Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
29. (1) Íåñêîëüêî äíåé ðàññòîÿíèå ìåæäó ëàãåðÿìè áûëî â ïÿòü ìèëü; íå îáõîäèëîñü áåç ëåãêèõ ñõâàòîê, íî íàñòîÿùåãî ñðàæåíèÿ íå áûëî. (2) È âîò, ñëîâíî ñãîâîðèâøèñü, â îäèí è òîò æå äåíü îáå ñòîðîíû äàëè ñèãíàë ê áèòâå è âñåì âîéñêîì âûøëè íà ðàâíèíó. (3) Ðèìñêîå âîéñêî ñòîÿëî â òðè ðÿäà102; çàñòðåëüùèêè ÷àñòüþ ìåæäó ïåðåäîâûìè, ÷àñòüþ — ïîçàäè çíàìåí, êîííèêè îêðóæàëè ôëàíãè. (4) Ó Ãàçäðóáàëà ñåðåäèíà ñòðîÿ áûëà êðåïêà èñïàíöàìè; íà ïðàâîì ôëàíãå îí ïîñòàâèë ïóíèéöåâ, íà ëåâîì — àôðèêàíöåâ è âñïîìîãàòåëüíûå îòðÿäû íàåìíèêîâ, ïóíèéñêîé ïåõîòå ïðèäàë èç êîííèöû íóìèäèéöåâ, à îñòàëüíóþ êîííèöó — àôðèêàíöàì íà ôëàíãàõ. (5) Íå âñå íóìèäèéöû áûëè ïîìåùåíû íà ïðàâîì ôëàíãå, íî òîëüêî êîííèêè ñ äâóìÿ ëîøàäüìè êàê îïûòíûå íàåçäíèêè â ïûëó îæåñòî÷åííîé áèòâû ïðèâû÷íî ïåðåïðûãèâàëè â ïîëíîì âîîðóæåíèè ñ óñòàëîé ëîøàäè íà ñâåæóþ: òàê ëîâêè îíè ñàìè è òàê âûó÷åíû èõ ëîøàäè. (6) Âûñòðîåííûå òàêèì îáðàçîì âîéñêà ñòîÿëè îäíî ïðîòèâ äðóãîãî, è íà îáåèõ ñòîðîíàõ íàäåæäû ïîëêîâîäöåâ áûëè ïî÷òè îäèíàêîâû: âîéñêà íè ÷èñëåííîñòüþ, íè ñîñòàâîì ñâîèì íå óñòóïàëè îäíî äðóãîìó, íî íàñòðîåíèå ó âîèíîâ áûëî î÷åíü ðàçíîå. (7) Ïðåäâîäèòåëè ðèìëÿí, õîòÿ è ñðàæàâøèõñÿ âäàëè îò îòå÷åñòâà, ëåãêî óáåäèëè ñâîèõ, ÷òî ñðàæàþòñÿ îíè çà Èòàëèþ è çà Ðèì: ñîëäàòû, ïîíèìàÿ, ÷òî èõ âîçâðàùåíèå äîìîé çàâèñèò îò èñõîäà áèòâû, òâåðäî ðåøèëè ïîáåäèòü èëè óìåðåòü. (8)  äðóãîì âîéñêå òàêîé ðåøèìîñòè íå áûëî: áîëüøèíñòâî â íåì áûëè èñïàíöû, êîòîðûå ïðåäïî÷èòàëè ïîðàæåíèå â Èñïàíèè ïîáåäå, ïîñëå êîòîðîé èõ ïîâîëîêóò â Èòàëèþ. (9) Ïðè ïåðâîì æå ñòîëêíîâåíèè, åäâà óñïåëè ìåòíóòü êîïüÿ, êàê ñîëäàòû â ñåðåäèíå Ãàçäðóáàëîâà ñòðîÿ ñòàëè îòñòóïàòü, à êîãäà ðèìëÿíå ñòðåìèòåëüíî íà íèõ êèíóëèñü, ïîâåðíóëèñü è ïîáåæàëè. Íà ôëàíãàõ ñðàæàëèñü ðåøèòåëüíåå. (10) Ðèìëÿí òåñíèëè ñ îäíîé ñòîðîíû ïóíèéöû, ñ äðóãîé — àôðèêàíöû; ïðèõîäèëîñü, ñëîâíî ïîïàâ â îêðóæåíèå, îòáèâàòüñÿ íà äâå ñòîðîíû, (11) íî êîãäà ìåæäó íåïðèÿòåëüñêèìè ôëàíãàìè îêàçàëîñü âñå ðèìñêîå âîéñêî, ó íåãî õâàòèëî ñèë óäåðæàòü èõ ðàçúåäèíåííûìè. (12) Òåïåðü øëè êàê áû äâà ðàçíûõ ñðàæåíèÿ; â îáîèõ ðèìëÿíå, êîòîðûå, ðàçãðîìèâ ñåðåäèíó âðàæåñêîãî ñòðîÿ ïðåâîñõîäèëè ïðîòèâíèêà è ÷èñëåííîñòüþ, è ìóæåñòâîì, îäåðæàëè íåñîìíåííóþ ïîáåäó. (13) Ëþäåé áûëî óáèòî ìíîæåñòâî103; åñëè áû èñïàíöû, åäâà âñòóïèâ â ñðàæåíèå, íå êèíóëèñü âðàññûïíóþ, òî ìàëî êòî óöåëåë áû èç âñåãî âîéñêà. (14) Êîííèöà è âîâñå íå âñòóïàëà â áèòâó: êîãäà ìàâðû è íóìèäèéöû óâèäåëè, ÷òî ñåðåäèíà ñòðîÿ íå âûäåðæèâàåò íàòèñêà, îíè ïîáåæàëè, îñòàâèâ ôëàíãè ñ.132 íåïðèêðûòûìè è óãîíÿÿ ñ ñîáîþ ñëîíîâ. (15) Ãàçäðóáàë, ìåäëèâøèé äî ñàìîãî êîíöà ñðàæåíèÿ, áåæàë ñîïðîâîæäàåìûé íåìíîãèìè. Ëàãåðü åãî ðèìëÿíå âçÿëè è ðàçãðàáèëè. (16) Åñëè ñðåäè èñïàíöåâ è áûëè êàêèå-òî êîëåáàíèÿ, òî ïîáåäà ñîåäèíèëà Èñïàíèþ ñ Ðèìîì. Ãàçäðóáàëó íå÷åãî áûëî è äóìàòü î ïîõîäå â Èòàëèþ; íåáåçîïàñíî áûëî è îñòàâàòüñÿ â Èñïàíèè. (17) Êîãäà ýòî èç ïèñåì Ñöèïèîíîâ ñòàëî èçâåñòíî â Ðèìå, òî âñå îáðàäîâàëèñü íå ñòîëüêî ïîáåäå, ñêîëüêî òîìó, ÷òî Ãàçäðóáàë íå ñìîæåò ïðèéòè â Èòàëèþ104. |
29. Quinque milium intervallo castra distantia habuere paucos dies, nec sine levibus proeliis nec ut in aciem exirent; [2] tandem uno eodemque die velut ex composito utrimque signum pugnae propositum est atque omnibus copiis in campum descensum. [3] Triplex stetit Romana acies: velitum pars inter antesignanos locata, pars post signa accepta; equites cornua cinxere. [4] Hasdrubal mediam aciem Hispanis firmat; in cornibus, dextro Poenos locat, laevo Afros mercennariorumque auxilia; equitum Numidas Poenorum peditibus, ceteros Afris pro cornibus apponit. [5] Nec omnes Numidae in dextro locati cornu, sed quibus desultorum in modum binos trahentibus equos inter acerrimam saepe pugnam in recentem equum ex fesso armatis transultare mos erat; tanta velocitas ipsis tamque docile equorum genus est. [6] Cum hoc modo instructi starent, imperatorum utriusque partis haud ferme dispares spes erant; nam ne multum quidem aut numero aut genere militum hi aut illi praestabant; militibus longe dispar animus erat. [7] Romanis enim, quamquam procul a patria pugnarent, facile persuaserant duces pro Italia atque urbe Romana eos pugnare; itaque, velut quibus reditus in patriam in eo discrimine pugnae verteretur, obstinaverant animis vincere aut mori. [8] Minus pertinaces viros habebat altera acies; nam maxima pars Hispani erant, qui vinci in Hispania quam victores in Italiam trahi malebant. [9] Primo igitur concursu, cum vix pila coniecta essent, rettulit pedem media acies, inferentibusque se magno impetu Romanis vertit terga. [10] Nihilo segnius in cornibus proelium fuit. Hinc Poenus, hinc Afer urguet, et velut in circumventos proelio ancipiti pugnant; [11] sed cum in medium tota iam coisset Romana acies, satis virium ad dimovenda hostium cornua habuit. [12] Ita duo diversa proelia erant. Utroque Romani, ut qui pulsis iam ante mediis et numero et robore virorum praestarent, haud dubie superant. [13] Magna vis hominum ibi occisa, et nisi Hispani vixdum conserto proelio tam effuse fugissent, perpauci ex tota superfuissent acie. [14] Equestris pugna nulla admodum fuit, quia, simul inclinatam mediam aciem Mauri Numidaeque videre, extemplo fuga effusa nuda cornua elephantis quoque prae se actis deseruere. [15] Hasdrubal usque ad ultimum eventum pugnae moratus e media caede cum paucis effugit. Castra Romani cepere atque diripuere. [16] Ea pugna si qua dubia in Hispania erant Romanis adiunxit, Hasdrubalique non modo in Italiam traducendi exercitus sed ne manendi quidem satis tuto in Hispania spes reliqua erat. [17] Quae posteaquam litteris Scipionum Romae volgata sunt, non tam victoria quam prohibito Hasdrubalis in Italiam transitu laetabantur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß