Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
47. (1) À âðàãè óæå ñòîÿëè ïåðåä ñâîèì ëàãåðåì, ãîòîâûå ê áîþ. Íî áèòâà íå íà÷èíàëàñü — Ãàçäðóáàë ñ íåñêîëüêèìè âñàäíèêàìè âûåõàë ê ïåðåäîâûì ïîñòàì; îí çàìåòèë â âîéñêå âðàãà ñòàðûå ùèòû, êàêèõ ðàíüøå íå âèäåë, êàê è îòîùàâøèõ êîíåé; ñàìî âîéñêî âûãëÿäåëî ìíîãî÷èñëåííåå îáû÷íîãî. (2) Äîãàäûâàÿñü â ÷åì äåëî, îí ïîñïåøèë äàòü îòáîé; îí ïîñëàë ëàçóò÷èêîâ ê ðåêå, îòêóäà áðàëè âîäó, — òàì ìîãëè áû îíè çàõâàòèòü êàêèõ-íèáóäü ðèìñêèõ ñîëäàò èëè õîòü ðàçãëÿäåòü, íå âèäíî ëè ñðåäè íèõ çàãîðåëûõ, êàê òîëüêî ÷òî èç ïîõîäà. (3) Îí âåëåë îáúåõàòü âðàæåñêèé ëàãåðü íà áîëüøîì ðàññòîÿíèè è âûñìîòðåòü, íå ðàñøèðåí ëè îí â êàêîé-íèáóäü ÷àñòè, ïðèñëóøàòüñÿ, òðóáÿò ëè çíàê îäèí ðàç èëè äâàæäû208. (4) Âñå áûëî äîëîæåíî ïî ïîðÿäêó: ëàãåðü íè÷óòü íå ðàñøèðèëñÿ (÷òî è ââîäèëî âðàãîâ â çàáëóæäåíèå); ëàãåðåé ñîáñòâåííî áûëî äâà, êàê è äî ïðèõîäà âòîðîãî êîíñóëà: îäèí — Ìàðêà Ëèâèÿ, äðóãîé — Ëóöèÿ Ïîðöèÿ, íî óêðåïëåíèé íå ðàçäâèíóëè, ïàëàòîê íå ïðèáàâèëîñü. (5) Ñòàðîãî âîæäÿ, ïðèâûêøåãî ê âîéíå ñ ðèìëÿíàìè, âñòðåâîæèëî òî, ÷òî â ïðåòîðñêîì ëàãåðå ñèãíàë ïðîçâó÷àë îäèí ðàç, â êîíñóëüñêîì — äâàæäû. Êîíå÷íî, â ëàãåðå îáà êîíñóëà, êàêèì æå îáðàçîì âòîðîé êîíñóë ìîã îòâåñòè ñþäà âîéñêî, ñäåðæèâàâøåå Ãàííèáàëà? Ãàçäðóáàëà ìó÷èëî áåñïîêîéñòâî. (6) Îí íèêàê íå ìîã ïðåäñòàâèòü ñåáå èñòèííîãî ïîëîæåíèÿ âåùåé: ÷òî Ãàííèáàë îäóðà÷åí è äàæå íå çíàåò, ãäå ïîëêîâîäåö è ãäå âîéñêî, ïîñòàâèâøåå ëàãåðü íàïðîòèâ íåãî. (7) Êîíå÷íî, äóìàë Ãàçäðóáàë, áðàò ïîòåðïåë ïîðàæåíèå, ñ.317 è íåìàëîå, — îí íå ðåøèëñÿ ïðåñëåäîâàòü êîíñóëà; Ãàçäðóáàë î÷åíü áîÿëñÿ, ÷òî ïðèøåë íà ïîìîùü ñëèøêîì ïîçäíî, êîãäà óæå âñå ïîòåðÿíî: ñóäüáà è â Èòàëèè óëûáàåòñÿ ðèìëÿíàì, êàê â Èñïàíèè. (8) Èíîãäà îí äóìàë, ÷òî åãî ïèñüìî íå äîøëî, ÷òî îíî áûëî ïåðåõâà÷åíî è êîíñóë ïîòîðîïèëñÿ îáðóøèòüñÿ íà Ãàííèáàëà. Èçìó÷åííûé òðåâîãîé, îí ïðèêàçàë ïîãàñèòü îãíè è â ïåðâóþ ñòðàæó ïî óñëîâíîìó çíàêó ìîë÷à ñîáðàòü âñå ñíàðÿæåíèå è âûñòóïèòü èç ëàãåðÿ. (9)  íî÷íîé ñïåøêå è ñóìàòîõå ñáåæàëè ïðîâîäíèêè, çà êîòîðûìè ïëîõî ïðèñìàòðèâàëè; îäèí ïðèòàèëñÿ â óêðîìíîì ìåñòå, çàðàíåå âûñìîòðåííîì, äðóãîé ïî èçâåñòíûì åìó áðîäàì ïåðåáðàëñÿ ÷åðåç ðåêó Ìåòàâð209. Âîéñêî, ïîêèíóòîå ïðîâîäíèêàìè, ñíà÷àëà áðîäèëî ïî ïîëÿì; ìíîãèå ñîëäàòû, èñòîìëåííûå áîäðñòâîâàíèåì, óëåãëèñü ãäå ïîïàëî; ïðè çíàìåíàõ îñòàëèñü íåìíîãèå. (10) Ãàçäðóáàë âåëåë, êàê òîëüêî äîðîãà ñòàíåò âèäíà, âûéòè íà áåðåã ðåêè; îí íåäàëåêî ïðîäâèíóëñÿ, èäÿ âäîëü èçãèáîâ ïðèõîòëèâî èçâèâàþùåéñÿ ðåêè, êîòîðóþ ñîáèðàëñÿ ïåðåéòè, êàê òîëüêî ðàññâåò ïîêàæåò, ãäå ýòî ìîæíî ñäåëàòü. (11) ×åì äàëüøå, îäíàêî, îòõîäèë îí îò ìîðÿ, òåì êðó÷å ñòàíîâèëèñü áåðåãà, ñæèìàâøèå ðåêó; îí íå ìîã íàéòè áðîäà, ïîòåðÿë äåíü è äàë âðàãó âðåìÿ íàãíàòü åãî. |
47. Iam hostes ante castra instructi stabant. Moram pugnae attulit quod Hasdrubal, provectus ante signa cum paucis equitibus, scuta vetera hostium notavit, quae ante non viderat, et strigosiores equos; multitudo quoque maior solita visa est. [2] Suspicatus enim id quod erat, receptui propere cecinit ac misit ad flumen unde aquabantur, ubi et excipi aliqui possent et notari oculis, si qui forte adustioris coloris ut ex recenti via essent; [3] simul circumvehi procul castra iubet specularique num auctum aliqua parte sit vallum, et ut attendant semel bisne signum canat in castris. [4] Ea cum ordine omnia relata essent, castra nihil aucta errorem faciebant; bina erant, sicut ante adventum consulis alterius fuerant, una M. Livi, altera L. Porci; neutris quicquam quo latius tenderetur ad munimenta adiectum. [5] Illud veterem ducem adsuetumque Romano hosti movit quod semel in praetoriis castris signum, bis in consularibus referebant cecinisse. Duos profecto consules esse, et quonam modo alter ab Hannibale abscessisset cura angebat. [6] Minime id quod erat suspicari poterat, tantae rei frustratione Hannibalem elusum, ut ubi dux, ubi exercitus esset cum quo castra conlata habuerit ignoraret; [7] profecto haud mediocri clade absterritum insequi non ausum; magno opere vereri ne perditis rebus serum ipse auxilium venisset Romanisque eadem iam fortuna in Italia quae in Hispania esset. [8] Interdum litteras suas ad eum non pervenisse credere, interceptisque iis consulem ad sese opprimendum adcelerasse. His anxius curis, exstinctis ignibus, vigilia prima dato signo ut taciti vasa colligerent, signa ferri iussit. [9] In trepidatione et nocturno tumultu duces parum intente adservati, alter in destinatis iam ante animo latebris subsedit, alter per vada nota Metaurum flumen tranavit. Ita desertum ab ducibus agmen primo per agros palatur, fessique aliquot somno ac vigiliis sternunt corpora passim atque infrequentia relinquunt signa. [10] Hasdrubal, dum lux viam ostenderet, ripa fluminis signa ferri iubet, et per tortuosi amnis sinus flexusque cum errorem volvens haud multum processisset, substitit, ubi prima lux transitum opportunum ostendisset, transiturus. [11] Sed cum quantum a mari abscedebat, tanto altioribus coercentibus amnem ripis non inveniret vada, diem terendo spatium dedit ad insequendum sese hosti. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß