История Рима от основания города

Книга XXV, гл. 9

9. Ce­te­rum postquam Ta­ren­tum ire consti­tuit, de­cem mi­li­bus pe­di­tum at­que equi­tum, quos in ex­pe­di­tio­nem ve­lo­ci­ta­te cor­po­rum ac le­vi­ta­te ar­mo­rum ap­tis­si­mos es­se ra­tus est, [2] elec­tis, quar­ta vi­gi­lia noc­tis sig­na mo­vit, prae­mis­sis­que oc­to­gin­ta fe­re Nu­mi­dis equi­ti­bus prae­ce­pit ut dis­cur­re­rent cir­ca vias per­lustra­rentque om­nia ocu­lis, ne quis ag­res­tium pro­cul spec­ta­tor ag­mi­nis fal­le­ret; [3] praeg­res­sos ret­ra­he­rent, ob­vios oc­ci­de­rent, ut prae­do­num ma­gis quam exer­ci­tus ac­co­lis spe­cies es­set. Ip­se rap­tim ag­mi­ne ac­to quin­de­cim fer­me mi­lium spa­tio castra ab Ta­ren­to po­suit, [4] et ne ibi qui­dem de­nun­tia­to quo per­ge­rent, tan­tum con­vo­ca­tos mi­li­tes mo­nuit via om­nes irent nec de­ver­ti quem­quam aut ex­ce­de­re or­di­ne ag­mi­nis pa­te­ren­tur, et in pri­mis in­ten­ti ad im­pe­ria ac­ci­pien­da es­sent neu quid ni­si du­cum ius­su fa­ce­rent; se in tem­po­re edi­tu­rum quae vel­let agi. [5] Eadem fer­me ho­ra Ta­ren­tum fa­ma prae­ve­ne­rat Nu­mi­das equi­tes pau­cos po­pu­la­ri ag­ros ter­ro­rem­que la­te ag­res­ti­bus inie­cis­se. [6] Ad quem nun­tium ni­hil ultra mo­tus prae­fec­tus Ro­ma­nus quam ut par­tem equi­tum pos­te­ro die lu­ce pri­ma iube­ret exi­re ad ar­cen­dum po­pu­la­tio­ni­bus hos­tem; [7] in ce­te­ra adeo ni­hil ab eo in­ten­ta cu­ra est ut contra pro ar­gu­men­to fue­rit il­la pro­cur­sa­tio Nu­mi­da­rum Han­ni­ba­lem exer­ci­tum­que e castris non mo­vis­se.

[8] Han­ni­bal con­cu­bia noc­te mo­vit. Dux Phi­le­me­nus erat cum so­li­to cap­tae ve­na­tio­nis one­re; ce­te­ri pro­di­to­res ea quae com­po­si­ta erant ex­pec­ta­bant. [9] Con­ve­ne­rat autem ut Phi­le­me­nus por­tu­la ad­sue­ta ve­na­tio­nem in­fe­rens ar­ma­tos in­du­ce­ret, par­te alia por­tam Te­me­ni­ti­da adi­ret Han­ni­bal. [10] Ea me­di­ter­ra­nea re­gio est orien­tem spec­tans; bus­ta ali­quan­tum intra moe­nia inclu­dunt. Cum por­tae adpro­pin­qua­ret, edi­tus ex com­po­si­to ig­nis ab Han­ni­ba­le est re­ful­sit­que idem red­di­tum ab Ni­co­ne sig­num; ex­tinctae dein­de ut­rim­que flam­mae sunt. [11] Han­ni­bal si­len­tio du­ce­bat ad por­tam. Ni­co ex impro­vi­so ador­tus so­pi­tos vi­gi­les in cu­bi­li­bus suis obtrun­cat por­tam­que ape­rit. [12] Han­ni­bal cum pe­di­tum ag­mi­ne ingre­di­tur, equi­tes sub­sis­te­re iubet, ut quo res pos­tu­let oc­cur­re­re li­be­ro cam­po pos­sent. [13] Et Phi­le­me­nus por­tu­lae par­te alia, qua com­mea­re ad­sue­rat, adpro­pin­qua­bat. No­ta vox eius et fa­mi­lia­re iam sig­num cum ex­ci­tas­set vi­gi­lem, di­cen­ti vix sus­ti­ne­ri gran­dis bes­tiae onus por­tu­la ape­ri­tur. [14] In­fe­ren­tes ap­rum duos iuve­nes se­cu­tus ip­se cum ex­pe­di­to ve­na­to­re vi­gi­lem, in­cau­tius mi­ra­cu­lo mag­ni­tu­di­nis in eos qui fe­re­bant ver­sum ve­na­bu­lo trai­cit. [15] Ingres­si dein­de tri­gin­ta fe­re ar­ma­ti ce­te­ros vi­gi­les obtrun­cant ref­rin­guntque por­tam pro­xi­mam, et ag­men sub sig­nis con­fes­tim in­ru­pit. In­de cum si­len­tio in fo­rum duc­ti Han­ni­ba­li se­se co­niun­xe­runt. [16] Tum duo mi­lia Gal­lo­rum Poe­nus in tres di­vi­sa par­tis per ur­bem di­mit­tit; Ta­ren­ti­nos iis ad­dit du­ces bi­nos; [17] iti­ne­ra quam ma­xu­me fre­quen­tia oc­cu­pa­ri iubet, tu­mul­tu or­to Ro­ma­nos pas­sim cae­di, op­pi­da­nis par­ci. Sed ut fie­ri id pos­set, prae­ci­pit iuve­ni­bus Ta­ren­ti­nis ut, ubi quem suo­rum pro­cul vi­dis­sent, quies­ce­re ac si­le­re ac bo­no ani­mo es­se iube­rent.