Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVIII, ãë. 34

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

34. (1)  òîò æå äåíü âçÿ­ëè èñïàí­ñêèé ëàãåðü, êðî­ìå ïðî­÷åé äîáû­÷è òàì áûëî çàõâà­÷å­íî îêî­ëî òðåõ òûñÿ÷ ÷åëî­âåê. (2) Ðèì­ëÿí è ñîþç­íè­êîâ ïàëî â ýòîì ñðà­æå­íèè îêî­ëî òûñÿ­÷è äâóõ­ñîò ÷åëî­âåê, ðàíå­íûõ áûëî áîëü­øå òðåõ òûñÿ÷. Ïîáåäà ñòî­è­ëà áû ìåíü­øåé êðî­âè, åñëè áû ñðà­æà­ëèñü íà ìåñòå áîëåå îòêðû­òîì, îòêóäà ëåã­êî áûëî áû áåæàòü.

(3) Èíäè­áè­ëèñ çàáðî­ñèë ñâîè âîåí­íûå ïëà­íû è ðåøèë, ÷òî ñàìîå âåð­íîå â åãî áåä­ñò­âåí­íîì ïîëî­æå­íèè — îáðà­òèòü­ñÿ ê óæå èñïû­òàí­íî­ìó âåëè­êî­äó­øèþ Ñöè­ïè­î­íà è åãî ÷åñò­íî­ñòè. (4) Îí îòïðà­âèë ê íåìó ñâî­åãî áðà­òà Ìàí­äî­íèÿ, êîòî­ðûé, ïðè­ïàâ ê êîëå­íÿì Ñöè­ïè­î­íà, îáâè­íèë âî âñåì ðîêî­âîå áåçó­ìèå âðå­ìå­íè: ñëîâ­íî êàêàÿ-òî ÷óì­íàÿ çàðà­çà ëèøè­ëà ðàñ­ñóä­êà íå òîëü­êî èëåð­ãå­òîâ ñ.352 è ëàöå­òà­íîâ, íî è ðèì­ñêèõ ñîë­äàò â èõ ëàãå­ðå. (5) È äëÿ íåãî, Ìàí­äî­íèÿ, è äëÿ åãî áðà­òà, è äëÿ èõ ïëå­ìå­íè âñå ñåé­÷àñ çàâè­ñèò îò Ñöè­ïè­î­íà: çàõî­÷åò îí, è îíè âîç­âðà­òÿò åìó æèçíü, îò íåãî, Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà, è ïîëó­÷åí­íóþ103; èëè æå, äâà­æäû èì ñïà­ñåí­íûå, íàâåê ïîñâÿ­òÿò æèçíü åìó îäíî­ìó. (6) Ðàíü­øå, íå çíàÿ, ñêîëü Ñöè­ïè­îí âåëè­êî­äó­øåí, îíè â ñâî­åì äåëå ïîëà­ãà­ëèñü ëèøü íà ñåáÿ, òåïåðü âñÿ èõ íàäåæ­äà íà ìèëî­ñåð­äèå ïîáåäè­òå­ëÿ.

(7) Ó ðèì­ëÿí áûëî ñòà­ðèí­íûì ïðà­âè­ëîì: íàðîä, ñ êîòî­ðûì íå áûëî íè ñêðåï­ëåí­íî­ãî äîãî­âî­ðîì ñîþ­çà, íè äðóæ­áû íà ðàâ­íûõ óñëî­âè­ÿõ, ñ÷è­òàòü ñäàâ­øèì­ñÿ è çàìè­ðåí­íûì, òîëü­êî êîãäà îí âûäàñò âñå áîæå­ñêîå è ÷åëî­âå­÷å­ñêîå, ïðè­øëåò çàëîæ­íè­êîâ, îòäàñò îðó­æèå è êîãäà ïî åãî ãîðî­äàì ïîñòà­âÿò ðèì­ñêèå ãàð­íè­çî­íû. (8) Ñöè­ïè­îí, îñû­ïàâ óïðå­êà­ìè ïðè­ñóò­ñò­âó­þ­ùå­ãî Ìàí­äî­íèÿ è îòñóò­ñò­âó­þ­ùå­ãî Èíäè­áè­ëè­ñà, ñêà­çàë, ÷òî îíè ïîãó­áè­ëè ñåáÿ — è ïîäå­ëîì — ñâî­èì çëî­äå­ÿ­íè­åì, íî îñòà­íóò­ñÿ æèòü ïî åãî è íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî ìèëî­ñòè; (9) îí íå îòíè­ìåò ó íèõ îðó­æèÿ è íå ïîòðå­áó­åò çàëîæ­íè­êîâ — âåäü îí íå èç òåõ, êòî áîèò­ñÿ âîñ­ñòà­íèÿ, ïóñòü ñåáå âëà­äå­þò îðó­æè­åì è áóäóò ñïî­êîé­íû. (10) Íå íàä íåâèí­íû­ìè çàëîæ­íè­êà­ìè áóäåò ïðè ñëó­÷àå îí ñâè­ðåï­ñò­âî­âàòü, íî íàä ñàìè­ìè âèíîâ­íè­êà­ìè îòïà­äå­íèÿ; îí áóäåò íàêà­çû­âàòü íå áåç­îðóæ­íî­ãî, à âîîðó­æåí­íî­ãî âðà­ãà. À òåì, êòî íà ñåáå èñïû­òàë ïðå­âðàò­íîñòü ñóäü­áû, îí ïðåä­ëà­ãà­åò âûáîð: áëà­ãî­ñêëîí­íîñòü ðèì­ëÿí èëè èõ ãíåâ. (11) Ñöè­ïè­îí îòïó­ñòèë Ìàí­äî­íèÿ, ïîòðå­áî­âàâ òîëü­êî äåíåã, ÷òîáû âûïëà­òèòü ñîë­äà­òàì æàëî­âà­íüå; (12) ñàì æå, îòïðà­âèâ Ìàð­öèÿ â Äàëü­íþþ Èñïà­íèþ è ïîñëàâ­øè Ñèëà­íà íàçàä â Òàððà­êîí, çàäåð­æàë­ñÿ íà íåñêîëü­êî äíåé, ïîêà èëåð­ãå­òû îòñ÷è­òà­ëè ïîòðå­áî­âàí­íóþ îò íèõ ñóì­ìó, à çàòåì ñ ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íûì âîé­ñêîì ïîñëå­äî­âàë çà Ìàð­öè­åì, êîòî­ðûé ïðè­áëè­æàë­ñÿ óæå ê Îêå­à­íó.

34. Castra eodem die His­pa­no­rum, prae­ter ce­te­ram prae­dam, cum tri­bus fer­me mi­li­bus ho­mi­num ca­piun­tur. [2] Ro­ma­ni so­cii­que ad mil­le et du­cen­ti eo proe­lio ce­ci­de­runt; vol­ne­ra­ta ampli­us tria mi­lia ho­mi­num. Mi­nus cruen­ta vic­to­ria fuis­set, si pa­ten­tio­re cam­po et ad fu­gam ca­pes­sen­dam fa­ci­li fo­ret pug­na­tum.

[3] In­di­bi­lis abiec­tis bel­li con­si­liis ni­hil tu­tius in adflic­tis re­bus ex­per­ta fi­de et cle­men­tia Sci­pio­nis ra­tus, Man­do­nium frat­rem ad eum mit­tit; [4] qui ad­vo­lu­tus ge­ni­bus fa­ta­lem ra­biem tem­po­ris eius ac­cu­sat, cum ve­lut con­ta­gio­ne qua­dam pes­ti­fe­ra non Iler­ge­tes mo­do et La­ce­ta­ni, sed castra quo­que Ro­ma­na in­sa­nie­rint. [5] Suam qui­dem et frat­ris et re­li­quo­rum po­pu­la­rium eam con­di­cio­nem es­se ut aut, si ita vi­dea­tur, red­dant spi­ri­tum P. Sci­pio­ni ab eodem il­lo ac­cep­tum, aut ser­va­ti bis uni de­bi­tam vi­tam pro eo in per­pe­tuum de­vo­veant. [6] An­tea in cau­sa sua fi­du­ciam si­bi fuis­se non­dum ex­per­ta cle­men­tia eius; nunc contra nul­lam in cau­sa, om­nem in mi­se­ri­cor­dia vic­to­ris spem po­si­tam ha­be­re.

[7] Mos ve­tus­tus erat Ro­ma­nis, cum quo nec foe­de­re nec aequis le­gi­bus iun­ge­re­tur ami­ci­tia, non pri­us im­pe­rio in eum tam­quam pa­ca­tum uti quam om­nia di­vi­na hu­ma­na­que de­di­dis­set, ob­si­des ac­cep­ti, ar­ma adempta, prae­si­dia ur­bi­bus im­po­si­ta fo­rent. [8] Sci­pio mul­tis in­vec­tus in prae­sen­tem Man­do­nium ab­sen­tem­que In­di­bi­lem ver­bis, il­los qui­dem me­ri­to pe­ris­se ip­so­rum ma­le­fi­cio ait, vic­tu­ros suo at­que po­pu­li Ro­ma­ni be­ne­fi­cio. [9] Ce­te­rum se ne­que ar­ma iis ademptu­rum ne­que ob­si­des im­pe­ra­tu­rum — quip­pe ea pig­ne­ra ti­men­tium re­bel­lio­nem es­se; se li­be­ra ar­ma re­lin­que­re, so­lu­tos ani­mos — [10] ne­que se in ob­si­des in­no­xios, sed in ip­sos, si de­fe­ce­rint, sae­vi­tu­rum, nec ab iner­mi, sed ab ar­ma­to hos­te poe­nas ex­pe­ti­tu­rum. Ut­ram­que for­tu­nam ex­per­tis per­mit­te­re se­se ut­rum pro­pi­tios an ira­tos ha­be­re Ro­ma­nos mal­lent. [11] Ita di­mis­sus Man­do­nius pe­cu­nia tan­tum­mo­do im­pe­ra­ta ex qua sti­pen­dium mi­li­ti praes­ta­ri pos­set. [12] Ip­se Mar­cio in ul­te­rio­rem His­pa­niam prae­mis­so, Si­la­no Tar­ra­co­nem re­mis­so pau­cos mo­ra­tus dies, dum im­pe­ra­tam pe­cu­niam Iler­ge­tes per­nu­me­ra­rent, cum ex­pe­di­tis Mar­cium iam adpro­pin­quan­tem Ocea­no ad­se­qui­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 103Ìàí­äî­íèé (âòî­ðîé ðàç óæå — ñð.: XXVII, 17, 14 ñë.) äàåò Ñöè­ïè­î­íó êëÿò­âåí­íûå îáå­ùà­íèÿ íà ñëó­÷àé, åñëè îí è Èíäè­áè­ëèñ áóäóò èì ïîùà­æå­íû.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364002835 1364002836 1364002837