История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 40

40. Con­su­les di­ver­sis iti­ne­ri­bus pro­fec­ti ab ur­be ve­lut in duo pa­ri­ter bel­la dis­ten­de­rant cu­ras ho­mi­num, si­mul re­cor­dan­tium, quas pri­mus ad­ven­tus Han­ni­ba­lis in­tu­lis­set Ita­liae cla­des, [2] si­mul cum il­la an­ge­ret cu­ra, quos tam pro­pi­tios ur­bi at­que im­pe­rio fo­re deos ut eodem tem­po­re ut­ro­bi­que res pub­li­ca pros­pe­re ge­re­re­tur? Ad­huc ad­ver­sa se­cun­dis pen­san­do rem ad id tem­pus extrac­tam es­se. [3] Cum in Ita­lia ad Tra­su­men­num et Can­nas prae­ci­pi­tas­set Ro­ma­na res, pros­pe­ra bel­la in His­pa­nia pro­lap­sam eam ere­xis­se; [4] pos­tea, cum in His­pa­nia alia su­per aliam cla­des duo­bus eg­re­giis du­ci­bus amis­sis duos exer­ci­tus ex par­te de­les­set, mul­ta se­cun­da in Ita­lia Si­ci­lia­que ges­ta quas­sa­tam rem pub­li­cam ex­ce­pis­se; [5] et ip­sum in­ter­val­lum lo­ci, quod in ul­ti­mis ter­ra­rum oris al­te­rum bel­lum ge­re­re­tur, spa­tium de­dis­se ad res­pi­ran­dum. [6] Nunc duo bel­la in Ita­liam ac­cep­ta, duo ce­le­ber­ri­mi no­mi­nis du­ces cir­cumsta­re ur­bem Ro­ma­nam, et unum in lo­cum to­tam pe­ri­cu­li mo­lem, om­ne onus in­cu­buis­se. Qui eorum prior vi­cis­set, intra pau­cos dies castra cum al­te­ro iunctu­rum. [7] Ter­re­bat et pro­xi­mus an­nus lu­gub­ris duo­rum con­su­lum fu­ne­ri­bus. His an­xii cu­ris ho­mi­nes dig­re­dien­tes in pro­vin­cias con­su­les pro­se­cu­ti sunt. [8] Me­mo­riae pro­di­tum est ple­num ad­huc irae in ci­vis M. Li­vium ad bel­lum pro­fi­cis­cen­tem mo­nen­ti Q. Fa­bio ne, pri­us­quam ge­nus hos­tium cog­nos­set, te­me­re ma­num con­se­re­ret, res­pon­dis­se, ubi pri­mum hos­tium ag­men conspe­xis­set, pug­na­tu­rum. [9] Cum quae­re­re­tur quae cau­sa fes­ti­nan­di es­set, «Aut ex hos­te eg­re­giam glo­riam» in­quit «aut ex ci­vi­bus vic­tis gau­dium me­ri­tum cer­te, et­si non ho­nes­tum, ca­piam».

[10] Pri­us­quam Clau­dius con­sul in pro­vin­ciam per­ve­ni­ret, per extre­mum fi­nem ag­ri . . . du­cen­tem in Sal­len­ti­nos exer­ci­tum Han­ni­ba­lem ex­pe­di­tis co­hor­ti­bus ador­tus C. Hos­ti­lius Tu­bu­lus in­com­po­si­to ag­mi­ni ter­ri­bi­lem tu­mul­tum in­tu­lit; [11] ad quat­tuor mi­lia ho­mi­num oc­ci­dit, no­vem sig­na mi­li­ta­ria ce­pit. Mo­ve­rat ex hi­ber­nis ad fa­mam hos­tis Q. Clau­dius, qui per ur­bes ag­ri Sal­len­ti­ni castra dis­po­si­ta ha­be­bat. [12] Ita­que ne cum duo­bus exer­ci­ti­bus si­mul confli­ge­ret, Han­ni­bal noc­te castra ex ag­ro Ta­ren­ti­no mo­vit at­que in Brut­tios con­ces­sit. [13] Clau­dius in Sal­len­ti­nos ag­men con­ver­tit, Hos­ti­lius Ca­puam pe­tens ob­vius ad Ve­nu­siam fuit con­su­li Clau­dio. [14] Ibi ex ut­ro­que exer­ci­tu elec­ta pe­di­tum quad­ra­gin­ta mi­lia, duo mi­lia et quin­gen­ti equi­tes, qui­bus con­sul ad­ver­sus Han­ni­ba­lem rem ge­re­ret: re­li­quas co­pias Hos­ti­lius Ca­puam du­ce­re ius­sus, ut Q. Ful­vio pro­con­su­li tra­de­ret.