Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIX, ãë. 30

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

30. (1) Ìàñè­íèñ­ñà, óñëû­øàâ î ñìåð­òè äÿäè, à çàòåì îá óáèé­ñòâå äâîþ­ðîä­íî­ãî áðà­òà, ïåðå­ïðà­âèë­ñÿ èç Èñïà­íèè â Ìàâ­ðè­òà­íèþ; öàðåì ìàâ­ðîâ â òî âðå­ìÿ áûë Áàãà. (2) Ñìè­ðåí­íî è óíè­æåí­íî Ìàñè­íèñ­ñà âûïðî­ñèë ó íåãî îòðÿä â ÷åòû­ðå òûñÿ­÷è ÷åëî­âåê äëÿ îõðà­íû â ïóòè; â âîåí­íîé ïîìî­ùè öàðü åìó îòêà­çàë. (3) Ñ ýòè­ìè ëþäü­ìè îí äîøåë äî ãðà­íèö ñâî­åãî öàð­ñòâà, çàðà­íåå óâå­äî­ìèâ î ñåáå äðó­çåé ñâî­èõ è îòöî­âûõ; ê íåìó ÿâè­ëèñü ïÿòü­ñîò íóìè­äèé­öåâ. (4) Ìàâ­ðîâ îí, êàê è áûëî óñëîâ­ëå­íî, îòî­ñëàë ê öàðþ, õîòÿ ëþäåé ê íåìó ñîáðà­ëîñü ãîðàçäî ìåíü­øå, ÷åì îí íàäå­ÿë­ñÿ, è ñëèø­êîì ìàëî äëÿ åãî îòâàæ­íî­ãî çàìûñ­ëà. (5) Ðåøèâ, ÷òî, äåé­ñò­âóÿ, îí ñêî­ðåé ñîáå­ðåò ñèëû äëÿ êàêî­ãî-íèáóäü íà÷è­íà­íèÿ, îòïðà­âèë­ñÿ îí ê Òàï­ñó95 íàâñòðå­÷ó þíî­ìó öàðþ ñ.393 Ëàêó­ìà­çó, êîòî­ðûé åõàë ê Ñèôà­êó. (6) Ëàêó­ìàç âìå­ñòå ñ ïåðå­ïó­ãàí­íîé ñâè­òîé óêðûë­ñÿ â ãîðî­äå; Ìàñè­íèñ­ñà ãîðîä âçÿë ñ õîäó; ëþäåé èç öàð­ñêî­ãî âîé­ñêà, ïåðå­øåä­øèõ ê íåìó, ïðè­íÿë; ñîïðî­òèâ­ëÿâ­øèõ­ñÿ ïåðå­áèë; îäíà­êî áîëü­øèí­ñòâî âîè­íîâ è ñàì þíî­øà óñêîëüç­íó­ëè â ñóìÿ­òè­öå è äîáðà­ëèñü ê Ñèôà­êó, ê êîòî­ðî­ìó è íàïðàâ­ëÿ­ëèñü. (7) Ñëóõ îá ýòîì ñêðîì­íîì óñïå­õå â ñàìîì íà÷à­ëå âîé­íû ðàñ­ïî­ëî­æèë íóìè­äèé­öåâ ê Ìàñè­íèñ­ñå; îòî­âñþäó, èç äåðå­âåíü è ñ ïîëåé, ñòå­êà­ëèñü ê íåìó ñòà­ðûå âîè­íû Ãàëû è âíó­øà­ëè þíî­øå, ÷òî îí äîë­æåí âåð­íóòü ñåáå îòöîâ­ñêîå öàð­ñòâî. (8) Ñîë­äàò ó Ìàçå­òó­ëà áûëî çíà­÷è­òåëü­íî áîëü­øå: âîé­ñêî, ñ êîòî­ðûì îí ðàç­áèë Êàïóñ­ñó, òî åñòü êòî ïåðå­øåë ê íåìó ïîñëå óáèé­ñòâà öàðÿ, è î÷åíü áîëü­øîå ïîä­êðåï­ëå­íèå, êîòî­ðîå ïðè­âåë ê íåìó îò Ñèôà­êà ìîëî­äîé Ëàêó­ìàç. (9) Ó Ìàçå­òó­ëà áûëî ïÿò­íà­äöàòü òûñÿ÷ ïåõîòû è äåñÿòü òûñÿ÷ êîí­íè­öû, ñ êîòî­ðû­ìè îí è âûñòó­ïèë ïðî­òèâ Ìàñè­íèñ­ñû, îòíþäü íå èìåâ­øå­ãî ñòîëü­êî êîí­íè­öû è ïåõîòû. Ïîáåäè­ëè, îäíà­êî, è äîá­ëåñòü ñòà­ðûõ âîè­íîâ, è èñêóñ­ñòâî âîæäÿ, ó÷èâ­øå­ãî­ñÿ ó ðèì­ëÿí è ó êàð­ôà­ãå­íÿí; (10) þíûé öàðü ñ îïå­êó­íîì è æàë­êèì îòðÿäîì ìàñå­ñó­ëè­åâ áåæàë ê êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì.

Èòàê, Ìàñè­íèñ­ñà âåð­íóë ñåáå îòöî­âî öàð­ñòâî, íî, ïîíè­ìàÿ, ÷òî åìó ïðåä­ñòî­èò åùå áîðü­áà ñ Ñèôà­êîì, îòíþäü íå ìåíåå òðóä­íàÿ, ðåøèë ïîìè­ðèòü­ñÿ ñ äâîþ­ðîä­íûì áðà­òîì. (11) Îí îòïðà­âèë ïîñëîâ îáíà­äå­æèòü þíî­øó: åñëè òîò äîâå­ðèò­ñÿ Ìàñè­íèñ­ñå, òî áóäåò ó íåãî â òàêîé æå ÷åñòè, â êàêîé áûë ó Ãàëû Ýçàëê; (12) à Ìàçå­òó­ëó ïîîáå­ùàòü íå òîëü­êî áåç­íà­êà­çàí­íîñòü: åìó ÷åñò­íî âåð­íóò âñå èìó­ùå­ñòâî. (13) Îáà, ïðåä­ïî­÷è­òàÿ èçãíà­íèþ ñêðîì­íóþ ó÷àñòü ó ñåáÿ íà ðîäèíå, ïðè­ñî­åäè­íè­ëèñü ê Ìàñè­íèñ­ñå, õîòÿ êàð­ôà­ãå­íÿíå âñÿ­÷å­ñêè ñòà­ðà­ëèñü ýòî­ìó ïîìå­øàòü.

30. Et Ma­si­nis­sa, audi­ta mor­te pat­rui, dein ne­ce frat­ris pat­rue­lis, ex His­pa­nia in Mau­re­ta­niam — Ba­ga ea tem­pes­ta­te rex Mau­ro­rum erat — traie­cit. [2] Ab eo supplex in­fi­mis pre­ci­bus auxi­lium iti­ne­ri, quo­niam bel­lo non po­te­rat, quat­tuor mi­lia Mau­ro­rum im­pet­ra­vit. [3] Cum iis, prae­mis­so nun­tio ad pa­ter­nos suos­que ami­cos, cum ad fi­nes reg­ni per­ve­nis­set, quin­gen­ti fer­me Nu­mi­dae ad eum con­ve­ne­runt. [4] Igi­tur Mau­ris in­de, si­cut con­ve­ne­rat, ret­ro ad re­gem re­mis­sis, quam­quam ali­quan­to mi­nor spe mul­ti­tu­do nec cum qua tan­tam rem adgre­di sa­tis aude­ret con­ve­ne­rat, [5] ra­tus agen­do ac mo­lien­do vi­res quo­que ad agen­dum ali­quid con­lec­tu­rum, pro­fi­cis­cen­ti ad Sypha­cem La­cu­ma­zae re­gu­lo ad Thap­sum oc­cur­rit. [6] Tre­pi­dum ag­men cum in ur­bem re­fu­gis­set, et ur­bem Ma­si­nis­sa pri­mo im­pe­tu ca­pit et ex re­giis alios tra­den­tes se re­ci­pit, alios vim pa­ran­tes oc­ci­dit; pars ma­xi­ma cum ip­so pue­ro in­ter tu­mul­tum ad Sypha­cem, quo pri­mum in­ten­de­rant iter, per­ve­ne­runt. [7] Fa­ma hui­us mo­di­cae rei in prin­ci­pio re­rum pros­pe­re ac­tae con­ver­tit ad Ma­si­nis­sam Nu­mi­das, adflue­bantque un­di­que ex ag­ris vi­cis­que ve­te­res mi­li­tes Ga­lae et in­ci­ta­bant iuve­nem ad re­ci­pe­ran­dum pa­ter­num reg­num.

[8] Nu­me­ro mi­li­tum ali­quan­tum Ma­zae­tul­lus su­pe­ra­bat; nam et ip­se eum exer­ci­tum quo Ca­pus­sam vi­ce­rat et ex re­cep­tis post cae­dem re­gis ali­quot ha­be­bat, et puer La­cu­ma­zes ab Sypha­ce auxi­lia in­gen­tia ad­du­xe­rat. [9] Quin­de­cim mi­lia pe­di­tum Ma­zae­tul­lo, de­cem mi­lia equi­tum erant, qui­bus cum Ma­si­nis­sa ne­qua­quam tan­tum pe­di­tum equi­tum­ve ha­ben­te acie confli­xit. Vi­cit ta­men et ve­te­rum mi­li­tum vir­tus et pru­den­tia in­ter Ro­ma­na et Pu­ni­ca ar­ma exer­ci­ta­ti du­cis; [10] re­gu­lus cum tu­to­re et exi­gua Ma­sae­su­lio­rum ma­nu in Car­tha­gi­nien­sem ag­rum per­fu­git. Ita re­cu­pe­ra­to reg­no pa­ter­no Ma­si­nis­sa, quia si­bi ad­ver­sus Sypha­cem haud pau­lo maio­rem res­ta­re di­mi­ca­tio­nem cer­ne­bat, op­ti­mum ra­tus cum frat­re pat­rue­le gra­tiam re­con­ci­lia­re, [11] mis­sis qui et pue­ro spem fa­ce­rent, si in fi­dem Ma­si­nis­sae se­se per­mi­sis­set, fu­tu­rum eum in eodem ho­no­re quo apud Ga­lam Oezal­ces quon­dam fuis­set, [12] et Ma­zae­tul­lo prae­ter in­pu­ni­ta­tem sua om­nia cum fi­de res­ti­tui spon­de­rent, am­bo praeop­tan­tes ex­si­lio mo­di­cam do­mi for­tu­nam, [13] om­nia, ne id fie­ret, Car­tha­gi­nien­si­bus de in­dustria agen­ti­bus, ad se­se per­du­xit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 95Êîì­ìåí­òà­òî­ðû ïîäî­çðå­âà­þò èñêà­æå­íèå íàçâà­íèÿ è ïðå­äî­ñòå­ðå­ãà­þò îò îòîæ­äåñò­âëå­íèÿ ýòî­ãî ãîðî­äà ñ Òàï­ñîì, èçâåñò­íûì ïî èñòî­ðèè Öåçà­ðÿ (ñîâð. Ñóñ â Òóíè­ñå).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364002931 1364002932 1364002933