История Рима от основания города

Книга XXVIII, гл. 36

36. Ma­go­ni des­pe­ra­tis in His­pa­nia re­bus, in qua­rum spem se­di­tio pri­mum mi­li­ta­ris, dein­de de­fec­tio In­di­bi­lis ani­mos eius sus­tu­le­rant, pa­ran­ti trai­ce­re in Af­ri­cam nun­tia­tum ab Car­tha­gi­ne est iube­re se­na­tum ut clas­sem quam Ga­di­bus ha­be­ret in Ita­liam trai­ce­ret; [2] con­duc­ta ibi Gal­lo­rum ac Li­gu­rum quan­ta ma­xi­ma pos­set iuven­tu­te co­niun­ge­ret se Han­ni­ba­li neu se­nes­ce­re bel­lum ma­xi­mo im­pe­tu, maio­re for­tu­na coep­tum si­ne­ret. [3] Ad eam rem et a Car­tha­gi­ne pe­cu­nia Ma­go­ni ad­vec­ta est, et ip­se quan­tam po­tuit a Ga­di­ta­nis exe­git, non aera­rio mo­do eorum sed etiam templis spo­lia­tis, et pri­va­tim om­ni­bus coac­tis aurum ar­gen­tum­que in pub­li­cum con­fer­re.

[4] Cum prae­ter­ve­he­re­tur His­pa­niae oram, haud pro­cul Car­tha­gi­ne No­va ex­po­si­tis in ter­ram mi­li­ti­bus pro­xi­mos de­po­pu­la­tur ag­ros; in­de ad ur­bem clas­sem ad­pu­lit. [5] Ibi cum in­ter­diu mi­li­tes in na­vi­bus te­nuis­set, noc­te in li­tus ex­po­si­tos ad par­tem eam mu­ri qua cap­ta Car­tha­go ab Ro­ma­nis fue­rat, du­cit, nec prae­si­dio sa­tis va­li­do ur­bem te­ne­ri ra­tus et ali­quos op­pi­da­no­rum ad spem no­van­di res ali­quid mo­tu­ros. [6] Ce­te­rum nun­tii ex ag­ris tre­pi­di si­mul po­pu­la­tio­nem ag­res­tium­que fu­gam et hos­tium ad­ven­tum ad­tu­le­rant, [7] et vi­sa in­ter­diu clas­sis erat, nec si­ne cau­sa elec­tam an­te ur­bem sta­tio­nem ap­pa­re­bat. Ita­que instruc­ti ar­ma­ti­que intra por­tam ad stag­num ac ma­re ver­sam con­ti­ne­ban­tur. [8] Ubi ef­fu­si hos­tes, mix­ta in­ter mi­li­tes na­va­lis tur­ba, ad mu­ros tu­mul­tu maio­re quam vi su­bie­runt, pa­te­fac­ta re­pen­te por­ta Ro­ma­ni cum cla­mo­re erum­punt, [9] tur­ba­tos­que hos­tes et ad pri­mum in­cur­sum co­niec­tum­que te­lo­rum aver­sos us­que ad li­tus cum mul­ta cae­de per­se­quun­tur; [10] nec, ni­si na­ves li­to­ri ad­pul­sae tre­pi­dos ac­ce­pis­sent, su­per­fuis­set fu­gae aut pug­nae quis­quam. [11] In ip­sis quo­que tre­pi­da­tum na­vi­bus est, dum, ne hos­tes cum suis si­mul in­rum­pe­rent, tra­hunt sca­las, oras­que et an­co­ras, ne in mo­lien­do mo­ra es­set, prae­ci­dunt; [12] mul­ti­que ad­nan­tes na­vi­bus, in­cer­to prae te­neb­ris quid aut pe­te­rent aut vi­ta­rent, foe­de in­te­rie­runt. [13] Pos­te­ro die cum clas­sis in­de ret­ro ad Ocea­num, un­de ve­ne­rat, fu­gis­set, ad oc­tin­gen­ti ho­mi­nes cae­si in­ter mu­rum li­tus­que et ad duo mi­lia ar­mo­rum in­ven­ta.