Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXV, ãë. 19

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

19. (1) Ãàí­íè­áàë äâè­íóë­ñÿ îò Áåíå­âåí­òà ê Êàïóå; ÷åðåç òðè äíÿ ïî ñâî­åì ïðè­áû­òèè îí âûâåë âîé­ñêî â áîå­âîì ñòðîþ. (2) Íåäàâ­íî è áåç íåãî êàì­ïàí­öû ñðà­çè­ëèñü óäà÷­íî — îí íå ñîìíå­âàë­ñÿ, ÷òî ðèì­ëÿíå íå óñòî­ÿò ïåðåä íèì è åãî âîé­ñêîì, îäåð­æàâ­øèì ñòîëü­êî ïîáåä. (3) Íà÷àë­ñÿ áîé; ðèì­ëÿ­íàì ïðè­õî­äè­ëîñü õóäî: èõ îñû­ïà­ëà äðî­òè­êà­ìè íåïðè­ÿ­òåëü­ñêàÿ êîí­íè­öà. Íî âîò íàêî­íåö äàí çíàê âñàä­íè­êàì áðî­ñèòü­ñÿ íà âðà­ãà. (4) Øëî êîí­íîå ñðà­æå­íèå, êîãäà âäà­ëè óâèäå­ëè âîé­ñêî Ñåì­ï­ðî­íèÿ, êîòî­ðûì êîìàí­äî­âàë êâå­ñòîð Ãíåé Êîð­íå­ëèé78. Îáå ñòî­ðî­íû èñïó­ãà­ëèñü: íå íîâûé ëè âðàã ïîäî­øåë? (5) Ñëîâ­íî ñãî­âî­ðèâ­øèñü, äàëè ñèã­íàë ê îòñòóï­ëå­íèþ è âåð­íó­ëèñü â ëàãåðü; ïîáåäà áûëà îäè­íà­êî­âî âîç­ìîæ­íà äëÿ îáå­èõ ñòî­ðîí, íî ðèì­ëÿíå, êîãäà íà íèõ íàëå­òå­ëà êîí­íè­öà, ïîòå­ðÿ­ëè áîëü­øå ëþäåé. (6) ×òîáû óâå­ñòè Ãàí­íè­áà­ëà îò Êàïóè, êîí­ñó­ëû ñëå­äóþ­ùåé æå íî÷üþ îòïðà­âè­ëèñü — Ôóëü­âèé â çåì­ëþ Êóì, Êëàâ­äèé â Ëóêà­íèþ. (7) Íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü, êîãäà Ãàí­íè­áà­ëó äîëî­æè­ëè, ÷òî â ðèì­ñêîì ëàãå­ðå íåò íè äóøè, à îáà âîé­ñêà ïîøëè â ðàç­íûå ñòî­ðî­íû, (8) è îí, ñíà­÷à­ëà ïîêî­ëå­áàâ­øèñü, çà êåì ãíàòü­ñÿ, ðåøèë ïðå­ñëå­äî­âàòü Àïïèÿ, êîòî­ðûé, ïîâî­äèâ âðà­ãà, ãäå õîòåë, äðó­ãèì ïóòåì âåð­íóë­ñÿ ê Êàïóå.

(9) Ãàí­íè­áà­ëó âñå-òàêè â ýòèõ ìåñòàõ ïîâåç­ëî. Ñðå­äè ïåð­âûõ öåí­òó­ðè­î­íîâ âûäå­ëÿë­ñÿ è ðîñòîì, è ìóæå­ñò­âîì íåêèé Ìàðê Öåí­òå­íèé, ïî ïðî­çâè­ùó Ïåíó­ëà. (10) Îí óæå îòáûë ñðîê ñëóæ­áû è ïðè ïîñðåä­ñòâå ïðå­òî­ðà Ïóá­ëèÿ Êîð­íå­ëèÿ Ñóë­ëû äîëî­æèë ñåíà­òó î ñâî­åì çàìûñ­ëå: îí ïðî­ñèò äàòü åìó ïÿòü òûñÿ÷ ñîë­äàò, (11) îí õîðî­øî çíà­åò è âðà­ãà, è ýòó ìåñò­íîñòü, ñâåð­øèò íå÷òî âàæ­íîå, ñ.207 à óëîâ­êà­ìè, êîòî­ðû­ìè íåïðè­ÿ­òåëü ïîëü­çî­âàë­ñÿ ïðî­òèâ íàøèõ âîéñê, îí âîñ­ïîëü­çó­åò­ñÿ ïðî­òèâ èçî­áðå­òà­òå­ëÿ. (12) Áåñ­òîë­êî­âî­ìó îáå­ùà­íèþ áåñ­òîë­êî­âî ïîâå­ðè­ëè: çíà­íèå è îïûò îò âîå­íà­÷àëü­íè­êà è ïðî­ñòî­ãî ñîë­äà­òà òðå­áó­þò­ñÿ ðàç­íûå. (13) Åìó äàëè íå ïÿòü òûñÿ÷ ñîë­äàò, à âîñåìü — ïîëî­âè­íà ãðàæ­äàí, ïîëî­âè­íà ñîþç­íè­êîâ. Ïî äîðî­ãå îí íàáðàë ïî îêðåñò­íî­ñòÿì äîá­ðî­âîëü­öåâ è ïðè­øåë ñ âîé­ñêîì, ïî÷òè âäâîå óâå­ëè­÷èâ­øèì­ñÿ, â Ëóêà­íèþ, ãäå Ãàí­íè­áàë îñòà­íî­âèë­ñÿ ïîñëå íàïðàñ­íîé ïîãî­íè çà Êëàâ­äè­åì. (14) Ñîìíå­íèé è áûòü íå ìîã­ëî: ïðî­ñëàâ­ëåí­íûé âîæäü Ãàí­íè­áàë — è ïðî­ñòîé öåí­òó­ðè­îí; âîé­ñêî, ñîñòà­ðèâ­øå­å­ñÿ â ïîáåäàõ, — è íîâî­áðàí­öû, áåñ­ïî­ðÿäî÷­íàÿ, êîå-êàê âîîðó­æåí­íàÿ òîë­ïà. (15) Îáå ñòî­ðî­íû îãëÿäå­ëè îäíà äðó­ãóþ, âûñòðî­è­ëèñü è ðåøè­òåëü­íî ïîøëè â áîé. Âîé­ñêà, âî âñåì íåðàâ­íûå, ñðà­æà­ëèñü, îäíà­êî, áîëü­øå äâóõ ÷àñîâ; ïîêà êîìàí­äèð äåð­æàë­ñÿ, íàäåæ­äà íå ïîêèäà­ëà ðèì­ëÿí. (16) Íàêî­íåö îí, îáå­ðå­ãàÿ ñâîå äîá­ðîå èìÿ, ñòðà­øàñü áóäó­ùå­ãî ïîçî­ðà — åñëè îí óöå­ëå­åò â ïîðà­æå­íèè, êîòî­ðîå íàâëåê ñâî­åé äåðç­êîé íåîñìîò­ðè­òåëü­íî­ñòüþ, — áðî­ñèë­ñÿ â ãóùó âðà­ãîâ è ïîãèá ïîä èõ ìå÷à­ìè. (17) È äàæå áåæàòü áûëî íåêóäà — äîðî­ãè áûëè âñþäó ïåðå­êðû­òû êîí­íû­ìè çàñòà­âà­ìè: èç âñå­ãî ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íî­ãî îòðÿäà ñïàñ­ëàñü åäâà òûñÿ­÷à; îñòàëü­íûå ïîãèá­ëè òàê ëè, èíà­÷å ëè.

19. Han­ni­bal ex ag­ro Be­ne­ven­ta­no castra ad Ca­puam cum mo­vis­set, ter­tio post die quam ve­nit co­pias in aciem edu­xit, [2] haud­qua­quam du­bius, quod Cam­pa­nis ab­sen­te se pau­cos an­te dies se­cun­da fuis­set pug­na, quin mul­to mi­nus se suum­que to­tiens vic­to­rem exer­ci­tum sus­ti­ne­re Ro­ma­ni pos­sent. [3] Ce­te­rum postquam pug­na­ri coep­tum est, equi­tum ma­xi­me in­cur­su, cum iacu­lis ob­rue­re­tur, la­bo­ra­bat Ro­ma­na acies, do­nec sig­num equi­ti­bus da­tum est ut in hos­tem ad­mit­te­rent equos. [4] Ita equestre proe­lium erat, cum pro­cul vi­sus Sempro­nia­nus exer­ci­tus, cui Cn. Cor­ne­lius quaes­tor praee­rat, ut­ri­que par­ti pa­rem me­tum prae­buit ne hos­tes no­vi ad­ven­ta­rent. [5] Ve­lut ex com­po­si­to ut­rim­que sig­num re­cep­tui da­tum, re­duc­ti­que in castra pro­pe aequo Mar­te dis­ces­se­runt; plu­res ta­men ab Ro­ma­nis pri­mo in­cur­su equi­tum ce­ci­de­runt. [6] In­de con­su­les, ut aver­te­rent Ca­pua Han­ni­ba­lem, noc­te quae se­cu­ta est di­ver­si, Ful­vius in ag­rum Cu­ma­num, Clau­dius in Lu­ca­nos abit. [7] Pos­te­ro die, cum va­cua castra Ro­ma­no­rum es­se nun­tia­tum Han­ni­ba­li es­set et duo­bus ag­mi­ni­bus di­ver­sos abis­se, in­cer­tus pri­mo ut­rum se­que­re­tur, Ap­pium insti­tit se­qui. [8] Il­le cir­cum­duc­to hos­te qua vo­luit alio iti­ne­re ad Ca­puam re­dit.

Han­ni­ba­li alia in his lo­cis be­ne ge­ren­dae rei for­tu­na ob­la­ta est. [9] M. Cen­te­nius fuit cog­no­mi­ne Pae­nu­la, in­sig­nis in­ter pri­mi pi­li cen­tu­rio­nes et mag­ni­tu­di­ne cor­po­ris et ani­mo. [10] Is, per­functus mi­li­tia, per P. Cor­ne­lium Sul­lam prae­to­rem in se­na­tum intro­duc­tus pe­tit a pat­ri­bus uti si­bi quin­que mi­lia mi­li­tum da­ren­tur: [11] se pe­ri­tum et hos­tis et re­gio­num bre­vi ope­rae pre­tium fac­tu­rum et, qui­bus ar­ti­bus ad id lo­co­rum nostri et du­ces et exer­ci­tus cap­ti fo­rent, iis ad­ver­sus in­ven­to­rem usu­rum. [12] Id non pro­mis­sum ma­gis sto­li­de quam sto­li­de cre­di­tum, tam­quam eae­dem mi­li­ta­res et im­pe­ra­to­riae ar­tes es­sent. [13] Da­ta pro quin­que oc­to mi­lia mi­li­tum, pars di­mi­dia ci­ves, pars so­cii. Et ip­se ali­quan­tum vo­lun­ta­rio­rum in iti­ne­re ex ag­ris con­ci­vit ac pro­pe dup­li­ca­to exer­ci­tu in Lu­ca­nos per­ve­nit, ubi Han­ni­bal ne­qui­quam se­cu­tus Clau­dium sub­sti­te­rat. [14] Haud du­bia res erat, quip­pe in­ter Han­ni­ba­lem du­cem et cen­tu­rio­nem, exer­ci­tus­que al­te­rum vin­cen­do ve­te­ra­num, al­te­rum no­vum to­tum, mag­na ex par­te etiam tu­mul­tua­rium ac se­mer­mem. [15] Ut conspec­ta in­ter se ag­mi­na sunt et neut­ra pars det­rec­ta­vit pug­nam, ex­templo instruc­tae acies. Pug­na­tum ta­men ut in nul­la pa­ri re; duas ampli­us ho­ras consti­tit pug­na spe con­ci­tan­te, do­nec dux ste­tit, Ro­ma­nam aciem. [16] Postquam is non pro ve­te­re fa­ma so­lum, sed etiam me­tu fu­tu­ri de­de­co­ris, si sua te­me­ri­ta­te contrac­tae cla­di su­pe­res­set, obiec­tans se hos­tium te­lis ce­ci­dit, fu­sa ex­templo est Ro­ma­na acies; [17] sed adeo ne fu­gae qui­dem iter pa­tuit om­ni­bus viis ab equi­te in­ses­sis, ut ex tan­ta mul­ti­tu­di­ne vix mil­le eva­se­rint, ce­te­ri pas­sim alii alia pes­te ab­sumpti sint.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 78Ãíåé Êîð­íå­ëèé Ëåí­òóë — áóäó­ùèé êîí­ñóë 201 ã. äî í. ý.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002520 1364002521 1364002522