История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 48

48. Ne­ro pri­mum cum om­ni equi­ta­tu ad­ve­nit, Por­cius dein­de ad­se­cu­tus cum le­vi ar­ma­tu­ra. [2] Qui cum fes­sum ag­men car­pe­rent ab om­ni par­te in­cur­sa­rentque, et iam omis­so iti­ne­re quod fu­gae si­mi­le erat, castra me­ta­ri Poe­nus in tu­mu­lo su­per flu­mi­nis ri­pam vel­let, [3] ad­ve­nit Li­vius pe­di­tum om­ni­bus co­piis non iti­ne­ris mo­do, sed ad con­se­ren­dum ex­templo proe­lium instruc­tis ar­ma­tis­que. [4] Sed ubi om­nes co­pias co­niun­xe­runt di­rec­ta­que acies est, Clau­dius dextro in cor­nu, Li­vius ab si­nistro pug­nam instruit; me­dia acies prae­to­ri tuen­da da­ta. [5] Hasdru­bal omis­sa mu­ni­tio­ne castro­rum postquam pug­nan­dum vi­dit, in pri­ma acie an­te sig­na ele­phan­tos lo­cat; cir­ca eos lae­vo in cor­nu ad­ver­sus Clau­dium Gal­los op­po­nit, haud tan­tum iis fi­dens quan­tum ab hos­te ti­me­ri eos cre­de­bat; [6] ip­se dextrum cor­nu ad­ver­sus M. Li­vium si­bi at­que His­pa­nis — et ibi ma­xi­me in ve­te­re mi­li­te spem ha­be­bat — sumpsit; [7] Li­gu­res in me­dio post ele­phan­tos po­si­ti. Sed lon­gior quam la­tior acies erat; Gal­los pro­mi­nens col­lis te­ge­bat. [8] Ea frons quam His­pa­ni te­ne­bant cum si­nistro Ro­ma­no­rum cor­nu con­cur­rit; dextra om­nis acies extra proe­lium emi­nens ces­sa­bat; col­lis op­po­si­tus ar­ce­bat ne aut a fron­te aut ab la­te­re adgre­de­ren­tur.

[9] In­ter Li­vium Hasdru­ba­lem­que in­gens contrac­tum cer­ta­men erat, at­rox­que cae­des ut­rim­que ede­ba­tur. [10] Ibi du­ces am­bo, ibi pars maior pe­di­tum equi­tum­que Ro­ma­no­rum, ibi His­pa­ni, ve­tus mi­les pe­ri­tus­que Ro­ma­nae pug­nae, et Li­gu­res, du­rum in ar­mis ge­nus. Eodem ver­si ele­phan­ti, qui pri­mo im­pe­tu tur­ba­ve­rant an­te­sig­na­nos et iam sig­na mo­ve­rant lo­co; [11] dein­de cres­cen­te cer­ta­mi­ne et cla­mo­re in­po­ten­tius iam re­gi et in­ter duas acies ver­sa­ri, ve­lut in­cer­ti quo­rum es­sent, haud dis­si­mi­li­ter na­vi­bus si­ne gu­ber­na­cu­lo va­gis. [12] Clau­dius «Quid er­go prae­ci­pi­ti cur­su tam lon­gum iter emen­si su­mus?» cla­mi­tans mi­li­ti­bus, cum in ad­ver­sum col­lem frustra sig­na eri­ge­re co­na­tus es­set, [13] postquam ea re­gio­ne pe­net­ra­ri ad hos­tem non vi­de­bat pos­se, co­hor­tes ali­quot sub­duc­tas e dextro cor­nu, ubi sta­tio­nem ma­gis seg­nem quam pug­nam fu­tu­ram cer­ne­bat, [14] post aciem cir­cum­du­cit et non hos­ti­bus mo­do sed etiam suis ino­pi­nan­ti­bus in dextrum hos­tium la­tus in­cur­rit; tan­ta­que ce­le­ri­tas fuit ut, cum os­ten­dis­sent se ab la­te­re, mox in ter­ga iam pug­na­rent. [15] Ita ex om­ni­bus par­ti­bus, ab fron­te, ab la­te­re, ab ter­go, tru­ci­dan­tur His­pa­ni Li­gu­res­que, et ad Gal­los iam cae­des per­ve­ne­rat. [16] Ibi mi­ni­mum cer­ta­mi­nis fuit; nam et pars mag­na ab sig­nis abe­rant, noc­te di­lap­si stra­ti­que som­no pas­sim per ag­ros, et qui ade­rant, iti­ne­re ac vi­gi­liis fes­si, in­to­le­ran­tis­si­ma la­bo­ris cor­po­ra, vix ar­ma ume­ris ges­ta­bant; [17] et iam diei me­dium erat, si­tis­que et ca­lor hian­tes cae­den­dos ca­pien­dos­que ad­fa­tim prae­be­bat.