История Рима от основания города

Книга XXVIII, гл. 13

13. Sci­pio, cum ad eum fa­ma tan­ti com­pa­ra­ti exer­ci­tus per­la­ta es­set, ne­que Ro­ma­nis le­gio­ni­bus tan­tae se fo­re pa­rem mul­ti­tu­di­ni ra­tus ut non in spe­ciem sal­tem op­po­ne­ren­tur bar­ba­ro­rum auxi­lia, [2] ne­que in iis ta­men tan­tum vi­rium po­nen­dum ut mu­tan­do fi­dem, quae cla­dis cau­sa fuis­set pat­ri pat­ruo­que, mag­num mo­men­tum fa­ce­rent, [3] prae­mis­so Si­la­no ad Cul­cham duo­det­ri­gin­ta op­pi­dis reg­nan­tem, ut equi­tes pe­di­tes­que ab eo quos se per hie­mem conscrip­tu­rum pol­li­ci­tus erat ac­ci­pe­ret, [4] ip­se ab Tar­ra­co­ne pro­fec­tus pro­ti­nus ab so­ciis qui ac­co­lunt viam mo­di­ca contra­hen­do auxi­lia Cas­tu­lo­nem per­ve­nit. [5] Eo ad­duc­ta ab Si­la­no auxi­lia, tria mi­lia pe­di­tum et quin­gen­ti equi­tes. In­de ad Bae­cu­lam ur­bem prog­res­sus om­ni exer­ci­tu ci­vium, so­cio­rum, pe­di­tum equi­tum­que quin­que et quad­ra­gin­ta mi­li­bus. [6] Castra po­nen­tes eos Ma­go et Ma­si­nis­sa cum om­ni equi­ta­tu adgres­si sunt, tur­bas­sentque mu­nien­tes, ni ab­di­ti post tu­mu­lum op­por­tu­ne ad id po­si­tum ab Sci­pio­ne equi­tes inpro­vi­so in ef­fu­sos in­cur­ris­sent. [7] Ei promptis­si­mum quem­que et pro­xi­me val­lum at­que in ip­sos mu­ni­to­res pri­mum in­vec­tum vix­dum proe­lio ini­to fu­de­runt. Cum ce­te­ris, qui sub sig­nis at­que or­di­ne ag­mi­nis in­ces­se­rant, lon­gior et diu am­bi­gua pug­na fuit. [8] Sed cum ab sta­tio­ni­bus pri­mum ex­pe­di­tae co­hor­tes, dein­de ex ope­re de­duc­ti mi­li­tes at­que ar­ma ca­pe­re ius­si plu­res us­que et in­teg­ri fes­sis su­bi­rent, mag­num­que iam ag­men ar­ma­to­rum a castris in proe­lium rue­ret, ter­ga haud du­bie ver­tunt Poe­ni Nu­mi­dae­que. [9] Et pri­mo tur­ma­tim abi­bant, ni­hil prop­ter pa­vo­rem fes­ti­na­tio­nem­ve con­fu­sis or­di­ni­bus; dein, postquam ac­rius ul­ti­mis in­ci­de­bat Ro­ma­nus ne­que sus­ti­ne­ri im­pe­tus po­te­rat, ni­hil iam or­di­num me­mo­res pas­sim, qua cui­que pro­xi­mum fuit, in fu­gam ef­fun­dun­tur. [10] Et quam­quam eo proe­lio ali­quan­tum et Ro­ma­nis auc­ti et de­mi­nu­ti hos­ti­bus ani­mi erant, ta­men num­quam per ali­quot in­se­quen­tes dies ab ex­cur­sio­ni­bus equi­tum le­vis­que ar­ma­tu­rae ces­sa­tum est.