Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVII, ãë. 47

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

47. (1) À âðà­ãè óæå ñòî­ÿ­ëè ïåðåä ñâî­èì ëàãå­ðåì, ãîòî­âûå ê áîþ. Íî áèò­âà íå íà÷è­íà­ëàñü — Ãàç­ä­ðó­áàë ñ íåñêîëü­êè­ìè âñàä­íè­êà­ìè âûåõàë ê ïåðå­äî­âûì ïîñòàì; îí çàìå­òèë â âîé­ñêå âðà­ãà ñòà­ðûå ùèòû, êàêèõ ðàíü­øå íå âèäåë, êàê è îòî­ùàâ­øèõ êîíåé; ñàìî âîé­ñêî âûãëÿäå­ëî ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íåå îáû÷­íî­ãî. (2) Äîãà­äû­âà­ÿñü â ÷åì äåëî, îí ïîñïå­øèë äàòü îòáîé; îí ïîñëàë ëàçóò­÷è­êîâ ê ðåêå, îòêóäà áðà­ëè âîäó, — òàì ìîã­ëè áû îíè çàõâà­òèòü êàêèõ-íèáóäü ðèì­ñêèõ ñîë­äàò èëè õîòü ðàç­ãëÿäåòü, íå âèä­íî ëè ñðå­äè íèõ çàãî­ðå­ëûõ, êàê òîëü­êî ÷òî èç ïîõî­äà. (3) Îí âåëåë îáú­å­õàòü âðà­æå­ñêèé ëàãåðü íà áîëü­øîì ðàñ­ñòî­ÿ­íèè è âûñìîò­ðåòü, íå ðàñ­øè­ðåí ëè îí â êàêîé-íèáóäü ÷àñòè, ïðè­ñëó­øàòü­ñÿ, òðó­áÿò ëè çíàê îäèí ðàç èëè äâà­æäû208. (4) Âñå áûëî äîëî­æå­íî ïî ïîðÿä­êó: ëàãåðü íè÷óòü íå ðàñ­øè­ðèë­ñÿ (÷òî è ââî­äè­ëî âðà­ãîâ â çàáëóæ­äå­íèå); ëàãå­ðåé ñîá­ñò­âåí­íî áûëî äâà, êàê è äî ïðè­õî­äà âòî­ðî­ãî êîí­ñó­ëà: îäèí — Ìàð­êà Ëèâèÿ, äðó­ãîé — Ëóöèÿ Ïîð­öèÿ, íî óêðåï­ëå­íèé íå ðàç­äâè­íó­ëè, ïàëà­òîê íå ïðè­áà­âè­ëîñü. (5) Ñòà­ðî­ãî âîæäÿ, ïðè­âûê­øå­ãî ê âîéíå ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè, âñòðå­âî­æè­ëî òî, ÷òî â ïðå­òîð­ñêîì ëàãå­ðå ñèã­íàë ïðî­çâó­÷àë îäèí ðàç, â êîí­ñóëü­ñêîì — äâà­æäû. Êîíå÷­íî, â ëàãå­ðå îáà êîí­ñó­ëà, êàêèì æå îáðà­çîì âòî­ðîé êîí­ñóë ìîã îòâå­ñòè ñþäà âîé­ñêî, ñäåð­æè­âàâ­øåå Ãàí­íè­áà­ëà? Ãàç­ä­ðó­áà­ëà ìó÷è­ëî áåñ­ïî­êîé­ñòâî. (6) Îí íèêàê íå ìîã ïðåä­ñòà­âèòü ñåáå èñòèí­íî­ãî ïîëî­æå­íèÿ âåùåé: ÷òî Ãàí­íè­áàë îäó­ðà­÷åí è äàæå íå çíà­åò, ãäå ïîë­êî­âî­äåö è ãäå âîé­ñêî, ïîñòà­âèâ­øåå ëàãåðü íàïðî­òèâ íåãî. (7) Êîíå÷­íî, äóìàë Ãàç­ä­ðó­áàë, áðàò ïîòåð­ïåë ïîðà­æå­íèå, ñ.317 è íåìà­ëîå, — îí íå ðåøèë­ñÿ ïðå­ñëå­äî­âàòü êîí­ñó­ëà; Ãàç­ä­ðó­áàë î÷åíü áîÿë­ñÿ, ÷òî ïðè­øåë íà ïîìîùü ñëèø­êîì ïîçä­íî, êîãäà óæå âñå ïîòå­ðÿ­íî: ñóäü­áà è â Èòà­ëèè óëû­áà­åò­ñÿ ðèì­ëÿ­íàì, êàê â Èñïà­íèè. (8) Èíî­ãäà îí äóìàë, ÷òî åãî ïèñü­ìî íå äîøëî, ÷òî îíî áûëî ïåðå­õâà­÷å­íî è êîí­ñóë ïîòî­ðî­ïèë­ñÿ îáðó­øèòü­ñÿ íà Ãàí­íè­áà­ëà.

Èçìó­÷åí­íûé òðå­âî­ãîé, îí ïðè­êà­çàë ïîãà­ñèòü îãíè è â ïåðâóþ ñòðà­æó ïî óñëîâ­íî­ìó çíà­êó ìîë­÷à ñîáðàòü âñå ñíà­ðÿ­æå­íèå è âûñòó­ïèòü èç ëàãå­ðÿ. (9)  íî÷­íîé ñïåø­êå è ñóìà­òî­õå ñáå­æà­ëè ïðî­âîä­íè­êè, çà êîòî­ðû­ìè ïëî­õî ïðè­ñìàò­ðè­âà­ëè; îäèí ïðè­òà­èë­ñÿ â óêðîì­íîì ìåñòå, çàðà­íåå âûñìîò­ðåí­íîì, äðó­ãîé ïî èçâåñò­íûì åìó áðî­äàì ïåðå­áðàë­ñÿ ÷åðåç ðåêó Ìåòàâð209. Âîé­ñêî, ïîêè­íó­òîå ïðî­âîä­íè­êà­ìè, ñíà­÷à­ëà áðî­äè­ëî ïî ïîëÿì; ìíî­ãèå ñîë­äà­òû, èñòîì­ëåí­íûå áîäð­ñò­âî­âà­íè­åì, óëåã­ëèñü ãäå ïîïà­ëî; ïðè çíà­ìå­íàõ îñòà­ëèñü íåìíî­ãèå. (10) Ãàç­ä­ðó­áàë âåëåë, êàê òîëü­êî äîðî­ãà ñòàíåò âèä­íà, âûé­òè íà áåðåã ðåêè; îí íåäà­ëå­êî ïðî­äâè­íóë­ñÿ, èäÿ âäîëü èçãè­áîâ ïðè­õîò­ëè­âî èçâè­âàþ­ùåé­ñÿ ðåêè, êîòî­ðóþ ñîáè­ðàë­ñÿ ïåðåé­òè, êàê òîëü­êî ðàñ­ñâåò ïîêà­æåò, ãäå ýòî ìîæ­íî ñäå­ëàòü. (11) ×åì äàëü­øå, îäíà­êî, îòõî­äèë îí îò ìîðÿ, òåì êðó­÷å ñòà­íî­âè­ëèñü áåðå­ãà, ñæè­ìàâ­øèå ðåêó; îí íå ìîã íàé­òè áðî­äà, ïîòå­ðÿë äåíü è äàë âðà­ãó âðå­ìÿ íàãíàòü åãî.

47. Iam hos­tes an­te castra instruc­ti sta­bant. Mo­ram pug­nae at­tu­lit quod Hasdru­bal, pro­vec­tus an­te sig­na cum pau­cis equi­ti­bus, scu­ta ve­te­ra hos­tium no­ta­vit, quae an­te non vi­de­rat, et stri­go­sio­res equos; mul­ti­tu­do quo­que maior so­li­ta vi­sa est. [2] Sus­pi­ca­tus enim id quod erat, re­cep­tui pro­pe­re ce­ci­nit ac mi­sit ad flu­men un­de aqua­ban­tur, ubi et ex­ci­pi ali­qui pos­sent et no­ta­ri ocu­lis, si qui for­te adus­tio­ris co­lo­ris ut ex re­cen­ti via es­sent; [3] si­mul cir­cum­ve­hi pro­cul castra iubet spe­cu­la­ri­que num auc­tum ali­qua par­te sit val­lum, et ut at­ten­dant se­mel bis­ne sig­num ca­nat in castris. [4] Ea cum or­di­ne om­nia re­la­ta es­sent, castra ni­hil auc­ta er­ro­rem fa­cie­bant; bi­na erant, si­cut an­te ad­ven­tum con­su­lis al­te­rius fue­rant, una M. Li­vi, al­te­ra L. Por­ci; neut­ris quic­quam quo la­tius ten­de­re­tur ad mu­ni­men­ta adiec­tum. [5] Il­lud ve­te­rem du­cem ad­sue­tum­que Ro­ma­no hos­ti mo­vit quod se­mel in prae­to­riis castris sig­num, bis in con­su­la­ri­bus re­fe­re­bant ce­ci­nis­se. Duos pro­fec­to con­su­les es­se, et quo­nam mo­do al­ter ab Han­ni­ba­le absces­sis­set cu­ra an­ge­bat. [6] Mi­ni­me id quod erat sus­pi­ca­ri po­te­rat, tan­tae rei frustra­tio­ne Han­ni­ba­lem elu­sum, ut ubi dux, ubi exer­ci­tus es­set cum quo castra con­la­ta ha­bue­rit ig­no­ra­ret; [7] pro­fec­to haud me­dioc­ri cla­de abster­ri­tum in­se­qui non ausum; mag­no ope­re ve­re­ri ne per­di­tis re­bus se­rum ip­se auxi­lium ve­nis­set Ro­ma­nis­que eadem iam for­tu­na in Ita­lia quae in His­pa­nia es­set. [8] In­ter­dum lit­te­ras suas ad eum non per­ve­nis­se cre­de­re, in­ter­cep­tis­que iis con­su­lem ad se­se oppri­men­dum ad­ce­le­ras­se. His an­xius cu­ris, exstinctis ig­ni­bus, vi­gi­lia pri­ma da­to sig­no ut ta­ci­ti va­sa col­li­ge­rent, sig­na fer­ri ius­sit. [9] In tre­pi­da­tio­ne et noc­tur­no tu­mul­tu du­ces pa­rum in­ten­te ad­ser­va­ti, al­ter in des­ti­na­tis iam an­te ani­mo la­teb­ris sub­se­dit, al­ter per va­da no­ta Me­tau­rum flu­men tra­na­vit. Ita de­ser­tum ab du­ci­bus ag­men pri­mo per ag­ros pa­la­tur, fes­si­que ali­quot som­no ac vi­gi­liis ster­nunt cor­po­ra pas­sim at­que infre­quen­tia re­lin­quunt sig­na. [10] Hasdru­bal, dum lux viam os­ten­de­ret, ri­pa flu­mi­nis sig­na fer­ri iubet, et per tor­tuo­si am­nis si­nus fle­xus­que cum er­ro­rem vol­vens haud mul­tum pro­ces­sis­set, sub­sti­tit, ubi pri­ma lux tran­si­tum op­por­tu­num os­ten­dis­set, tran­si­tu­rus. [11] Sed cum quan­tum a ma­ri absce­de­bat, tan­to al­tio­ri­bus coer­cen­ti­bus am­nem ri­pis non in­ve­ni­ret va­da, diem te­ren­do spa­tium de­dit ad in­se­quen­dum se­se hos­ti.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 208Âå÷å­ðîì òðó­áîé ïîäà­âàë­ñÿ ñèã­íàë, ïî êîòî­ðî­ìó âûñòàâ­ëÿ­ëàñü íî÷­íàÿ ñòðà­æà. Ñð.: Ïîëè­áèé, XIV, 3, 6.
  • 209Ñì. ïðè­ìå÷. 207.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002748 1364002749 1364002750