Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
34. (1)  òîò æå äåíü âçÿëè èñïàíñêèé ëàãåðü, êðîìå ïðî÷åé äîáû÷è òàì áûëî çàõâà÷åíî îêîëî òðåõ òûñÿ÷ ÷åëîâåê. (2) Ðèìëÿí è ñîþçíèêîâ ïàëî â ýòîì ñðàæåíèè îêîëî òûñÿ÷è äâóõñîò ÷åëîâåê, ðàíåíûõ áûëî áîëüøå òðåõ òûñÿ÷. Ïîáåäà ñòîèëà áû ìåíüøåé êðîâè, åñëè áû ñðàæàëèñü íà ìåñòå áîëåå îòêðûòîì, îòêóäà ëåãêî áûëî áû áåæàòü. (3) Èíäèáèëèñ çàáðîñèë ñâîè âîåííûå ïëàíû è ðåøèë, ÷òî ñàìîå âåðíîå â åãî áåäñòâåííîì ïîëîæåíèè — îáðàòèòüñÿ ê óæå èñïûòàííîìó âåëèêîäóøèþ Ñöèïèîíà è åãî ÷åñòíîñòè. (4) Îí îòïðàâèë ê íåìó ñâîåãî áðàòà Ìàíäîíèÿ, êîòîðûé, ïðèïàâ ê êîëåíÿì Ñöèïèîíà, îáâèíèë âî âñåì ðîêîâîå áåçóìèå âðåìåíè: ñëîâíî êàêàÿ-òî ÷óìíàÿ çàðàçà ëèøèëà ðàññóäêà íå òîëüêî èëåðãåòîâ ñ.352 è ëàöåòàíîâ, íî è ðèìñêèõ ñîëäàò â èõ ëàãåðå. (5) È äëÿ íåãî, Ìàíäîíèÿ, è äëÿ åãî áðàòà, è äëÿ èõ ïëåìåíè âñå ñåé÷àñ çàâèñèò îò Ñöèïèîíà: çàõî÷åò îí, è îíè âîçâðàòÿò åìó æèçíü, îò íåãî, Ïóáëèÿ Ñöèïèîíà, è ïîëó÷åííóþ103; èëè æå, äâàæäû èì ñïàñåííûå, íàâåê ïîñâÿòÿò æèçíü åìó îäíîìó. (6) Ðàíüøå, íå çíàÿ, ñêîëü Ñöèïèîí âåëèêîäóøåí, îíè â ñâîåì äåëå ïîëàãàëèñü ëèøü íà ñåáÿ, òåïåðü âñÿ èõ íàäåæäà íà ìèëîñåðäèå ïîáåäèòåëÿ. (7) Ó ðèìëÿí áûëî ñòàðèííûì ïðàâèëîì: íàðîä, ñ êîòîðûì íå áûëî íè ñêðåïëåííîãî äîãîâîðîì ñîþçà, íè äðóæáû íà ðàâíûõ óñëîâèÿõ, ñ÷èòàòü ñäàâøèìñÿ è çàìèðåííûì, òîëüêî êîãäà îí âûäàñò âñå áîæåñêîå è ÷åëîâå÷åñêîå, ïðèøëåò çàëîæíèêîâ, îòäàñò îðóæèå è êîãäà ïî åãî ãîðîäàì ïîñòàâÿò ðèìñêèå ãàðíèçîíû. (8) Ñöèïèîí, îñûïàâ óïðåêàìè ïðèñóòñòâóþùåãî Ìàíäîíèÿ è îòñóòñòâóþùåãî Èíäèáèëèñà, ñêàçàë, ÷òî îíè ïîãóáèëè ñåáÿ — è ïîäåëîì — ñâîèì çëîäåÿíèåì, íî îñòàíóòñÿ æèòü ïî åãî è íàðîäà ðèìñêîãî ìèëîñòè; (9) îí íå îòíèìåò ó íèõ îðóæèÿ è íå ïîòðåáóåò çàëîæíèêîâ — âåäü îí íå èç òåõ, êòî áîèòñÿ âîññòàíèÿ, ïóñòü ñåáå âëàäåþò îðóæèåì è áóäóò ñïîêîéíû. (10) Íå íàä íåâèííûìè çàëîæíèêàìè áóäåò ïðè ñëó÷àå îí ñâèðåïñòâîâàòü, íî íàä ñàìèìè âèíîâíèêàìè îòïàäåíèÿ; îí áóäåò íàêàçûâàòü íå áåçîðóæíîãî, à âîîðóæåííîãî âðàãà. À òåì, êòî íà ñåáå èñïûòàë ïðåâðàòíîñòü ñóäüáû, îí ïðåäëàãàåò âûáîð: áëàãîñêëîííîñòü ðèìëÿí èëè èõ ãíåâ. (11) Ñöèïèîí îòïóñòèë Ìàíäîíèÿ, ïîòðåáîâàâ òîëüêî äåíåã, ÷òîáû âûïëàòèòü ñîëäàòàì æàëîâàíüå; (12) ñàì æå, îòïðàâèâ Ìàðöèÿ â Äàëüíþþ Èñïàíèþ è ïîñëàâøè Ñèëàíà íàçàä â Òàððàêîí, çàäåðæàëñÿ íà íåñêîëüêî äíåé, ïîêà èëåðãåòû îòñ÷èòàëè ïîòðåáîâàííóþ îò íèõ ñóììó, à çàòåì ñ ëåãêîâîîðóæåííûì âîéñêîì ïîñëåäîâàë çà Ìàðöèåì, êîòîðûé ïðèáëèæàëñÿ óæå ê Îêåàíó. |
34. Castra eodem die Hispanorum, praeter ceteram praedam, cum tribus ferme milibus hominum capiuntur. [2] Romani sociique ad mille et ducenti eo proelio ceciderunt; volnerata amplius tria milia hominum. Minus cruenta victoria fuisset, si patentiore campo et ad fugam capessendam facili foret pugnatum. [3] Indibilis abiectis belli consiliis nihil tutius in adflictis rebus experta fide et clementia Scipionis ratus, Mandonium fratrem ad eum mittit; [4] qui advolutus genibus fatalem rabiem temporis eius accusat, cum velut contagione quadam pestifera non Ilergetes modo et Lacetani, sed castra quoque Romana insanierint. [5] Suam quidem et fratris et reliquorum popularium eam condicionem esse ut aut, si ita videatur, reddant spiritum P. Scipioni ab eodem illo acceptum, aut servati bis uni debitam vitam pro eo in perpetuum devoveant. [6] Antea in causa sua fiduciam sibi fuisse nondum experta clementia eius; nunc contra nullam in causa, omnem in misericordia victoris spem positam habere. [7] Mos vetustus erat Romanis, cum quo nec foedere nec aequis legibus iungeretur amicitia, non prius imperio in eum tamquam pacatum uti quam omnia divina humanaque dedidisset, obsides accepti, arma adempta, praesidia urbibus imposita forent. [8] Scipio multis invectus in praesentem Mandonium absentemque Indibilem verbis, illos quidem merito perisse ipsorum maleficio ait, victuros suo atque populi Romani beneficio. [9] Ceterum se neque arma iis adempturum neque obsides imperaturum — quippe ea pignera timentium rebellionem esse; se libera arma relinquere, solutos animos — [10] neque se in obsides innoxios, sed in ipsos, si defecerint, saeviturum, nec ab inermi, sed ab armato hoste poenas expetiturum. Utramque fortunam expertis permittere sese utrum propitios an iratos habere Romanos mallent. [11] Ita dimissus Mandonius pecunia tantummodo imperata ex qua stipendium militi praestari posset. [12] Ipse Marcio in ulteriorem Hispaniam praemisso, Silano Tarraconem remisso paucos moratus dies, dum imperatam pecuniam Ilergetes pernumerarent, cum expeditis Marcium iam adpropinquantem Oceano adsequitur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß