Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIX, ãë. 33

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

33. (1) Ñèôàê ðåøèë, ÷òî ñòîëü âàæ­íîå äåëî íåëü­çÿ äîâå­ðÿòü âîå­íà­÷àëü­íè­êàì; îí ïîñëàë ÷àñòü âîé­ñêà âî ãëà­âå ñî ñâî­èì ñûíîì (åãî çâà­ëè Âåð­ìè­íà), ïîðó­÷èâ þíî­øå îáîé­òè âðà­ãà è íàïàñòü íà íåãî ñ òûëà, ïîêà âíè­ìà­íèå Ìàñè­íèñ­ñû áóäåò îòâëå­÷å­íî ñàìèì öàðåì. (2) Âåð­ìè­íà âûñòó­ïèë íî÷üþ, ÷òîáû íàïàñòü íåçà­ìå­÷åí­íûì; Ñèôàê ñíÿë­ñÿ ñ ëàãå­ðÿ äíåì è âåë âîé­ñêî îòêðû­òîé äîðî­ãîé, êàê âîå­íà­÷àëü­íèê, ãîòî­âûé âñòó­ïèòü â áîé. (3) Êîãäà, ïî âðå­ìå­íè ñóäÿ, ïîñëàí­íûå â îáõîä óæå äîøëè äî íàìå­÷åí­íî­ãî ìåñòà, Ñèôàê, äâè­ãà­ÿñü ïî ïîëî­ãî­ìó ñêëî­íó, ïîâåë ñâîé ñòðîé ââåðõ ê ðàñ­ïî­ëî­æå­íèþ ïðî­òèâ­íè­êà, ðàñ­ñ÷è­òû­âàÿ è íà ÷èñ­ëåí­íûé ïåðå­âåñ, è íà çàñà­äó â òûëó âðà­ãà. (4) Ìàñè­íèñ­ñà, ïîëà­ãà­ÿñü íà óäîá­íóþ äëÿ áîÿ ìåñò­íîñòü, òîæå âûâåë ñâî­èõ âîè­íîâ. Áîé áûë æåñòî­êèì, è äîë­ãî íèêòî íå èìåë ïåðå­âå­ñà: Ìàñè­íèñ­ñå ïîìî­ãà­ëè è ñàìà ìåñò­íîñòü, è õðàá­ðîñòü åãî âîè­íîâ; Ñèôà­êó — ÷èñ­ëåí­íîå ïðå­âîñ­õîä­ñòâî åãî âîé­ñêà, (5) ðàçäå­ëåí­íî­ãî íà äâå ÷àñòè, îäíà èç êîòî­ðûõ òåñ­íè­ëà ïðî­òèâ­íè­êà ñïå­ðå­äè, äðó­ãàÿ åãî îêðó­æè­ëà. Ïîáåäà Ñèôà­êà áûëà íåñî­ìíåí­íîé; ïóòü âðà­ãó è âïå­ðåä è íàçàä áûë îòðå­çàí. (6) Ïåõî­òèí­öåâ è âñàä­íè­êîâ Ìàñè­íèñ­ñû ïåðå­áè­ëè èëè âçÿ­ëè â ïëåí; îêî­ëî äâóõ­ñîò âñàä­íè­êîâ, ñòîë­ïèâ­øèõ­ñÿ âîêðóã íåãî, Ìàñè­íèñ­ñà ðàçäå­ëèë íà òðè îòðÿäà è âåëåë ïðî­ðû­âàòü­ñÿ, áåæàòü ïîðîçíü è ñîáðàòü­ñÿ â óêà­çàí­íîì ìåñòå. (7) Ñàì îí ïðî­øåë ïî íàìå­÷åí­íîé èì äîðî­ãå, íå òðî­íó­òûé ñòðå­ëà­ìè è äðî­òè­êà­ìè âðà­ãîâ; äâà îòðÿäà çàñòðÿ­ëè; îäèí â ñòðà­õå ñäàë­ñÿ âðà­ãàì; äðó­ãîé óïîð­íî îòáè­âàë­ñÿ, áûë çàñû­ïàí äðî­òè­êà­ìè è ïîëåã íà ìåñòå áîÿ. (8) Ìàñè­íèñ­ñà, ïåò­ëÿÿ òî òóäà, òî ñþäà, èçìó­÷èë ñ.396 Âåð­ìè­íó, øåä­øå­ãî çà íèì ïî ïÿòàì: îò÷à­ÿâ­øèñü åãî ïîé­ìàòü, Âåð­ìè­íà îòêà­çàë­ñÿ îò óòî­ìè­òåëü­íî­ãî ïðå­ñëå­äî­âà­íèÿ. Ìàñè­íèñ­ñà ñ øåñòüþ­äå­ñÿ­òüþ âñàä­íè­êà­ìè ïðè­áûë ê Ìàëî­ìó Ñèð­òó102. (9)  òåõ ìåñòàõ — ìåæ­äó êàð­ôà­ãåí­ñêè­ìè Ýìïî­ðè­ÿ­ìè è çåì­ëåé ãàðà­ìàí­òîâ103, — ãîð­äûé ñâî­åé îïÿòü è îïÿòü âîç­îá­íîâ­ëÿ­å­ìîé áîðü­áîé çà îòöîâ­ñêîå öàð­ñòâî, ïðî­âåë Ìàñè­íèñ­ñà âñå âðå­ìÿ äî ïðè­áû­òèÿ Ãàÿ Ëåëèÿ è ðèì­ñêî­ãî ôëîòà. (10) Ýòî çàñòàâ­ëÿ­åò äóìàòü, ÷òî è ïîñëå ýòî­ãî ïðè­áûë îí ê Ñöè­ïè­î­íó ñ êîí­íûì îòðÿäîì ñêî­ðåå íåìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûì: áîëü­øîé îòðÿä ïîäî­áà­åò öàðþ, ìàëûé — èçãíàí­íè­êó.

33. Maio­rem igi­tur iam rem Syphax ra­tus quam ut per prae­fec­tos age­ret, cum fi­lio iuve­ne — no­men Ver­mi­na erat — par­te exer­ci­tus mis­sa im­pe­rat ut cir­cum­duc­to ag­mi­ne in se in­ten­tum hos­tem ab ter­go in­va­dat. [2] Noc­te pro­fec­tus Ver­mi­na, qui ex oc­cul­to adgres­su­rus erat; Syphax autem in­ter­diu aper­to iti­ne­re, ut qui sig­nis con­la­tis acie di­mi­ca­tu­rus es­set, mo­vit castra. [3] Ubi tem­pus vi­sum est quo per­ve­nis­se iam cir­cum­mis­si vi­de­ri po­te­rant, et ip­se le­ni cli­vo fe­ren­te ad hos­tem, cum mul­ti­tu­di­ne fre­tus tum prae­pa­ra­tis ab ter­go in­si­diis, per ad­ver­sum mon­tem erec­tam aciem du­cit. [4] Ma­si­nis­sa fi­du­cia ma­xi­me lo­ci, quo mul­to aequio­re pug­na­tu­rus erat, et ip­se di­ri­git suos. At­rox proe­lium et diu an­ceps fuit, lo­co et vir­tu­te mi­li­tum Ma­si­nis­sam, mul­ti­tu­di­ne quae ni­mio maior erat Sypha­cem iuvan­te. [5] Ea mul­ti­tu­do di­vi­sa, cum pars a fron­te ur­ge­ret, pars ab ter­go se cir­cum­fu­dis­set, vic­to­riam haud du­biam Sypha­ci de­dit, et ne ef­fu­gium qui­dem pa­te­bat hinc a fron­te, hinc ab ter­go inclu­sis. [6] Ita­que ce­te­ri pe­di­tes equi­tes­que cae­si aut cap­ti; du­cen­tos fer­me equi­tes Ma­si­nis­sa cir­ca se conglo­ba­tos di­vi­sos­que tur­ma­tim in tres par­tes erum­pe­re iubet, lo­co prae­dic­to in quem ex dis­si­pa­ta con­ve­ni­rent fu­ga. [7] Ip­se qua in­ten­de­rat in­ter me­dia te­la hos­tium eva­sit; duae tur­mae hae­se­re; al­te­ra me­tu de­di­ta hos­ti, per­ti­na­cior in re­pug­nan­do te­lis ob­ru­ta et con­fi­xa est. [8] Ver­mi­nam pro­pe ves­ti­giis instan­tem in alia at­que alia flec­ten­do iti­ne­ra elu­dens, tae­dio et des­pe­ra­tio­ne tan­dem fes­sum ab­sis­te­re se­quen­do coe­git; ip­se cum se­xa­gin­ta equi­ti­bus ad mi­no­rem Syr­tim per­ve­nit. [9] Ibi cum conscien­tia eg­re­gia sae­pe re­pe­ti­ti reg­ni pa­ter­ni in­ter Pu­ni­ca Em­po­ria gen­tem­que Ga­ra­man­tum om­ne tem­pus us­que ad C. Lae­li clas­sis­que Ro­ma­nae ad­ven­tum in Af­ri­cam con­sumpsit. [10] Haec ani­mum incli­nant ut cum mo­di­co po­tius quam cum mag­no prae­si­dio equi­tum ad Sci­pio­nem quo­que pos­tea ve­nis­se Ma­si­nis­sam cre­dam; quip­pe il­la reg­nan­ti mul­ti­tu­do, haec pau­ci­tas ex­su­lis for­tu­nae con­ve­niens est.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 102Ñì. âûøå, ïðè­ìå÷. 84.
  • 103Îá Ýìïî­ðè­ÿõ ñì. ïðè­ìå÷. 84. Ãàðà­ìàí­òû — ñåâå­ðî­àô­ðè­êàí­ñêîå ïëå­ìÿ áåð­áåð­ñêî­ãî ïðî­èñ­õîæ­äå­íèÿ, îáè­òàâ­øåå âî âíóò­ðåí­íèõ îáëà­ñòÿõ ñòðà­íû. Ñð.: Ãåðî­äîò, IV, 174; Ñòðà­áîí, II, 131; XVII, 835; 838.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002934 1364002935 1364002936