История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 46

46. Ab ter­ra in­gens la­bor suc­ce­den­ti­bus erat; nec al­ti­tu­di­ne tan­tum moe­nium im­pe­die­ban­tur, sed quod de­fen­so­res adgre­dien­tis ad an­ci­pi­tes ut­rim­que ic­tus su­biec­tos ha­be­bant Ro­ma­nos, ut la­te­ra in­fes­tio­ra su­beun­ti­bus quam ad­ver­sa cor­po­ra es­sent. [2] At par­te in alia quin­gen­tis et per stag­num fa­ci­lis tran­si­tus et in mu­rum as­cen­sus in­de fuit; nam ne­que ope­re emu­ni­tus erat, ut ubi ip­sius lo­ci ac stag­ni prae­si­dio sa­tis cre­di­tum fo­ret, nec ul­la ar­ma­to­rum sta­tio aut cus­to­dia op­po­si­ta, in­ten­tis om­ni­bus ad opem eo fe­ren­dam un­de pe­ri­cu­lum os­ten­de­ba­tur.

[3] Ubi ur­bem si­ne cer­ta­mi­ne intra­ve­re, per­gunt in­de quan­to ma­xi­mo cur­su po­te­rant ad eam por­tam cir­ca quam om­ne contrac­tum cer­ta­men erat. [4] In quod adeo in­ten­ti om­nium non ani­mi so­lum fue­re, sed etiam ocu­li aures­que pug­nan­tium spec­tan­tium­que et ad­hor­tan­tium pug­nan­tis, [5] ut ne­mo an­te ab ter­go sen­se­rit cap­tam ur­bem quam te­la in aver­sos in­ci­de­runt et ut­rim­que an­ci­pi­tem hos­tem ha­be­bant. [6] Tunc tur­ba­tis de­fen­so­ri­bus me­tu et moe­nia cap­ta, et por­ta in­tus fo­ris­que pa­ri­ter ref­rin­gi coep­ta; et mox cae­den­do con­fec­tis ac distrac­tis, ne iter in­pe­di­re­tur, fo­ri­bus ar­ma­ti im­pe­tum fe­ce­runt. [7] Mag­na mul­ti­tu­do et mu­ros transcen­de­bat, sed ii pas­sim ad cae­dem op­pi­da­no­rum ver­si; il­la quae por­tam ingres­sa erat ius­ta acies cum du­ci­bus, cum or­di­ni­bus me­dia ur­be us­que in fo­rum pro­ces­sit. [8] In­de cum duo­bus iti­ne­ri­bus fu­gien­tis vi­de­ret hos­tis, alios ad tu­mu­lum in orien­tem ver­sum, qui te­ne­ba­tur quin­gen­to­rum mi­li­tum prae­si­dio, alios in ar­cem, in quam et ip­se Ma­go cum om­ni­bus fe­re ar­ma­tis qui mu­ris pul­si fue­rant re­fu­ge­rat, par­tim co­pia­rum ad tu­mu­lum ex­pug­nan­dum mit­tit, par­tim ip­se ad ar­cem du­cit. [9] Et tu­mu­lus pri­mo im­pe­tu est cap­tus, et Ma­go ar­cem co­na­tus de­fen­de­re, cum om­nia hos­tium ple­na vi­de­ret ne­que spem ul­lam es­se, se ar­cem­que et prae­si­dium de­di­dit. [10] Quoad de­di­ta arx est, cae­des to­ta ur­be pas­sim fac­tae, nec ul­li pu­be­rum qui ob­vius fuit par­ce­ba­tur; tum sig­no da­to cae­di­bus fi­nis fac­tus; ad prae­dam vic­to­res ver­si, quae in­gens om­nis ge­ne­ris fuit.