Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
33. (1) Ãàçäðóáàë ïðîâåäàë, êàê ìàëî÷èñëåííî ñîáñòâåííîå âîéñêî ðèìëÿí â ëàãåðå, ðèìëÿí, êîòîðûì îñòàâàëîñü íàäåÿòüñÿ íà âñïîìîãàòåëüíûå îòðÿäû êåëüòèáåðîâ. (2) Îí ïî îïûòó çíàë âñå âåðîëîìñòâî âàðâàðîâ è îñîáåííî òåõ ïëåìåí, ñ êîòîðûìè ñòîëüêî ëåò âîåâàë. (3) Óñòíûå ñíîøåíèÿ áûëè ëåãêè, òàê êàê îáà ëàãåðÿ áûëè ïîëíû èñïàíöåâ. Òàéíî åìó óäàëîñü çà áîëüøèå äåíüãè äîãîâîðèòüñÿ ñ âîæäÿìè êåëüòèáåðîâ î òîì, ÷òîáû îíè óâåëè ñâîè âîéñêà îò ðèìëÿí. (4) Îíè äàæå íå âèäåëè â òîì óæàñíîãî ïðåñòóïëåíèÿ: îíè âåäü íå ïîäíèìàþò ðóêó íà ðèìëÿí, à ïëàòÿò èì — è íå ìåíüøå, ÷åì äîñòàëî áû è çà âîéíó, — òîëüêî çà òî, ÷òîáû îíè íå âîåâàëè. À âåäü íå òîëüêî ìèð, íî è óäîâîëüñòâèå âåðíóòüñÿ äîìîé, ñâèäåòüñÿ ñî ñâîèìè, óâèäåòü ñâîå äîáðî — âñå ýòî ðàäîâàëî âñåõ. (5) Åùå ëåã÷å, ÷åì âîæäåé, áûëî óáåäèòü òîëïó. Íå÷åãî áûëî áîÿòüñÿ, ÷òî ìàëî÷èñëåííûå ðèìëÿíå çàäåðæàò èõ ñèëîé. (6) Ïóñòü ðèìñêèì âîæäÿì ýòî ñëóæèò óðîêîì íà áóäóùåå: íåëüçÿ íàñòîëüêî ïîëàãàòüñÿ íà âñïîìîãàòåëüíûå îòðÿäû ÷óæåçåìöåâ, ÷òîáû íå èìåòü â ñâîåì ëàãåðå ïðåâîñõîäÿùèõ ñîáñòâåííûõ ñèë. (7) Êåëüòèáåðû âäðóã ñîáðàëèñü è ñòàëè óõîäèòü. Íà âñå ðàññïðîñû è óãîâîðû ðèìëÿí îñòàòüñÿ îíè îòâå÷àëè: èõ ïðèçûâàþò äîìîé ìåñòíûå ðàñïðè. (8) Íè ñèëîé, íè ïðîñüáàìè íåëüçÿ áûëî óäåðæàòü ñîþçíèêîâ, è Ñöèïèîí, ïîíèìàÿ, ÷òî áåç íèõ îí ñëàáåå íåïðèÿòåëÿ, à ñ áðàòîì åìó ñîåäèíèòüñÿ íå óäàñòñÿ, ïðèíÿë åäèíñòâåííîå è î÷åâèäíîå ñïàñèòåëüíîå ðåøåíèå: (9) îòñòóïèòü âîçìîæíî äàëüøå è ïðåæäå âñåãî ñòàðàòüñÿ íå âñòóïàòü â ñðàæåíèå íà ðàâíèíå ñ âðàãîì, êîòîðûé, ïåðåáðàâøèñü ÷åðåç ðåêó, øåë ïî ïÿòàì óäàëÿâøèõñÿ. |
33. Hasdrubal postquam animadvertit exiguum Romanum exercitum in castris et spem omnem in Celtiberorum auxiliis esse, [2] peritus omnis barbaricae et praecipue earum gentium in quibus per tot annos militabat perfidiae, [3] facili linguae commercio, cum utraque castra plena Hispanorum essent, per occulta conloquia paciscitur magna mercede cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant. [4] Nec atrox visum facinus — non enim ut in Romanos verterent arma agebatur — et merces quanta vel pro bello satis esset dabatur ne bellum gererent, et cum quies ipsa, tum reditus domum fructusque videndi suos suaque grata vulgo erant. [5] Itaque non ducibus facilius quam multitudini persuasum est. Simul ne metus quidem ab Romanis erat, quippe tam paucis, si vi retinerent. [6] Id quidem cavendum semper Romanis ducibus erit exemplaque haec vere pro documentis habenda, ne ita externis credant auxiliis ut non plus sui roboris suarumque proprie virium in castris habeant. [7] Signis repente sublatis Celtiberi abeunt, nihil aliud quaerentibus causam obtestantibusque ut manerent Romanis respondentes quam domestico se avocari bello. [8] Scipio, postquam socii nec precibus nec vi retineri poterant, nec se aut parem sine illis hosti esse aut fratri rursus coniungi vidit posse, nec ullum aliud salutare consilium in promptu esse, [9] retro quantum posset cedere statuit, in id omni cura intentus necubi hosti aequo se committeret loco, qui transgressus flumen prope vestigiis abeuntium insistebat. |