Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVIII, ãë. 12

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

12. (1) Ñ Ãàí­íè­áà­ëîì â ýòîì ãîäó íå âîå­âà­ëè. Îí íè÷å­ãî íå ïðåä­ïðè­íè­ìàë: ñâå­æî áûëî ãîðå, ïîñòèã­øåå è êàð­ôà­ãåí­ñêîå ãîñóäàð­ñòâî, è åãî ñàìî­ãî; ðèì­ëÿíå íå òðå­âî­æè­ëè åãî, ïîêà îí áûë òèõ. Òàêóþ ñèëó ïðåä­ïî­ëà­ãà­ëè â îäíîì ýòîì âîæäå, õîòÿ âñå âîêðóã íåãî ðóøè­ëîñü. (2) Íå çíàþ, áûë ëè îí óäè­âè­òåëü­íåå â ñ÷à­ñòèè èëè íåñ÷à­ñòèè: (3) òðè­íà­äöàòü ëåò ñ ïåðå­ìåí­íûì óñïå­õîì âîå­âàë îí íà âðà­æå­ñêîé çåì­ëå, òàê äàëå­êî îò ðîäè­íû. Íå ñîãðàæ­äàíå ñîñòàâ­ëÿ­ëè åãî âîé­ñêî — ñáðîä ðàç­íî­ÿçû÷­íûé è ðàç­íî­ïëå­ìåí­íûé, ëþäè ðàç­íûõ çàêî­íîâ è ðàç­íûõ îáû­÷à­åâ, ðàç­íî­ãî îáëè­÷èÿ, ïî-ðàç­íî­ìó îäå­òûå, ïî-ðàç­íî­ìó âîîðó­æåí­íûå, ñ ðàç­íû­ìè îáðÿäà­ìè è ðàç­íû­ìè ñâÿ­òû­íÿ­ìè, (4) äàæå áîãè ó íèõ áûëè åäâà ëè íå ðàç­íûå. Îí ñóìåë òàê ñâÿ­çàòü ýòèõ ëþäåé â îäíî öåëîå, ÷òî îíè ìèð­íî óæè­âà­ëèñü äðóã ñ äðó­ãîì è íå âîç­ìó­ùà­ëèñü ïðî­òèâ âîæäÿ, (5) õîòÿ âî âðà­æå­ñêîé ñòðàíå ÷àñòî íå áûëî íè äåíåã äëÿ âûïëà­òû æàëî­âà­íüÿ, íè ïðî­äî­âîëü­ñò­âèÿ. À âåäü ê ñêîëü­êèì ñòðàø­íûì ïîñëåä­ñò­âè­ÿì ïðè­âå­ëè ïóíèé­ñêèõ âîæäåé è ñîë­äàò ñ.332 òàêèå íåõâàò­êè âî âðå­ìÿ ïðåäû­äó­ùåé âîé­íû. (6) Òåïåðü, êîãäà ïîñëå ãèáå­ëè Ãàç­ä­ðó­áà­ëà è åãî âîé­ñêà èñ÷åç­ëà âñÿ­êàÿ íàäåæ­äà íà ïîáåäó, êîãäà âñÿ Èòà­ëèÿ áûëà ïîòå­ðÿ­íà è îñòà­âàë­ñÿ äëÿ íèõ îäèí ëèøü óãîë â íåé — Áðóò­òèé, — â ëàãå­ðå íå áûëî íèêà­êèõ âîë­íå­íèé! Ýòî ëè íå óäè­âè­òåëü­íî! (7) È âäî­áà­âîê êî âñå­ìó âîé­ñêî äîëæ­íî áûëî êîð­ìèòü­ñÿ òåì, ÷òî åñòü â Áðóò­òèè, íî, çàñåé õîòü âåñü Áðóò­òèé, õëå­áà íà òàêîå âîé­ñêî íå õâà­òè­ëî áû. (8) À òóò ìíî­ãî ìîëî­äå­æè óøëî ñ çåì­ëè íà âîé­íó, ÷òîáû, ñîîá­ðàç­íî óêî­ðå­íèâ­øå­ìó­ñÿ ó áðóò­òèé­öåâ äóð­íî­ìó îáû­÷àþ, âîþÿ, æèòü ãðà­áå­æîì. (9) Èç Êàð­ôà­ãå­íà íå ïðè­ñû­ëà­ëè íè÷å­ãî; òàì áåñ­ïî­êî­è­ëèñü îá îäíîì: êàê óäåð­æàòü Èñïà­íèþ. Ñëîâ­íî â Èòà­ëèè âñå áûëî ãëàä­êî!

(10)  Èñïà­íèè äåëà øëè îò÷à­ñòè òàê æå, êàê â Èòà­ëèè, îò÷à­ñòè ñîâñåì ïî-äðó­ãî­ìó. Òàê æå, ïîòî­ìó ÷òî êàð­ôà­ãå­íÿíå, ðàç­áè­òûå, ïîòå­ðÿâ­øèå âîæäÿ, áûëè îòòåñ­íå­íû ê ñàìî­ìó Îêå­à­íó; (11) ïî-äðó­ãî­ìó, ïîòî­ìó ÷òî Èñïà­íèÿ ïî ñàìîé ïðè­ðî­äå òàìîø­íèõ ìåñò è ëþäåé áîëåå ïðè­ãîä­íà äëÿ âîç­îá­íîâ­ëå­íèÿ âîéí, ÷åì Èòà­ëèÿ èëè ëþáàÿ äðó­ãàÿ ñòðà­íà. (12) Èñïà­íèÿ ñòà­ëà ïåð­âîé ðèì­ñêîé ïðî­âèí­öè­åé íà ìàòå­ðè­êå è îíà æå ïîñëåä­íåé èç âñåõ áûëà îêîí­÷à­òåëü­íî çàìè­ðå­íà òîëü­êî â íàøå âðå­ìÿ ïîä âîäè­òåëü­ñò­âîì è ïðè àóñïè­öè­ÿõ Àâãó­ñòà Öåçà­ðÿ66. (13) À òîãäà Ãàç­ä­ðó­áàë, ñûí Ãèñãî­íà, ïîë­êî­âî­äåö ñàìûé âåëè­êèé, ñàìûé ïðî­ñëàâ­ëåí­íûé (íå ñ÷è­òàÿ ïîòîì­êîâ Áàð­êè), âûøåë èç Ãàäå­ñà, ðàñ­ñ÷è­òû­âàÿ ïðè ïîä­äåðæ­êå Ìàãî­íà, ñûíà Ãàìèëü­êà­ðà, âîç­îá­íî­âèòü âîé­íó, è íàáðàë â Ëóçè­òà­íèè è Áåòè­êå îêî­ëî ïÿòè­äå­ñÿ­òè òûñÿ÷ ïåõî­òèí­öåâ è ÷åòû­ðå òûñÿ­÷è ïÿòü­ñîò âñàä­íè­êîâ. (14) Ýòî ÷èñ­ëî êîí­íè­öû óêà­çû­âà­þò ïî÷òè âñå àâòî­ðû, íî íàñ÷åò ïåõîòû íåêî­òî­ðûå ïèøóò, ÷òî Ãàç­ä­ðó­áàë ïðè­âåë ê ãîðî­äó Ñèëü­ïèÿ67 ñåìü­äå­ñÿò òûñÿ÷ ÷åëî­âåê. (15) Òàì íà îòêðû­òîé ðàâ­íèíå ðàñ­ïî­ëî­æè­ëèñü äâà ïóíèé­ñêèõ âîæäÿ, íàìå­ðåí­íûå îò ñðà­æå­íèÿ íå óêëî­íÿòü­ñÿ.

12. Cum Han­ni­ba­le ni­hil eo an­no rei ges­tum est. Nam ne­que ip­se se ob­tu­lit in tam re­cen­ti vol­ne­re pub­li­co pri­va­to­que ne­que la­ces­sie­runt quie­tum Ro­ma­ni: tan­tam ines­se vim, et­si om­nia alia cir­ca eum rue­rent, in uno il­lo du­ce cen­se­bant. [2] Ac nes­cio an mi­ra­bi­lior ad­ver­sis quam se­cun­dis re­bus fue­rit, [3] quip­pe qui, cum in hos­tium ter­ra per an­nos tre­de­cim, tam pro­cul ab do­mo, va­ria for­tu­na bel­lum ge­re­ret, exer­ci­tu non suo ci­vi­li, sed mix­to ex con­lu­vio­ne om­nium gen­tium, qui­bus non lex, non mos, non lin­gua com­mu­nis, ali­us ha­bi­tus, alia ves­tis, alia ar­ma, alii ri­tus, alia sac­ra, [4] alii pro­pe dei es­sent, ita quo­dam uno vin­cu­lo co­pu­la­ve­rit eos ut nul­la nec in­ter ip­sos nec ad­ver­sus du­cem se­di­tio exsti­te­rit, [5] cum et pe­cu­nia sae­pe in sti­pen­dium et com­mea­tus in hos­tium ag­ro dees­sent, quo­rum ino­pia prio­re Pu­ni­co bel­lo mul­ta in­fan­da in­ter du­ces mi­li­tes­que com­mis­sa fue­rant. [6] Post Hasdru­ba­lis ve­ro exer­ci­tum cum du­ce, in qui­bus spes om­nis re­po­si­ta vic­to­riae fue­rat, de­le­tum ce­den­do­que in an­gu­lum Brut­tium ce­te­ra Ita­lia con­ces­sum, cui non vi­dea­tur mi­ra­bi­le nul­lum mo­tum in castris fac­tum? [7] Nam ad ce­te­ra id quo­que ac­ces­se­rat ut ne alen­di qui­dem exer­ci­tus ni­si ex Brut­tio ag­ro spes es­set, qui, ut om­nis co­le­re­tur, exi­guus ta­men tan­to alen­do exer­ci­tui erat; [8] tum mag­nam par­tem iuven­tu­tis abstrac­tam a cul­tu ag­ro­rum bel­lum oc­cu­pa­ve­rat et mos vi­tio etiam in­si­tus gen­ti per lat­ro­ci­nia mi­li­tiam exer­cen­di. [9] Nec ab do­mo quic­quam mit­te­ba­tur de His­pa­nia re­ti­nen­da sol­li­ci­tis, tam­quam om­nia pros­pe­ra in Ita­lia es­sent.

[10] In His­pa­nia res qua­dam ex par­te ean­dem for­tu­nam, qua­dam lon­ge dis­pa­rem ha­be­bant: ean­dem quod proe­lio vic­ti Car­tha­gi­nien­ses du­ce amis­so in ul­ti­mam His­pa­niae oram us­que ad Ocea­num com­pul­si erant, [11] dis­pa­rem autem quod His­pa­nia non quam Ita­lia mo­do, sed quam ul­la pars ter­ra­rum bel­lo re­pa­ran­do ap­tior erat lo­co­rum ho­mi­num­que in­ge­niis. [12] Ita­que er­go pri­ma Ro­ma­nis ini­ta pro­vin­cia­rum, quae qui­dem con­ti­nen­tis sint, postre­ma om­nium nostra de­mum aeta­te duc­tu aus­pi­cio­que Augus­ti Cae­sa­ris per­do­mi­ta est. [13] Ibi tum Hasdru­bal Gis­go­nis, ma­xi­mus cla­ris­si­mus­que eo bel­lo se­cun­dum Bar­ci­nos dux, reg­res­sus ab Ga­di­bus re­bel­lan­di spe, adiu­van­te Ma­go­ne Ha­mil­ca­ris fi­lio, di­lec­ti­bus per ul­te­rio­rem His­pa­niam ha­bi­tis ad quin­qua­gin­ta mi­lia pe­di­tum, quat­tuor mi­lia et quin­gen­tos equi­tes ar­ma­vit. [14] De equestri­bus co­piis fer­me in­ter auc­to­res con­ve­nit; pe­di­tum sep­tua­gin­ta mi­lia qui­dam ad­duc­ta ad Sil­piam ur­bem scri­bunt. [15] Ibi su­per cam­pos pa­ten­tes duo du­ces Poe­ni ea men­te ne det­rec­ta­rent cer­ta­men con­se­de­runt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 66Åñëè çäåñü èìå­åò­ñÿ â âèäó îêîí­÷à­òåëü­íîå ïîä­÷è­íå­íèå ñåâå­ðî-çàïàä­íûõ îáëà­ñòåé Èñïà­íèè Àãðèï­ïîé, òî ïî ýòîé îòñûë­êå ê ñîâðå­ìåí­íûì Òèòó Ëèâèþ ñîáû­òè­ÿì ìîæ­íî óòâåð­æäàòü, ÷òî êí. XXVIII áûëà íàïè­ñà­íà (èëè îïóá­ëè­êî­âà­íà) èì ïîñëå 19 ã. äî í. ý.
  • 67Ðå÷ü èäåò ÿâíî îá Èëè­ïå (ñð.: Ïîëè­áèé, XI, 20, 1), ãîðî­äå êèëî­ìåò­ðàõ â 15 îò Ãèñ­ïà­ëà (Ñåâè­ëüè) íà ïðà­âîì áåðå­ãó Áåòè­ñà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002813 1364002814 1364002815