäü ïî Âóëòóðíó[2] â ãîðîä. (12) Èç ðèìñêîãî ëàãåðÿ ñòàëè âûñûïàòü â âîäó îðåõè71; îíè ñåðåäèíîé ðåêè ïîäïëûâàëè ê Êàçèëèíó, èõ ëîâèëè ïëåòåíêàìè. (13) Ãîëîä òàì íàêîíåö äîøåë äî òîãî, ÷òî ðåìíè è êîæó, ñîäðàííóþ ñî ùèòîâ, ðàçìà÷èâàëè â êèïÿòêå è ïûòàëèñü æåâàòü; íå îòêàçûâàëèñü íè îò ìûøåé, íè îò ïðî÷èõ ìåëêèõ æèâîòíûõ; âûðûëè âñþ òðàâó è âñå êîðíè ó ïîäíîæèÿ êðåïîñòíîãî âàëà. (14) À êîãäà âðàãè çàïàõàëè ñ.124 ïîëîñó òðàâÿíèñòîé çåìëè çà ãîðîäñêîé ñòåíîé, îñàæäåííûå çàñåÿëè åå ðåïîé. «Íåóæåëè ÿ áóäó ñèäåòü ïîä Êàçèëèíîì, ïîêà îíà âûðàñòåò?» — âîñêëèêíóë Ãàííèáàë; (15) ðàíüøå îí ñëûøàòü íå õîòåë î êàêèõ áû òî íè áûëî ïåðåãîâîðàõ, à òóò íàêîíåö ñîãëàñèëñÿ íà ïåðåãîâîðû î âûêóïå ñâîáîäíûõ. Äîãîâîðèëèñü î öåíå: ñåìü óíöèé çîëîòà çà êàæäîãî72. (16) Ïîëó÷èâ çàâåðåíèÿ, ñäàëèñü. Ïîêà çîëîòî íå áûëî öåëèêîì îòñ÷èòàíî, èõ äåðæàëè â îêîâàõ, çàòåì, ñîãëàñíî îáåùàíèþ, îòïóñòèëè. (17) Ýòîò ðàññêàç âåðíåå äðóãîãî, ïî êîòîðîìó áóäòî áû âñëåä çà óõîäèâøèìè ïîñëàíà áûëà êîííèöà, êîòîðàÿ èõ ïåðåáèëà.  ãàðíèçîíå Êàçèëèíà áûëî ïÿòüñîò ñåìüäåñÿò ÷åëîâåê — â áîëüøèíñòâå ïðåíåñòèíöû; èç íèõ ìåíüøå ïîëîâèíû áûëè óáèòû èëè óìåðëè îò ãîëîäà; îñòàëüíûå ñî ñâîèì ïðåòîðîì Ìàðêîì Àíèöèåì (îí áûë ðàíüøå ïèñöîì) áëàãîïîëó÷íî âåðíóëèñü â Ïðåíåñòó. Îá ýòîì ñâèäåòåëüñòâóåò ñòàòóÿ íà ôîðóìå â Ïðåíåñòå: (18) îíà â ïàíöèðå è òîãå ñ çàêóòàííîé ãîëîâîé; íà áðîíçîâîé òàáëè÷êå íàäïèñü, ãëàñÿùàÿ, ÷òî Ìàðê Àíèöèé ïîñòàâèë åå ïî îáåòó çà âîèíîâ, ñòîÿâøèõ ãàðíèçîíîì â Êàçèëèíå. Òàêàÿ æå íàäïèñü áûëà ïîä òðåìÿ ñòàòóÿìè áîãîâ â õðàìå Ôîðòóíû. |
19. Ceterum mitescente iam hieme educto ex hibernis milite Casilinum redit, [2] ubi, quamquam ab oppugnatione cessatum erat, obsidio tamen continua oppidanos praesidiumque ad ultimum inopiae adduxerat. [3] Castris Romanis Ti. Sempronius praeerat dictatore auspiciorum repetendorum causa profecto Romam. [4] Marcellum et ipsum cupientem ferre auxilium obsessis et Volturnus amnis inflatus aquis et preces Nolanorum Acerranorumque tenebant, Campanos timentium si praesidium Romanum abscessisset. [5] Gracchus adsidens tantum Casilino, quia praedictum erat dictatoris ne quid absente eo rei gereret, nihil movebat, quamquam quae facile omnem patientiam vincerent nuntiabantur a Casilino: [6] nam et praecipitasse se quosdam non tolerantes famem constabat, et stare inermes in muris, nuda corpora ad missilium telorum ictus praebentes. [7] Ea aegre patiens Gracchus, cum neque pugnam conserere dictatoris iniussu auderet — pugnandum autem esse, si palam frumentum inportaret, videbat — neque clam inportandi spes esset, [8] farre ex agris circa undique convecto cum conplura dolia conplesset, nuntium ad magistratum Casilinum misit ut exciperent dolia quae amnis deferret. [9] Insequenti nocte intentis omnibus in flumen ac spem ab nuntio Romano factam dolia medio missa amni defluxerunt; aequaliterque inter omnes frumentum divisum. [10] Id postero quoque die ac tertio factum est; nocte et mittebantur et perveniebant; eo custodias hostium fallebant. [11] Imbribus deinde continuis citatior solito amnis transverso vertice dolia impulit ad ripam quam hostes servabant. Ibi haerentia inter obnata ripis salicta conspiciuntur, nuntiatumque Hannibali est, et deinde intentiore custodia cautum ne quid falleret Volturno ad urbem missum. [12] Nuces tamen fusae ab Romanis castris, cum medio amni ad Casilinum defluerent, cratibus excipiebantur. [13] Postremo ad id ventum inopiae est ut lora detractasque scutis pelles, ubi fervida mollissent aqua, mandere conarentur nec muribus aliove animali abstinerent et omne herbarum radicumque genus aggeribus infimis muri eruerent. [14] Et cum hostes obarassent quidquid herbidi terreni extra murum erat, raporum semen iniecerunt, ut Hannibal «Eone usque dum ea nascuntur ad Casilinum sessurus sum?» exclamaret; [15] et qui nullam antea pactionem auribus admiserat, tum demum agi secum est passus de redemptione liberorum capitum. [16] Septunces auri in singulos pretium convenit. Fide accepta tradiderunt sese. Donec omne aurum persolutum est, in vinculis habiti; tum remissi summa cum fide. [17] Id verius est quam ab equite in abeuntis inmisso interfectos. Praenestini maxima pars fuere. Ex quingentis septuaginta qui in praesidio fuerunt minus dimidium ferrum famesque absumpsit: ceteri incolumes Praeneste cum praetore suo M. Anicio — scriba is antea fuerat — redierunt. [18] Statua eius indicio fuit Praeneste in foro statuta, loricata, amicta toga, velato capite, cum titulo lamnae aeneae inscripto, M. Anicium pro militibus qui Casilini in praesidio fuerint votum solvisse. Idem titulus tribus signis in aede Fortunae positis fuit subiectus. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß