Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
12. (1) Ñ Ãàííèáàëîì â ýòîì ãîäó íå âîåâàëè. Îí íè÷åãî íå ïðåäïðèíèìàë: ñâåæî áûëî ãîðå, ïîñòèãøåå è êàðôàãåíñêîå ãîñóäàðñòâî, è åãî ñàìîãî; ðèìëÿíå íå òðåâîæèëè åãî, ïîêà îí áûë òèõ. Òàêóþ ñèëó ïðåäïîëàãàëè â îäíîì ýòîì âîæäå, õîòÿ âñå âîêðóã íåãî ðóøèëîñü. (2) Íå çíàþ, áûë ëè îí óäèâèòåëüíåå â ñ÷àñòèè èëè íåñ÷àñòèè: (3) òðèíàäöàòü ëåò ñ ïåðåìåííûì óñïåõîì âîåâàë îí íà âðàæåñêîé çåìëå, òàê äàëåêî îò ðîäèíû. Íå ñîãðàæäàíå ñîñòàâëÿëè åãî âîéñêî — ñáðîä ðàçíîÿçû÷íûé è ðàçíîïëåìåííûé, ëþäè ðàçíûõ çàêîíîâ è ðàçíûõ îáû÷àåâ, ðàçíîãî îáëè÷èÿ, ïî-ðàçíîìó îäåòûå, ïî-ðàçíîìó âîîðóæåííûå, ñ ðàçíûìè îáðÿäàìè è ðàçíûìè ñâÿòûíÿìè, (4) äàæå áîãè ó íèõ áûëè åäâà ëè íå ðàçíûå. Îí ñóìåë òàê ñâÿçàòü ýòèõ ëþäåé â îäíî öåëîå, ÷òî îíè ìèðíî óæèâàëèñü äðóã ñ äðóãîì è íå âîçìóùàëèñü ïðîòèâ âîæäÿ, (5) õîòÿ âî âðàæåñêîé ñòðàíå ÷àñòî íå áûëî íè äåíåã äëÿ âûïëàòû æàëîâàíüÿ, íè ïðîäîâîëüñòâèÿ. À âåäü ê ñêîëüêèì ñòðàøíûì ïîñëåäñòâèÿì ïðèâåëè ïóíèéñêèõ âîæäåé è ñîëäàò ñ.332 òàêèå íåõâàòêè âî âðåìÿ ïðåäûäóùåé âîéíû. (6) Òåïåðü, êîãäà ïîñëå ãèáåëè Ãàçäðóáàëà è åãî âîéñêà èñ÷åçëà âñÿêàÿ íàäåæäà íà ïîáåäó, êîãäà âñÿ Èòàëèÿ áûëà ïîòåðÿíà è îñòàâàëñÿ äëÿ íèõ îäèí ëèøü óãîë â íåé — Áðóòòèé, — â ëàãåðå íå áûëî íèêàêèõ âîëíåíèé! Ýòî ëè íå óäèâèòåëüíî! (7) È âäîáàâîê êî âñåìó âîéñêî äîëæíî áûëî êîðìèòüñÿ òåì, ÷òî åñòü â Áðóòòèè, íî, çàñåé õîòü âåñü Áðóòòèé, õëåáà íà òàêîå âîéñêî íå õâàòèëî áû. (8) À òóò ìíîãî ìîëîäåæè óøëî ñ çåìëè íà âîéíó, ÷òîáû, ñîîáðàçíî óêîðåíèâøåìóñÿ ó áðóòòèéöåâ äóðíîìó îáû÷àþ, âîþÿ, æèòü ãðàáåæîì. (9) Èç Êàðôàãåíà íå ïðèñûëàëè íè÷åãî; òàì áåñïîêîèëèñü îá îäíîì: êàê óäåðæàòü Èñïàíèþ. Ñëîâíî â Èòàëèè âñå áûëî ãëàäêî! (10)  Èñïàíèè äåëà øëè îò÷àñòè òàê æå, êàê â Èòàëèè, îò÷àñòè ñîâñåì ïî-äðóãîìó. Òàê æå, ïîòîìó ÷òî êàðôàãåíÿíå, ðàçáèòûå, ïîòåðÿâøèå âîæäÿ, áûëè îòòåñíåíû ê ñàìîìó Îêåàíó; (11) ïî-äðóãîìó, ïîòîìó ÷òî Èñïàíèÿ ïî ñàìîé ïðèðîäå òàìîøíèõ ìåñò è ëþäåé áîëåå ïðèãîäíà äëÿ âîçîáíîâëåíèÿ âîéí, ÷åì Èòàëèÿ èëè ëþáàÿ äðóãàÿ ñòðàíà. (12) Èñïàíèÿ ñòàëà ïåðâîé ðèìñêîé ïðîâèíöèåé íà ìàòåðèêå è îíà æå ïîñëåäíåé èç âñåõ áûëà îêîí÷àòåëüíî çàìèðåíà òîëüêî â íàøå âðåìÿ ïîä âîäèòåëüñòâîì è ïðè àóñïèöèÿõ Àâãóñòà Öåçàðÿ66. (13) À òîãäà Ãàçäðóáàë, ñûí Ãèñãîíà, ïîëêîâîäåö ñàìûé âåëèêèé, ñàìûé ïðîñëàâëåííûé (íå ñ÷èòàÿ ïîòîìêîâ Áàðêè), âûøåë èç Ãàäåñà, ðàññ÷èòûâàÿ ïðè ïîääåðæêå Ìàãîíà, ñûíà Ãàìèëüêàðà, âîçîáíîâèòü âîéíó, è íàáðàë â Ëóçèòàíèè è Áåòèêå îêîëî ïÿòèäåñÿòè òûñÿ÷ ïåõîòèíöåâ è ÷åòûðå òûñÿ÷è ïÿòüñîò âñàäíèêîâ. (14) Ýòî ÷èñëî êîííèöû óêàçûâàþò ïî÷òè âñå àâòîðû, íî íàñ÷åò ïåõîòû íåêîòîðûå ïèøóò, ÷òî Ãàçäðóáàë ïðèâåë ê ãîðîäó Ñèëüïèÿ67 ñåìüäåñÿò òûñÿ÷ ÷åëîâåê. (15) Òàì íà îòêðûòîé ðàâíèíå ðàñïîëîæèëèñü äâà ïóíèéñêèõ âîæäÿ, íàìåðåííûå îò ñðàæåíèÿ íå óêëîíÿòüñÿ. |
12. Cum Hannibale nihil eo anno rei gestum est. Nam neque ipse se obtulit in tam recenti volnere publico privatoque neque lacessierunt quietum Romani: tantam inesse vim, etsi omnia alia circa eum ruerent, in uno illo duce censebant. [2] Ac nescio an mirabilior adversis quam secundis rebus fuerit, [3] quippe qui, cum in hostium terra per annos tredecim, tam procul ab domo, varia fortuna bellum gereret, exercitu non suo civili, sed mixto ex conluvione omnium gentium, quibus non lex, non mos, non lingua communis, alius habitus, alia vestis, alia arma, alii ritus, alia sacra, [4] alii prope dei essent, ita quodam uno vinculo copulaverit eos ut nulla nec inter ipsos nec adversus ducem seditio exstiterit, [5] cum et pecunia saepe in stipendium et commeatus in hostium agro deessent, quorum inopia priore Punico bello multa infanda inter duces militesque commissa fuerant. [6] Post Hasdrubalis vero exercitum cum duce, in quibus spes omnis reposita victoriae fuerat, deletum cedendoque in angulum Bruttium cetera Italia concessum, cui non videatur mirabile nullum motum in castris factum? [7] Nam ad cetera id quoque accesserat ut ne alendi quidem exercitus nisi ex Bruttio agro spes esset, qui, ut omnis coleretur, exiguus tamen tanto alendo exercitui erat; [8] tum magnam partem iuventutis abstractam a cultu agrorum bellum occupaverat et mos vitio etiam insitus genti per latrocinia militiam exercendi. [9] Nec ab domo quicquam mittebatur de Hispania retinenda sollicitis, tamquam omnia prospera in Italia essent. [10] In Hispania res quadam ex parte eandem fortunam, quadam longe disparem habebant: eandem quod proelio victi Carthaginienses duce amisso in ultimam Hispaniae oram usque ad Oceanum compulsi erant, [11] disparem autem quod Hispania non quam Italia modo, sed quam ulla pars terrarum bello reparando aptior erat locorum hominumque ingeniis. [12] Itaque ergo prima Romanis inita provinciarum, quae quidem continentis sint, postrema omnium nostra demum aetate ductu auspicioque Augusti Caesaris perdomita est. [13] Ibi tum Hasdrubal Gisgonis, maximus clarissimusque eo bello secundum Barcinos dux, regressus ab Gadibus rebellandi spe, adiuvante Magone Hamilcaris filio, dilectibus per ulteriorem Hispaniam habitis ad quinquaginta milia peditum, quattuor milia et quingentos equites armavit. [14] De equestribus copiis ferme inter auctores convenit; peditum septuaginta milia quidam adducta ad Silpiam urbem scribunt. [15] Ibi super campos patentes duo duces Poeni ea mente ne detrectarent certamen consederunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß