Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVIII, ãë. 17

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

17. (1) Ñöè­ïè­îí îòïðà­âèë â Ðèì áðà­òà Ëóöèÿ ñî ìíî­ãè­ìè çíàò­íû­ìè ïëåí­íè­êà­ìè è âåñòüþ î òîì, ÷òî Èñïà­íèÿ âíîâü ïîêî­ðå­íà. (2) Ðàäîñò­íàÿ òîë­ïà ïðå­âîç­íî­ñè­ëà ýòîò ïîäâèã, è òîëü­êî îäèí ÷åëî­âåê — òîò, êòî åãî ñîâåð­øèë, — íå óäî­âëå­òâî­ðåí­íûé ñâî­åé ñëà­âîé è ñâî­åé äåÿ­òåëü­íî­ñòüþ, ñ÷è­òàë ïîêî­ðå­íèå Èñïà­íèè äåëîì íè÷òîæ­íûì ïî ñðàâ­íå­íèþ ñ òåì, íà ÷òî íàäå­ÿ­ëàñü åãî âåëè­êàÿ äóøà. (3) Îí óæå ñîçåð­öàë ñëà­âó, âî âñåé ïîë­íî­òå îñå­íÿâ­øóþ åãî, ïîêî­ðè­òå­ëÿ Àôðè­êè è âåëè­êî­ãî Êàð­ôà­ãå­íà.

(4) Îí ðåøèë, ÷òî åìó íàäî âñå ïîä­ãîòî­âèòü è îáåñ­ïå­÷èòü ñåáå ðàñ­ïî­ëî­æå­íèå öàðåé è ïëå­ìåí. Äëÿ íà÷à­ëà çàäó­ìàë îí èñïû­òàòü öàðÿ Ñèôà­êà. (5) Ýòî áûë öàðü ìàñå­ñó­ëè­åâ76. Îíè îáè­òà­þò ïî ñîñåä­ñòâó ñ ìàâ­ðà­ìè, ïðÿ­ìî íàïðî­òèâ òîé ÷àñòè Èñïà­íèè, ãäå íàõî­äèò­ñÿ Íîâûé Êàð­ôà­ãåí. (6)  òî âðå­ìÿ Ñèôàê áûë ñ êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè â ñîþ­çå. (7) Ïîëà­ãàÿ, ÷òî ó ýòî­ãî öàðÿ ñâÿ­òîñòü äîãî­âî­ðîâ íå â áîëü­øåì ïî÷å­òå, ÷åì âîîá­ùå ó âàð­âà­ðîâ, ÷üÿ âåð­íîñòü çàâè­ñèò îò óäà÷­ëè­âî­ñòè ñîþç­íè­êà, Ñöè­ïè­îí ïîñëàë ê Ñèôà­êó äëÿ ïåðå­ãî­âî­ðîâ Ãàÿ Ëåëèÿ ñ ïîäàð­êà­ìè. (8) Âàð­âàð èì îáðà­äî­âàë­ñÿ, è òàê êàê ðèì­ëÿ­íàì òîãäà âñþäó âåç­ëî, à ó êàð­ôà­ãå­íÿí â Èòà­ëèè äåëà áûëè ïëî­õè, â Èñïà­íèè æå íèêà­êèõ äåë íå áûëî, îí ñîãëà­ñèë­ñÿ âîé­òè â äðóæ­áó ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè, íî çàÿâèë, ÷òî ñêðå­ïèò åå êëÿò­âîé òîëü­êî ïðè ëè÷­íîì ñâèäà­íèè ñ èõ âîæäåì. (9) Ëåëèé, ïîëó­÷èâ îò öàðÿ òîëü­êî çàâå­ðå­íèÿ, ÷òî Ñöè­ïè­î­íó áóäåò îáåñ­ïå­÷å­íà áåç­îïàñ­íîñòü, âåð­íóë­ñÿ â Òàððà­êîí. (10) Ñöè­ïè­î­íó, äóìàâ­øå­ìó î ïîêî­ðå­íèè Àôðè­êè, Ñèôàê áûë î÷åíü íóæåí: îí âëà­äåë áîãà­òåé­øèì êðà­åì, çíàë êàð­ôà­ãå­íÿí ïî ñâî­å­ìó áîå­âî­ìó îïû­òó, à öàð­ñòâî åãî îòäå­ëå­íî áûëî îò Èñïà­íèè ñ.337 òîëü­êî óçêèì ïðî­ëè­âîì. (11) Ñöè­ïè­îí ðåøèë, ÷òî ñòî­èò îòâà­æèòü­ñÿ íà ýòó îïàñ­íóþ ïîåçä­êó, èíà­÷å îí íè÷å­ãî áû íå äîáèë­ñÿ; ÷òîáû îõðà­íÿòü Èñïà­íèþ, îí â Òàððà­êîíå îñòà­âèë Ëóöèÿ Ìàð­öèÿ, à â Íîâîì Êàð­ôà­ãåíå Ìàð­êà Ñèëà­íà, áûñò­ðî ïðè­øåä­øå­ãî òóäà ñ âîé­ñêîì èç Òàððà­êî­íà. (12) Âìå­ñòå ñ Ãàåì Ëåëè­åì îí îòáûë èç Íîâî­ãî Êàð­ôà­ãå­íà ñ äâó­ìÿ êâèí­êâå­ðå­ìà­ìè; ìîðå áûëî ñïî­êîé­íî, øëè áîëü­øåé ÷àñòüþ íà âåñ­ëàõ, èíî­ãäà ñ ëåã­êèì ïîïó­ò­íûì âåò­ðîì, è ïðè­áû­ëè â Àôðè­êó. (13) Ïî ñëó­÷àé­íî­ñòè â ýòîò æå ñàìûé äåíü Ãàç­ä­ðó­áàë, âûãíàí­íûé èç Èñïà­íèè, âîøåë ñ ñåìüþ òðè­ðå­ìà­ìè â òó æå ãàâàíü è áðî­ñèë çäåñü ÿêîðü. (14) Îí çàìå­òèë äâå íåñî­ìíåí­íî âðà­æå­ñêèå êâèí­êâå­ðå­ìû; ïîêà îíè áûëè åùå â îòêðû­òîì ìîðå, ïóíèé­öû, âîñ­ïîëü­çî­âàâ­øèñü ÷èñ­ëåí­íûì ïðå­âîñ­õîä­ñòâîì, ìîã­ëè áû èõ çàõâà­òèòü, íî òîëü­êî çðÿ ïîä­íÿ­ëè ïåðå­ïî­ëîõ: ñîë­äà­òû è ìîðÿ­êè õâà­òà­ëè îðó­æèå, ãîòî­âè­ëè êîðàá­ëè ê áîþ, íî âñå ýòî îêà­çà­ëîñü íè ê ÷åìó: (15) óñè­ëèâ­øèé­ñÿ âåòåð ïðè­âåë êâèí­êâå­ðå­ìû â ãàâàíü ðàíü­øå, ÷åì êàð­ôà­ãå­íÿíå óñïå­ëè ïîä­íÿòü ÿêî­ðÿ. (16) Òåì âñå è êîí­÷è­ëîñü — çàòå­âàòü áîé â öàð­ñêîé ãàâà­íè íèêòî íå ïîñìåë. Ïåð­âûì âûñà­äèë­ñÿ Ãàç­ä­ðó­áàë, ïîòîì Ñöè­ïè­îí è Ëåëèé — îíè øëè ê öàðþ.

17. L. Sci­pio cum mul­tis no­bi­li­bus cap­ti­vis nun­tius re­cep­tae His­pa­niae Ro­mam est mis­sus. [2] Et cum ce­te­ri lae­ti­tia glo­ria­que in­gen­ti eam rem vol­go fer­rent, unus qui ges­se­rat, inexple­bi­lis vir­tu­tis ve­rae­que lau­dis, par­vum instar eorum quae spe ac mag­ni­tu­di­ne ani­mi con­ce­pis­set re­cep­tas His­pa­nias du­ce­bat. [3] Iam Af­ri­cam mag­nam­que Car­tha­gi­nem et in suum de­cus no­men­que ve­lut con­sum­ma­tam eius bel­li glo­riam spec­ta­bat. [4] Ita­que prae­mo­lien­das si­bi ra­tus iam res con­ci­lian­dos­que re­gum gen­tium­que ani­mos, Sypha­cem pri­mum re­gem sta­tuit tempta­re. [5] Ma­sae­su­lio­rum is rex erat. Ma­sae­su­lii, gens ad­fi­nis Mau­ris, in re­gio­nem His­pa­niae ma­xi­me qua si­ta No­va Car­tha­go est spec­tant. [6] Foe­dus ea tem­pes­ta­te re­gi cum Car­tha­gi­nien­si­bus erat; [7] quod haud gra­vius ei sancti­us­que quam vol­go bar­ba­ris, qui­bus ex for­tu­na pen­det fi­des, ra­tus fo­re, ora­to­rem ad eum C. Lae­lium cum do­nis mit­tit. [8] Qui­bus bar­ba­rus lae­tus, et quia res tum pros­pe­rae ubi­que Ro­ma­nis, Poe­nis in Ita­lia ad­ver­sae, in His­pa­nia nul­lae iam erant, ami­ci­tiam se Ro­ma­no­rum ac­ci­pe­re an­nuit: fir­man­dae eius fi­dem nec da­re nec ac­ci­pe­re ni­si cum ip­so co­ram du­ce Ro­ma­no. [9] Ita Lae­lius in id mo­do fi­de ab re­ge ac­cep­ta, tu­tum ad­ven­tum fo­re, ad Sci­pio­nem re­dit.

[10] Mag­num in om­nia mo­men­tum Syphax ad­fec­tan­ti res Af­ri­cae erat, opu­len­tis­si­mus eius ter­rae rex, bel­lo iam ex­per­tus ip­sos Car­tha­gi­nien­ses, fi­ni­bus etiam reg­ni ap­te ad His­pa­niam, quod fre­to exi­guo di­ri­mun­tur, po­si­tis. [11] Dig­nam ita­que rem Sci­pio ra­tus quae, quo­niam ali­ter non pos­set, mag­no pe­ri­cu­lo pe­te­re­tur, L. Mar­cio Tar­ra­co­ne, M. Si­la­no Car­tha­gi­ne No­va, quo pe­di­bus ab Tar­ra­co­ne iti­ne­ri­bus mag­nis ierat, [12] ad prae­si­dium His­pa­niae re­lic­tis, ip­se cum C. Lae­lio dua­bus quin­que­re­mi­bus ab Car­tha­gi­ne pro­fec­tus tran­quil­lo ma­ri plu­ru­mum re­mis, in­ter­dum et le­ni adiu­van­te ven­to, in Af­ri­cam traie­cit. [13] For­te ita in­ci­dit ut eo ip­so tem­po­re Hasdru­bal pul­sus His­pa­nia, sep­tem tri­re­mi­bus por­tum in­vec­tus, an­co­ris po­si­tis ter­rae adpli­ca­ret na­ves, [14] cum conspec­tae duae quin­que­re­mes, haud cui­quam du­bio quin hos­tium es­sent oppri­mi­que a plu­ri­bus, pri­us­quam por­tum intra­rent, pos­sent, ni­hil aliud quam tu­mul­tum ac tre­pi­da­tio­nem si­mul mi­li­tum ac nau­ta­rum ne­qui­quam ar­ma­que et na­ves ex­pe­dien­tium fe­ce­runt. [15] Per­cus­sa enim ex al­to ve­la pau­lo ac­rio­ri ven­to pri­us in por­tum in­tu­le­runt quin­que­re­mes quam Poe­ni an­co­ras mo­li­ren­tur; [16] nec ultra tu­mul­tum cie­re quis­quam in re­gio por­tu aude­bat. Ita in ter­ram prior Hasdru­bal, mox Sci­pio et Lae­lius eg­res­si ad re­gem per­gunt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 76Ìàñå­ñó­ëèè (ìàñå­ñè­ëèè, ìàñå­ñè­ëû) — ñîþç çàïàä­íî-íóìè­äèé­ñêèõ ïëå­ìåí. Ñòðà­áîí ïîìå­ùà­åò èõ ìåæ­äó ð. Ìîëî­õàô (ñîâð. Ìóëóÿ) è ìûñîì Òðåò (ñîâð. Áóãà­ðóí). (Ïîçä­íåå — òåððè­òî­ðèÿ ïðî­âèí­öèè Ìàâ­ðè­òà­íèè Öåçà­ðåé­ñêîé.) Öàð­ñêîé ðåçè­äåí­öè­åé Ñèôà­êà áûë ãîðîä Ñèãà, ãäå, âèäè­ìî è ñîñòî­ÿ­ëàñü åãî âñòðå­÷à ñî Ñöè­ïè­î­íîì (ñð. íèæå, § 12 è äàëåå).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002818 1364002819 1364002820