История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 14

14. Quod ubi Han­ni­ba­li nun­tia­tum est, «Cum eo ni­mi­rum», in­quit «hos­te res est qui nec bo­nam nec ma­lam fer­re for­tu­nam pos­sit. Seu vi­cit, fe­ro­ci­ter instat vic­tis: seu vic­tus est, instau­rat cum vic­to­ri­bus cer­ta­men». [2] Sig­na in­de ca­ne­re ius­sit et co­pias edu­cit. Pug­na­tum ut­rim­que ali­quan­to quam pri­die ac­rius est, Poe­nis ad ob­ti­nen­dum hes­ter­num de­cus ad­ni­ten­ti­bus, Ro­ma­nis ad de­men­dam ig­no­mi­niam. [3] Si­nistra ala ab Ro­ma­nis et co­hor­tes quae ami­se­rant sig­na in pri­ma acie pug­na­bant, et le­gio duo­de­vi­cen­si­ma ab dextro cor­nu instruc­ta. [4] L. Cor­ne­lius Len­tu­lus et C. Clau­dius Ne­ro le­ga­ti cor­ni­bus praee­rant; Mar­cel­lus me­diam aciem hor­ta­tor tes­tis­que prae­sens fir­ma­bat. [5] Ab Han­ni­ba­le His­pa­ni pri­mam ob­ti­ne­bant fron­tem, et id ro­bo­ris in om­ni exer­ci­tu erat. [6] Cum an­ceps diu pug­na es­set, Han­ni­bal ele­phan­tos in pri­mam aciem in­du­ci ius­sit, si quem ini­ce­re ea res tu­mul­tum ac pa­vo­rem pos­set. [7] Et pri­mo tur­ba­runt sig­na or­di­nes­que, et par­tim oc­cul­ca­tis par­tim dis­su­pa­tis ter­ro­re qui cir­ca erant nu­da­ve­rant una par­te aciem, [8] la­tius­que fu­ga ma­nas­set, ni C. De­ci­mius Fla­vus tri­bu­nus mi­li­tum sig­no ar­rep­to pri­mi has­ta­ti ma­ni­pu­lum eius sig­ni se­qui se ius­sis­set. Du­xit ubi ma­xi­me tu­mul­tum conglo­ba­tae be­luae fa­cie­bant pi­la­que in eas co­ni­ci ius­sit. [9] Hae­se­re om­nia te­la haud dif­fi­ci­li ex pro­pin­quo in tan­ta cor­po­ra ic­tu et tum con­fer­ta tur­ba; sed ut non om­nes vol­ne­ra­ti sunt, ita in quo­rum ter­gis in­fi­xa ste­te­re pi­la, ut est ge­nus an­ceps, in fu­gam ver­si etiam in­teg­ros aver­te­re. [10] Tum iam non unus ma­ni­pu­lus, sed pro se quis­que mi­les, qui mo­do ad­se­qui ag­men fu­gien­tium ele­phan­to­rum po­te­rat, pi­la co­ni­ce­re. Eo ma­gis rue­re in suos be­luae tan­to­que maio­rem stra­gem ede­re quam in­ter hos­tes edi­de­rant, quan­to ac­rius pa­vor conster­na­tam agit quam in­si­den­tis ma­gistri im­pe­rio re­gi­tur. [11] In per­tur­ba­tam transcur­su be­lua­rum aciem sig­na in­fe­runt Ro­ma­ni pe­di­tes et haud mag­no cer­ta­mi­ne dis­su­pa­tos tre­pi­dan­tes­que aver­tunt. [12] Tum in fu­gien­tes equi­ta­tum in­mit­tit Mar­cel­lus, nec an­te fi­nis se­quen­di est fac­tus quam in castra pa­ven­tes con­pul­si sunt. [13] Nam su­per alia quae ter­ro­rem tre­pi­da­tio­nem­que fa­ce­rent, ele­phan­ti quo­que duo in ip­sa por­ta cor­rue­rant, coac­ti­que erant mi­li­tes per fos­sam val­lum­que rue­re in castra. Ibi ma­xi­ma hos­tium cae­des fac­ta; cae­sa ad oc­to mi­lia ho­mi­num, quin­que ele­phan­ti. [14] Nec Ro­ma­nis incruen­ta vic­to­ria fuit: mil­le fer­me et sep­tin­gen­ti de dua­bus le­gio­ni­bus et so­cio­rum sup­ra mil­le et tre­cen­tos oc­ci­si; vol­ne­ra­ti per­mul­ti ci­vium so­cio­rum­que. [15] Han­ni­bal noc­te pro­xi­ma castra mo­vit: cu­pien­tem in­se­qui Mar­cel­lum pro­hi­buit mul­ti­tu­do sau­cio­rum.