История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 31

31. Hasdru­bal tum for­te, cum haec ge­re­ban­tur, apud Sypha­cem erat; qui Nu­mi­dae, haud sa­ne mul­tum ad se per­ti­ne­re cre­den­ti ut­rum pe­nes La­cu­ma­zen an Ma­si­nis­sam reg­num Mae­su­lio­rum es­set, [2] fal­li eum mag­no­pe­re ait, si Ma­si­nis­sam eis­dem con­ten­tum fo­re qui­bus pat­rem Ga­lam aut pat­ruum eius Oezal­cen cre­dat: mul­to maio­rem in­do­lem in eo ani­mi in­ge­nii­que es­se quam in ul­lo gen­tis eius um­quam fuis­set; [3] sae­pe eum in His­pa­nia ra­rae in­ter ho­mi­nes vir­tu­tis spe­ci­men de­dis­se so­ciis pa­ri­ter hos­ti­bus­que. Et Sypha­cem et Car­tha­gi­nien­ses, ni­si orien­tem il­lum ig­nem oppres­sis­sent, in­gen­ti mox in­cen­dio, cum iam nul­lam opem fer­re pos­sent, ar­su­ros; [4] ad­huc te­ne­ras et fra­gi­les vi­res eius es­se, vix­dum coa­les­cens fo­ven­tis reg­num. Instan­do sti­mu­lan­do­que per­vin­cit ut exer­ci­tum ad fi­nes Mae­su­lio­rum ad­mo­veat [5] at­que in ag­ro de quo sae­pe cum Ga­la non ver­bis mo­do dis­cep­ta­tum, sed etiam ar­mis cer­ta­tum fue­rat, tam­quam haud du­bie iuris sui, castra lo­cet. Si quis ar­ceat, quod ma­xi­me opus sit, acie di­mi­ca­tu­rum; [6] sin per me­tum ag­ro ce­da­tur, in me­dium reg­num eun­dum. Aut si­ne cer­ta­mi­ne con­ces­su­ros in di­cio­nem eius Mae­su­lios aut ne­qua­quam pa­res fu­tu­ros ar­mis.

[7] His vo­ci­bus in­ci­ta­tus Syphax Ma­si­nis­sae bel­lum in­fert, et pri­mo cer­ta­mi­ne Mae­su­lios fun­dit fu­gat­que. Ma­si­nis­sa cum pau­cis equi­ti­bus ex acie in mon­tem — Bel­lum in­co­lae vo­cant — per­fu­git. [8] Fa­mi­liae ali­quot cum ma­pa­li­bus pe­co­ri­bus­que suis — ea pe­cu­nia il­lis est — per­se­cu­ti sunt re­gem; ce­te­ra Mae­su­lio­rum mul­ti­tu­do in di­cio­nem Sypha­cis con­ces­sit. [9] Quem ce­pe­rant ex­su­les mon­tem her­bi­dus aquo­sus­que est; et quia pe­co­ri bo­nus alen­do erat, ho­mi­num quo­que car­ne ac lac­te ves­cen­tium abun­de suf­fi­cie­bat ali­men­tis. [10] In­de noc­tur­nis pri­mo ac fur­ti­vis in­cur­sio­ni­bus, dein­de aper­to lat­ro­ci­nio in­fes­ta om­nia cir­ca es­se; ma­xi­me uri Car­tha­gi­nien­sis ager, quia et plus prae­dae quam in­ter Nu­mi­das et lat­ro­ci­nium tu­tius erat. [11] Iam­que adeo li­cen­ter elu­de­bant ut ad ma­re de­vec­tam prae­dam ven­de­rent mer­ca­to­ri­bus ap­pel­len­ti­bus na­ves ad id ip­sum, plu­res­que quam ius­to sae­pe in bel­lo Car­tha­gi­nien­ses ca­de­rent ca­pe­ren­tur­que.

[12] Dep­lo­ra­bant ea apud Sypha­cem Car­tha­gi­nien­ses in­fen­sum­que et ip­sum ad re­li­quias bel­li per­se­quen­das insti­ga­bant. Sed vix re­gium vi­de­ba­tur lat­ro­nem va­gum in mon­ti­bus con­sec­ta­ri;