Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVII, ãë. 17

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

17. (1) Ñöè­ïè­îí ïðî­âåë çèìó â Èñïà­íèè, çàâÿ­çû­âàÿ äðóæ­áó ñ âàð­âà­ðà­ìè — îäà­ðè­âàë, âîç­âðà­ùàë çàëîæ­íè­êîâ è ïëåí­íûõ. (2)  íà÷à­ëå ëåòà, êîãäà â Èòà­ëèè ïðî­èñ­õî­äè­ëè îïè­ñàí­íûå ñîáû­òèÿ, ïðè­øåë ê íåìó ñëàâ­íûé èñïàí­ñêèé âîæäü Ýäå­ñêîí94. Åãî æåíà è äåòè íàõî­äè­ëèñü ó ðèì­ëÿí, íî è ïîìè­ìî ýòî­ãî åãî âëåê­ëà òà æå, êàê áóä­òî ñëó­÷àé­íàÿ ïåðå­ìå­íà â íàñòðî­å­íè­ÿõ, êîòî­ðàÿ îòâðà­òè­ëà âñþ Èñïà­íèþ îò ïóíèé­öåâ è ñêëî­íè­ëà èõ ê ðèì­ñêîé âëà­ñòè. (3) Ïîòî­ìó æå Èíäè­áè­ëèñ è Ìàí­äî­íèé, áåñ­ñïîð­íî ïåð­âåé­øèå ëþäè âî âñåé Èñïà­íèè, âìå­ñòå ñ îòðÿäîì ñâî­èõ çåì­ëÿ­êîâ îñòà­âè­ëè Ãàç­ä­ðó­áà­ëà; îíè ïîä­íÿ­ëèñü íà âåð­øè­íû, íàâèñ­øèå íàä åãî ëàãå­ðåì, è îòòóäà ïî ãðåá­íÿì ãîð, íå íàâëå­êàÿ íà ñåáÿ íèêà­êîé îïàñ­íî­ñòè, ïðè­øëè ê ðèì­ëÿ­íàì. (4) Ãàç­ä­ðó­áàë âèäåë, ÷òî âðà­æå­ñêîå âîé­ñêî âñå âðå­ìÿ ïîïîë­íÿ­åò­ñÿ è óñè­ëè­âà­åò­ñÿ, à åãî àðìèÿ òàåò è áóäåò òàÿòü, åñëè îí íå îòâà­æèò­ñÿ ñåé­÷àñ æå ñðà­çèòü­ñÿ ñ âðà­ãîì. (5) Ñöè­ïè­îí æåëàë ýòî­ãî ñðà­æå­íèÿ åùå áîëü­øå: åãî îêðû­ëÿë ïðåæ­íèé óñïåõ è îí õîòåë ñðà­çèòü­ñÿ ñ Ãàç­ä­ðó­áà­ëîì, ïîêà äðó­ãèå âîé­ñêà åùå íå ïîäî­øëè. (6) È âñå æå — íà ñëó­÷àé, åñëè áû ïðè­øëîñü ñðà­æàòü­ñÿ ñ íåñêîëü­êè­ìè ïîë­êî­âî­ä­öà­ìè, Ñöè­ïè­îí óâå­ëè­÷èë ñâîè ñèëû òàêèì ñïî­ñî­áîì: âî ôëî­òå, îí âèäåë, íå áûëî íèêà­êîé íóæ­äû — ó áåðå­ãîâ Èñïà­íèè íå áûëî ïóíèé­ñêèõ ñóäîâ, — îí âåëåë ñâî­èì ïðè­ñòàòü ó Òàððà­êî­íà è ïðè­ñî­åäè­íèë ìîðÿ­êîâ ê ñóõî­ïóò­íî­ìó âîé­ñêó. (7) Îðó­æèÿ õâà­òà­ëî: ìíî­ãî áûëî çàõâà­÷å­íî â Êàð­ôà­ãåíå, à ïî âçÿ­òèè ãîðî­äà åãî äåëà­ëè ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûå ìàñòå­ðà, êîòî­ðûõ äåð­æà­ëè âçà­ïåð­òè ïî èõ ìàñòåð­ñêèì.

(8)  íà÷à­ëå âåñ­íû Ñöè­ïè­îí ñ âîé­ñêîì ïîêè­íóë Òàððà­êîí (Ëåëèé óæå âåð­íóë­ñÿ èç Ðèìà, à áåç íåãî îí íå õîòåë ïðåä­ïðè­íè­ìàòü íè÷å­ãî âàæ­íî­ãî) è äâè­íóë­ñÿ íà âðà­ãà. (9) Îí øåë ïî çàìè­ðåí­íîé ñòðàíå, è, êîãäà âñòó­ïàë â ÷üþ-íèáóäü îáëàñòü, åãî âñòðå­÷à­ëè è ñîïðî­âîæ­äà­ëè ñîþç­íè­êè. Èíäè­áè­ëèñ è Ìàí­äî­íèé âûøëè íàâñòðå­÷ó ñî ñâî­è­ìè âîé­ñêà­ìè; (10) îò èìå­íè îáî­èõ çàãî­âî­ðèë Èíäè­áè­ëèñ, íå ãëó­ïî è îïðî­ìåò­÷è­âî, êàê âàð­âàð, íî ñ áëà­ãî­ðîä­íîé âàæ­íî­ñòüþ: ïåðå­õîä ê ðèì­ëÿ­íàì îí ñêî­ðåé èçâè­íÿë íåîá­õî­äè­ìî­ñòüþ, ÷åì õâà­ëèë­ñÿ, áóä­òî îíè òîëü­êî è âûæèäà­ëè ïåð­âî­ãî óäîá­íî­ãî ñëó­÷àÿ; (11) îí çíà­åò, ÷òî ñëî­âî «ïåðå­áåæ­÷èê» îòâðà­òè­òåëü­íî ñòà­ðûì ñîþç­íè­êàì è ïîäî­çðè­òåëü­íî íîâûì, îí ïîíè­ìà­åò ýòî îáû÷­íîå ÷óâ­ñòâî, åñëè âûçâà­íî îíî ïîíÿò­íîé òåì è äðó­ãèì ïðè­÷è­íîé äëÿ íåíà­âè­ñòè, à íå ïóñòûì ñëî­âîì. (12) Îí ñ.291 âñïîì­íèë î çàñëó­ãàõ, îêà­çàí­íûõ êàð­ôà­ãåí­ñêèì âîå­íà­÷àëü­íè­êàì; îá èõ ñêó­ïî­ñòè è âûñî­êî­ìå­ðèè, îá îáèäàõ, íàíå­ñåí­íûõ åìó è åãî çåì­ëÿ­êàì. (13) Ïîýòî­ìó äî ñèõ ïîð îíè òîëü­êî òåëîì ïðè­íàä­ëå­æà­ëè ïóíèé­öàì; äóøîé îíè äàâ­íî óæå òàì, ãäå — îíè âåðÿò — ÷òóò ëþä­ñêîå ïðà­âî è áîæå­ñêèé çàêîí. Ê áîãàì ñ ìîëèò­âîé ïðè­áå­ãà­þò òå, êòî óæå íå ìîæåò âûíî­ñèòü ëþä­ñêî­ãî íàñè­ëèÿ è îáèä; (14) à îí ïðî­ñèò Ñöè­ïè­î­íà íå ñ÷è­òàòü èõ ïåðå­õîä íè èçìå­íîé, íè çàñëó­ãîé: ñ íûíåø­íå­ãî äíÿ îí óçíà­åò íà îïû­òå, êàêî­âû îíè, è îöå­íèò èõ ïîìîùü.

(15) Ðèì­ëÿ­íèí îòâå­òèë: îí òàê è ïîñòó­ïèò; îí íå áóäåò ñ÷è­òàòü ïåðå­áåæ­÷è­êà­ìè òåõ, êòî íå ñ÷åë íóæ­íûì áëþ­ñòè ñîþç, íå ñêðåï­ëåí­íûé íè÷åì ñâÿ­òûì. (16) Èíäè­áè­ëè­ñó è Ìàí­äî­íèþ ïðè­âå­ëè èõ æåí è äåòåé; îò ðàäî­ñòè îáà çàïëà­êà­ëè. (17) Ýòîò äåíü îíè ïðî­âå­ëè ó Ñöè­ïè­î­íà; íà ñëå­äóþ­ùèé, ïîêëÿâ­øèñü â âåð­íî­ñòè çàêëþ­÷åí­íî­ìó ñîþ­çó, îíè áûëè ïîñëà­íû çà ñâî­è­ìè âîé­ñêà­ìè. Ïîòîì îíè ñîñòî­ÿ­ëè ïðè ðèì­ñêîì ëàãå­ðå, ïîêóäà ðèì­ëÿíå ñ èõ ïîìî­ùüþ íå íàñòèã­ëè âðà­ãîâ.

17. Aes­ta­tis eius prin­ci­pio qua haec age­ban­tur, P. Sci­pio in His­pa­nia cum hie­mem to­tam re­con­ci­lian­dis bar­ba­ro­rum ani­mis par­tim do­nis, par­tim re­mis­sio­ne ob­si­dum cap­ti­vo­rum­que ab­sumpsis­set, Edes­co ad eum cla­rus in­ter du­ces His­pa­nos ve­nit. [2] Erant co­niunx li­be­ri­que eius apud Ro­ma­nos; sed prae­ter eam cau­sam etiam ve­lut for­tui­ta incli­na­tio ani­mo­rum, quae His­pa­niam om­nem aver­te­rat ad Ro­ma­num a Pu­ni­co im­pe­rio, tra­xit eum. [3] Eadem cau­sa In­di­bi­li Man­do­nio­que fuit, haud du­bie om­nis His­pa­niae prin­ci­pi­bus, cum om­ni po­pu­la­rium ma­nu re­lic­to Hasdru­ba­le se­ce­den­di in im­mi­nen­tes castris eius tu­mu­los, un­de per con­ti­nen­tia iuga tu­tus re­cep­tus ad Ro­ma­nos es­set. [4] Hasdru­bal, cum hos­tium res tan­tis auges­ce­re incre­men­tis cer­ne­ret, suas im­mi­nui, ac fo­re ut, ni­si auden­do ali­quid mo­ve­ret, qua coe­pis­sent flue­rent, di­mi­ca­re quam pri­mum sta­tuit. [5] Sci­pio avi­dior etiam cer­ta­mi­nis erat, cum a spe quam suc­ces­sus re­rum auge­bat, tum quod, pri­us­quam iun­ge­ren­tur hos­tium exer­ci­tus, cum uno di­mi­ca­re du­ce exer­ci­tu­que quam si­mul cum uni­ver­sis ma­le­bat. [6] Ce­te­rum, etiam­si cum plu­ri­bus pa­ri­ter di­mi­can­dum fo­ret, ar­te qua­dam co­pias auxe­rat. Nam cum vi­de­ret nul­lum es­se na­vium usum, quia va­cua om­nis His­pa­niae ora clas­si­bus Pu­ni­cis erat, sub­duc­tis na­vi­bus Tar­ra­co­ne na­va­les so­cios ter­restri­bus co­piis ad­di­dit. [7] Et ar­mo­rum ad­fa­tim erat, et cap­to­rum Car­tha­gi­ne et quae post cap­tam eam fe­ce­rat tan­to opi­fi­cum nu­me­ro inclu­so.

[8] Cum iis co­piis Sci­pio ve­ris prin­ci­pio ab Tar­ra­co­ne eg­res­sus — iam enim et Lae­lius re­die­rat ab Ro­ma, si­ne quo ni­hil maio­ris rei mo­tum vo­le­bat — du­ce­re ad hos­tem per­git. [9] Per om­nia pa­ca­ta eun­ti, ut cui­us­que po­pu­li fi­nes tran­si­ret, pro­se­quen­ti­bus ex­ci­pien­ti­bus­que so­ciis, In­di­bi­lis et Man­do­nius cum suis co­piis oc­cur­re­runt. [10] In­di­bi­lis pro ut­ro­que lo­cu­tus haud­qua­quam ut bar­ba­rus sto­li­de in­cau­te­ve, sed po­tius cum ve­re­cun­dia ac gra­vi­ta­te, pro­pior­que ex­cu­san­ti tran­si­tio­nem ut ne­ces­sa­riam quam glo­rian­ti eam ve­lut pri­mam oc­ca­sio­nem rap­tam; [11] sci­re enim se transfu­gae no­men ex­sec­ra­bi­le ve­te­ri­bus so­ciis, no­vis sus­pec­tum es­se; ne­que eum se rep­re­hen­de­re mo­rem ho­mi­num, si ta­men an­ceps odi­um cau­sa, non no­men fa­ciat. [12] Me­ri­ta in­de sua in du­ces Car­tha­gi­nien­ses com­me­mo­ra­vit, ava­ri­tiam contra eorum su­per­biam­que et om­nis ge­ne­ris iniu­rias in se at­que po­pu­la­res. [13] Ita­que cor­pus dum­ta­xat suum ad id tem­pus apud eos fuis­se; ani­mum iam pri­dem ibi es­se ubi ius ac fas cre­de­rent co­li. Ad deos quo­que con­fu­ge­re suppli­ces qui ne­queant ho­mi­num vim at­que iniu­rias pa­ti; [14] se id Sci­pio­nem ora­re, ut tran­si­tio si­bi nec frau­di apud eum nec ho­no­ri sit. Qua­les ex hac die ex­pe­riun­do cog­no­rit, pe­rin­de ope­rae eorum pre­tium fa­ce­ret.

[15] Ita pror­sus res­pon­det fac­tu­rum Ro­ma­nus, nec pro transfu­gis ha­bi­tu­rum qui non du­xe­rint so­cie­ta­tem ra­tam ubi nec di­vi­ni quic­quam nec hu­ma­ni sanctum es­set. [16] Pro­duc­tae dein­de in conspec­tum iis co­niu­ges li­be­ri­que lac­ru­man­ti­bus gau­dio red­dun­tur. [17] At­que eo die in hos­pi­tium ab­duc­ti; pos­te­ro die foe­de­re ac­cep­ta fi­des, di­mis­si­que ad co­pias ad­du­cen­das. Is­dem dein­de castris ten­de­bant, do­nec du­ci­bus iis ad hos­tem per­ven­tum est.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 94Ýäå­ñêîí (èëè Ýäå­êîí) — âîæäü èáå­ðèé­ñêî­ãî ïëå­ìå­íè ýäå­òà­íîâ. Èõ ãëàâ­íûì ãîðî­äîì áûëà Ëèðèÿ (íà ð. Ãâà­äà­ëà­âèàð), à òåððè­òî­ðèÿ ïðè­ëå­ãà­ëà ê îêðåñò­íî­ñòÿì Ñàãóí­òà è ïîçä­íåé­øåé (ñ ñåðåäè­íû II â. äî í. ý.) Âàëåí­ñèè. Ñòðà­áîí (III, 163) ïîìå­ùà­åò èõ «îêî­ëî ðåêè Ñóêðî­íà» (ñîâð. Õóêàð) è íà þã âïëîòü äî Íîâî­ãî Êàð­ôà­ãå­íà. Î ïåðå­õî­äå Ýäåñêî­íà ê ðèì­ëÿ­íàì ïîäðîá­íåé ñì.: Ïîëè­áèé, X, 34, 2 — 35, 5. Îá óïî­ìÿ­íó­òûõ â § 3 Ìàí­äî­íèè è Èíäè­áè­ëè­ñå, âîæäÿõ èëåð­ãå­òîâ (ñð. ïðè­ìå÷. 79 ê êí. XXI) ñì. âûøå: XXII, 21, 2 ñë.; XXV, 36, 4 ñë.; XXVI, 49, 11, è íèæå: XXVIII (ìíî­ãî ðàç); XXIX, 3, 1—4.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364002718 1364002719 1364002720