История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 30

30. Et Ma­si­nis­sa, audi­ta mor­te pat­rui, dein ne­ce frat­ris pat­rue­lis, ex His­pa­nia in Mau­re­ta­niam — Ba­ga ea tem­pes­ta­te rex Mau­ro­rum erat — traie­cit. [2] Ab eo supplex in­fi­mis pre­ci­bus auxi­lium iti­ne­ri, quo­niam bel­lo non po­te­rat, quat­tuor mi­lia Mau­ro­rum im­pet­ra­vit. [3] Cum iis, prae­mis­so nun­tio ad pa­ter­nos suos­que ami­cos, cum ad fi­nes reg­ni per­ve­nis­set, quin­gen­ti fer­me Nu­mi­dae ad eum con­ve­ne­runt. [4] Igi­tur Mau­ris in­de, si­cut con­ve­ne­rat, ret­ro ad re­gem re­mis­sis, quam­quam ali­quan­to mi­nor spe mul­ti­tu­do nec cum qua tan­tam rem adgre­di sa­tis aude­ret con­ve­ne­rat, [5] ra­tus agen­do ac mo­lien­do vi­res quo­que ad agen­dum ali­quid con­lec­tu­rum, pro­fi­cis­cen­ti ad Sypha­cem La­cu­ma­zae re­gu­lo ad Thap­sum oc­cur­rit. [6] Tre­pi­dum ag­men cum in ur­bem re­fu­gis­set, et ur­bem Ma­si­nis­sa pri­mo im­pe­tu ca­pit et ex re­giis alios tra­den­tes se re­ci­pit, alios vim pa­ran­tes oc­ci­dit; pars ma­xi­ma cum ip­so pue­ro in­ter tu­mul­tum ad Sypha­cem, quo pri­mum in­ten­de­rant iter, per­ve­ne­runt. [7] Fa­ma hui­us mo­di­cae rei in prin­ci­pio re­rum pros­pe­re ac­tae con­ver­tit ad Ma­si­nis­sam Nu­mi­das, adflue­bantque un­di­que ex ag­ris vi­cis­que ve­te­res mi­li­tes Ga­lae et in­ci­ta­bant iuve­nem ad re­ci­pe­ran­dum pa­ter­num reg­num.

[8] Nu­me­ro mi­li­tum ali­quan­tum Ma­zae­tul­lus su­pe­ra­bat; nam et ip­se eum exer­ci­tum quo Ca­pus­sam vi­ce­rat et ex re­cep­tis post cae­dem re­gis ali­quot ha­be­bat, et puer La­cu­ma­zes ab Sypha­ce auxi­lia in­gen­tia ad­du­xe­rat. [9] Quin­de­cim mi­lia pe­di­tum Ma­zae­tul­lo, de­cem mi­lia equi­tum erant, qui­bus cum Ma­si­nis­sa ne­qua­quam tan­tum pe­di­tum equi­tum­ve ha­ben­te acie confli­xit. Vi­cit ta­men et ve­te­rum mi­li­tum vir­tus et pru­den­tia in­ter Ro­ma­na et Pu­ni­ca ar­ma exer­ci­ta­ti du­cis; [10] re­gu­lus cum tu­to­re et exi­gua Ma­sae­su­lio­rum ma­nu in Car­tha­gi­nien­sem ag­rum per­fu­git. Ita re­cu­pe­ra­to reg­no pa­ter­no Ma­si­nis­sa, quia si­bi ad­ver­sus Sypha­cem haud pau­lo maio­rem res­ta­re di­mi­ca­tio­nem cer­ne­bat, op­ti­mum ra­tus cum frat­re pat­rue­le gra­tiam re­con­ci­lia­re, [11] mis­sis qui et pue­ro spem fa­ce­rent, si in fi­dem Ma­si­nis­sae se­se per­mi­sis­set, fu­tu­rum eum in eodem ho­no­re quo apud Ga­lam Oezal­ces quon­dam fuis­set, [12] et Ma­zae­tul­lo prae­ter in­pu­ni­ta­tem sua om­nia cum fi­de res­ti­tui spon­de­rent, am­bo praeop­tan­tes ex­si­lio mo­di­cam do­mi for­tu­nam, [13] om­nia, ne id fie­ret, Car­tha­gi­nien­si­bus de in­dustria agen­ti­bus, ad se­se per­du­xit.