История Рима от основания города

Книга XXVIII, гл. 11

11. In ci­vi­ta­te tan­to discri­mi­ne bel­li sol­li­ci­ta, cum om­nium se­cun­do­rum ad­ver­so­rum­que cau­sas in deos ver­te­rent, mul­ta pro­di­gia nun­tia­ban­tur: [2] Tar­ra­ci­nae Iovis aedem, Sat­ri­ci Mat­ris Ma­tu­tae de cae­lo tac­tam; Sat­ri­ca­nos haud mi­nus ter­re­bant in aedem Iovis fo­ri­bus ip­sis duo per­lap­si an­gues; ab An­tio nun­tia­tum est cruen­tas spi­cas me­ten­ti­bus vi­sas es­se; [3] Cae­re por­cus bi­ceps et ag­nus mas idem fe­mi­na­que na­tus erat; et Al­bae duo so­les vi­sos fe­re­bant et noc­te Fre­gel­lis lu­cem obor­tam; [4] et bos in ag­ro Ro­ma­no lo­cu­tus, et ara Nep­tu­ni mul­to ma­nas­se su­do­re in cir­co Fla­mi­nio di­ce­ba­tur, et aedes Ce­re­ris, Sa­lu­tis, Qui­ri­ni de cae­lo tac­tae. [5] Pro­di­gia con­su­les hos­tiis maio­ri­bus pro­cu­ra­re ius­si et suppli­ca­tio­nem unum diem ha­be­re; ea ex se­na­tus con­sul­to fac­ta. [6] Plus om­ni­bus aut nun­tia­tis pe­reg­re aut vi­sis do­mi pro­di­giis ter­ruit ani­mos ho­mi­num ig­nis in aede Ves­tae exstinctus, cae­sa­que flag­ro est Ves­ta­lis cui­us cus­to­dia eius noc­tis fue­rat ius­su P. Li­ci­ni pon­ti­fi­cis. [7] Id quam­quam ni­hil por­ten­den­ti­bus deis ce­te­rum neg­le­gen­tia hu­ma­na ac­ci­de­rat, ta­men et hos­tiis maio­ri­bus pro­cu­ra­ri et suppli­ca­tio­nem ad Ves­tae ha­be­ri pla­cuit.

[8] Pri­us­quam pro­fi­cis­ce­ren­tur con­su­les ad bel­lum, mo­ni­ti a se­na­tu sunt ut in ag­ros re­du­cen­dae ple­bis cu­ram ha­be­rent: deum be­nig­ni­ta­te sum­mo­tum bel­lum ab ur­be Ro­ma­na et La­tio es­se, et pos­se si­ne me­tu in ag­ris ha­bi­ta­ri; mi­ni­me con­ve­ni­re Si­ci­liae quam Ita­liae co­len­dae maio­rem cu­ram es­se. [9] Sed res haud­qua­quam erat po­pu­lo fa­ci­lis, et li­be­ris cul­to­ri­bus bel­lo ab­sumptis et ino­pia ser­vi­tio­rum et pe­co­re di­rep­to vil­lis­que di­ru­tis aut in­cen­sis. Mag­na ta­men pars auc­to­ri­ta­te con­su­lum com­pul­sa in ag­ros re­mig­ra­vit. [10] Mo­ve­rant autem hui­us­ce rei men­tio­nem Pla­cen­ti­no­rum et Cre­mo­nen­sium le­ga­ti, que­ren­tes ag­rum suum ab ac­co­lis Gal­lis in­cur­sa­ri ac vas­ta­ri, mag­nam­que par­tem co­lo­no­rum suo­rum di­lap­sam es­se, et iam infre­quen­tis se ur­bes, ag­rum vas­tum ac de­ser­tum ha­be­re. [11] Ma­mi­lio prae­to­ri man­da­tum ut co­lo­nias ab hos­te tue­re­tur; con­su­les ex se­na­tus con­sul­to edi­xe­runt ut qui ci­ves Cre­mo­nen­ses at­que Pla­cen­ti­ni es­sent an­te cer­tam diem in co­lo­nias re­ver­te­ren­tur. Prin­ci­pio dein­de ve­ris et ip­si ad bel­lum pro­fec­ti sunt.

[12] Q. Cae­ci­lius con­sul exer­ci­tum ab C. Ne­ro­ne, L. Ve­tu­rius a Q. Clau­dio prop­rae­to­re ac­ce­pit no­vis­que mi­li­ti­bus quos ip­se conscrip­se­rat supple­vit. [13] In Con­sen­ti­num ag­rum con­su­les exer­ci­tum du­xe­runt, pas­sim­que de­po­pu­la­ti, cum ag­men iam gra­ve prae­da es­set, in sal­tu an­gus­to a Brut­tiis iacu­la­to­ri­bus­que Nu­mi­dis tur­ba­ti sunt [14] ita ut non prae­da tan­tum sed ar­ma­ti quo­que in pe­ri­cu­lo fue­rint. Maior ta­men tu­mul­tus quam pug­na fuit, et prae­mis­sa prae­da in­co­lu­mes le­gio­nes in lo­ca cul­ta eva­se­re. [15] In­de in Lu­ca­nos pro­fec­ti; ea si­ne cer­ta­mi­ne to­ta gens in di­cio­nem po­pu­li Ro­ma­ni re­diit.