Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ñ.219 34. (1)  ýòè æå äíè Ïóáëèÿ Ñöèïèîíà òðåâîæèë òàêîé æå ñòðàõ, îïàñíîñòü áîëüøàÿ è îò íîâîãî âðàãà. (2) Ìîëîäîé Ìàñèíèññà128 (êîòîðîãî âïîñëåäñòâèè äðóæáà ñ ðèìëÿíàìè ñäåëàëà ñëàâíûì è ìîãóùåñòâåííûì) â òå âðåìåíà áûë ñîþçíèêîì êàðôàãåíÿí. (3) Îí äâèíóëñÿ ñî ñâîåé íóìèäèéñêîé êîííèöåé íàâñòðå÷ó Ïóáëèþ Ñöèïèîíó è çàòåì íè äíåì íè íî÷üþ íå äàâàë ðèìëÿíàì íè îòäûõó, íè ñðîêó: (4) îí íå òîëüêî çàõâàòûâàë ñîëäàò, äàëåêî óøåäøèõ çà äðîâàìè è ôóðàæîì, íî íîñèëñÿ âîêðóã ëàãåðÿ, ÷àñòî âðûâàëñÿ â ëèíèþ ñòîðîæåâûõ ïîñòîâ è ó÷èíÿë íåâåðîÿòíûé áåñïîðÿäîê. (5) ×àñòî åãî íî÷íîé íàëåò ïðèâîäèë â òðåïåò íàõîäèâøèõñÿ â ëàãåðå; ðèìëÿíàì ïðèõîäèëîñü áûòü âñåãäà íàñòîðîæå — è â ëàãåðå, è çà åãî âîðîòàìè, çàãíàííûå â ëàãåðü, îíè áûëè îòðåçàíû îò âñåãî æèçíåííî íåîáõîäèìîãî. (6) Ýòî áûëà ïî÷òè íàñòîÿùàÿ îñàäà, è ãðîçèëà îíà ñòàòü åùå ñòðàøíåå, åñëè êàðôàãåíÿíå ñîåäèíÿòñÿ ñ Èíäèáèëèñîì, êîòîðûé, êàê ñëûøíî áûëî, ïîäõîäèë ñ ñåìüþ ñ ïîëîâèíîé òûñÿ÷àìè ñâåññåòàíîâ129, ÷òîáû ñîåäèíèòüñÿ ñ ïóíèéöàìè. (7) Ñöèïèîí áûë îñòîðîæíûì è ïðåäóñìîòðèòåëüíûì âîæäåì, íî, âûíóæäåííûé îáñòîÿòåëüñòâàìè, îí ïðèíÿë íåáåçîïàñíîå ðåøåíèå: íî÷üþ âûñòóïèòü íàâñòðå÷ó Èíäèáèëèñó è â ëþáîì ìåñòå, ãäå îíè âñòðåòÿòñÿ, íà÷àòü ñðàæåíèå. (8) Îõðàíÿòü ëàãåðü îí îñòàâèë íåáîëüøîé ãàðíèçîí ïîä íà÷àëüñòâîì ëåãàòà Òèáåðèÿ Ôîíòåÿ, à ñàì âûñòóïèë â ïîëíî÷ü è íà÷àë ñðàæåíèå ñ íåïðèÿòåëåì, øåäøèì íàâñòðå÷ó. (9) Ñðàæàëèñü íà õîäó, à íå âûñòðîèâøèñü ê áîþ; ðèìëÿíå îäîëåâàëè â ýòîé áåñïîðÿäî÷íîé ñõâàòêå. Âäðóã íóìèäèéñêàÿ êîííèöà, îò êîòîðîé, äóìàëîñü Ñöèïèîíó, åìó óäàëîñü óñêîëüçíóòü, îêðóæèëà ñ ôëàíãîâ ïåðåïóãàííûõ ðèìëÿí, çàâÿçàëîñü íîâîå ñðàæåíèå — ñ íóìèäèéöàìè, à â ýòî âðåìÿ ïîÿâèëñÿ òðåòèé âðàã — êàðôàãåíñêèå âîæäè, íàïàâøèå ñ òûëà íà ñðàæàâøèõñÿ. (10) Ðèìëÿíàì ïðèõîäèëîñü áèòüñÿ è ñ òåìè, è ñ äðóãèìè — íà êîãî áðîñèòüñÿ â ïåðâóþ î÷åðåäü, ãäå, ñîìêíóâøèñü, ïîéòè íà ïðîðûâ? (11) Ñöèïèîí ñðàæàëñÿ, îáîäðÿë ñîëäàò, ïîÿâëÿëñÿ òàì, ãäå èì ïðèõîäèëîñü õóäî, êîãäà òÿæåëîå êîïüå ïðîáèëî åìó ïðàâûé áîê. Âðàãè, ïîñòðîèâøèñü êëèíîì, øëè íà ðèìëÿí, ñòîëïèâøèõñÿ âîêðóã ñâîåãî âîæäÿ; êàðôàãåíÿíå, óâèäåâ, ÷òî Ñöèïèîí ìåðòâûì ñâàëèëñÿ ñ ëîøàäè, ðàäîñòíî çàâîïèëè, îïîâåùàÿ âñå âîéñêî î ãèáåëè ðèìñêîãî ïîëêîâîäöà. (12) Èçâåñòèå ýòî áûñòðî îáëåòåëî âñåõ: âðàãè îùóòèëè ñåáÿ íåñîìíåííûìè ïîáåäèòåëÿìè, ðèìëÿíå — ïîáåæäåííûìè. (13) Âîæäÿ íå ñòàëî, è ñòðîé ðàñïàëñÿ, âîèíû êèíóëèñü áåæàòü; ïðîðâàòüñÿ ìåæäó íóìèäèéöàìè è ëåãêîâîîðóæåííûìè âñïîìîãàòåëüíûìè îòðÿäàìè îêàçàëîñü íåòðóäíî, íî óñêîëüçíóòü îò ìíîãî÷èñëåííûõ âñàäíèêîâ è ïåõîòèíöåâ, áåæàâøèõ òàê æå áûñòðî, êàê è ëîøàäè, áûëî âðÿä ëè âîçìîæíî. (14) Áåæàâøèõ ïîãèáëî, ïîæàëóé, áîëüøå, ÷åì ïàëî íà ïîëå áðàíè, äà íèêòî áû è íå îñòàëñÿ â æèâûõ, åñëè áû íå òåìíåëî òàê áûñòðî è íå íàñòóïèëà íî÷ü. |
34. Per eosdem dies P. Scipionem par terror, periculum maius ab novo hoste urgebat. [2] Masinissa erat iuvenis, eo tempore socius Carthaginiensium, quem deinde clarum potentemque Romana fecit amicitia. [3] Is tum cum equitatu Numidarum et advenienti P. Scipioni occurrit et deinde adsidue dies noctesque infestus aderat, [4] ut non vagos tantum procul a castris lignatum pabulatumque progressos exciperet, sed ipsis obequitaret castris invectusque in medias saepe stationes omnia ingenti tumultu turbaret. [5] Noctibus quoque saepe incursu repentino in portis valloque trepidatum est, nec aut locus aut tempus ullum vacuum a metu ac sollicitudine erat Romanis, [6] compulsique intra vallum adempto rerum omnium usu. Cum prope iusta obsidio esset futuramque artiorem eam appareret, si se Indibilis, quem cum septem milibus et quingentis Suessetanorum adventare fama erat, Poenis coniunxisset, [7] dux cautus et providens Scipio victus necessitatibus temerarium capit consilium, ut nocte Indibili obviam iret et, quocumque occurrisset loco, proelium consereret. [8] Relicto igitur modico praesidio in castris praepositoque Ti. Fonteio legato media nocte profectus cum obviis hostibus manus conseruit. [9] Agmina magis quam acies pugnabant; superior tamen, ut in tumultuaria pugna, Romanus erat. Ceterum et equites Numidae repente, quos fefellisse se dux ratus erat, ab lateribus circumfusi magnum terrorem intulere, [10] et contracto adversus Numidas certamine novo tertius insuper advenit hostis, duces Poeni adsecuti ab tergo iam pugnantis; ancepsque proelium Romanos circumsteterat incertos in quem potissimum hostem quamve in partem conferti eruptionem facerent. [11] Pugnanti hortantique imperatori et offerenti se ubi plurimus labor erat latus dextrum lancea traicitur; cuneusque is hostium qui in confertos circa ducem impetum fecerat, ut exanimem labentem ex equo Scipionem vidit, alacres gaudio cum clamore per totam aciem nuntiantes discurrunt imperatorem Romanum cecidisse. [12] Ea pervagata passim vox ut et hostes haud dubie pro victoribus et Romani pro victis essent fecit. [13] Fuga confestim ex acie duce amisso fieri coepta est; ceterum ut ad erumpendum inter Numidas leviumque armorum alia auxilia haud difficilis erat, [14] ita effugere tantum equitum aequantiumque equos velocitate peditum vix poterant, caesique prope plures in fuga quam in pugna sunt; nec superfuisset quisquam, ni praecipiti iam ad vesperum die nox intervenisset. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß