История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 39

39. Auxe­runt Ro­mae tu­mul­tum lit­te­rae ex Gal­lia al­la­tae ab L. Por­cio prae­to­re: [2] Hasdru­ba­lem mo­vis­se ex hi­ber­nis et iam Al­pes tran­si­re; oc­to mi­lia Li­gu­rum conscrip­ta ar­ma­ta­que co­niunctu­ra se transgres­so in Ita­liam es­se, ni­si mit­te­re­tur in Li­gu­res qui eos bel­lo oc­cu­pa­ret; se cum in­va­li­do exer­ci­tu quoad tu­tum pu­ta­ret prog­res­su­rum. [3] Hae lit­te­rae con­su­les rap­tim con­fec­to di­lec­tu ma­tu­rius quam consti­tue­rant exi­re in pro­vin­cias coe­ge­runt ea men­te ut uter­que hos­tem in sua pro­vin­cia con­ti­ne­ret ne­que co­niun­gi aut con­fer­re in unum vi­res pa­te­re­tur. [4] Plu­ri­mum in eam rem adiu­vit opi­nio Han­ni­ba­lis, quod, et­si ea aes­ta­te tran­si­tu­rum in Ita­liam frat­rem cre­di­de­rat, re­cor­dan­do quae ip­se in tran­si­tu nunc Rho­da­ni, nunc Al­pium cum ho­mi­ni­bus lo­cis­que pug­nan­do per quin­que men­ses ex­hau­sis­set, [5] haud­qua­quam tam fa­ci­lem ma­tu­rum­que tran­si­tum exspec­ta­bat; ea tar­dius mo­ven­di ex hi­ber­nis cau­sa fuit. [6] Ce­te­rum Hasdru­ba­li et sua et alio­rum spe om­nia ce­le­rio­ra at­que ex­pe­di­tio­ra fue­re. Non enim re­ce­pe­runt mo­do Ar­ver­ni eum dein­cepsque aliae Gal­li­cae at­que Al­pi­nae gen­tes, sed etiam se­cu­tae sunt ad bel­lum. [7] Et cum per mu­ni­ta ple­ra­que tran­si­tu frat­ris, quae an­tea in­via fue­rant, du­ce­bat, tum etiam duo­de­cim an­no­rum ad­sue­tu­di­ne per­viis Al­pi­bus fac­tis in­ter mi­tio­ra iam tran­si­bant ho­mi­num in­ge­nia. [8] In­vi­si­ta­ti nam­que an­tea alie­ni­ge­nis nec vi­de­re ip­si ad­ve­nam in sua ter­ra ad­sue­ti, om­ni ge­ne­ri hu­ma­no in­so­cia­bi­les erant. Et pri­mo ig­na­ri quo Poe­nus per­ge­ret suas ru­pes sua­que cas­tel­la et pe­co­rum ho­mi­num­que prae­dam pe­ti cre­di­de­rant; [9] fa­ma dein­de Pu­ni­ci bel­li, quo duo­de­ci­mum an­num Ita­lia ure­ba­tur, sa­tis edo­cue­rat viam tan­tum Al­pes es­se; duas prae­va­li­das ur­bes, mag­no in­ter se ma­ris ter­ra­rum­que spa­tio discre­tas, de im­pe­rio et opi­bus cer­ta­re.

[10] Hae cau­sae ape­rue­rant Al­pes Hasdru­ba­li. Ce­te­rum quod ce­le­ri­ta­te iti­ne­ris pro­fec­tum erat, [11] id mo­ra ad Pla­cen­tiam, dum frustra ob­si­det ma­gis quam op­pug­nat, con­ru­pit. [12] Cre­di­de­rat cam­pestris op­pi­di fa­ci­lem ex­pug­na­tio­nem es­se, et no­bi­li­tas co­lo­niae in­du­xe­rat eum, mag­num se ex­ci­dio eius ur­bis ter­ro­rem ce­te­ris ra­tum iniec­tu­rum. [13] Non ip­se se so­lum ea op­pug­na­tio­ne in­pe­diit, sed Han­ni­ba­lem post fa­mam tran­si­tus eius tan­to spe sua ce­le­rio­rem iam mo­ven­tem ex hi­ber­nis con­ti­nue­rat, [14] quip­pe re­pu­tan­tem non so­lum quam len­ta ur­bium op­pug­na­tio es­set, sed etiam quam ip­se frustra ean­dem il­lam co­lo­niam ab Tre­bia vic­tor reg­res­sus temptas­set.