История Рима от основания города

Книга XXX, гл. 17

17. Mul­tis an­te die­bus Lae­lius cum Sypha­ce pri­mo­ri­bus­que Nu­mi­da­rum cap­ti­vis Ro­mam ve­nit, quae­que in Af­ri­ca ges­ta es­sent om­nia or­di­ne ex­po­suit pat­ri­bus, in­gen­ti ho­mi­num et in prae­sens lae­ti­tia et in fu­tu­rum spe. [2] Con­sul­ti in­de pat­res re­gem in cus­to­diam Al­bam mit­ten­dum cen­sue­runt, Lae­lium re­ti­nen­dum, do­nec le­ga­ti Car­tha­gi­nien­ses ve­ni­rent. [3] Suppli­ca­tio in quad­ri­duum dec­re­ta est. P. Aeli­us prae­tor se­na­tu mis­so et con­tio­ne in­de ad­vo­ca­ta cum C. Lae­lio in rostra es­cen­dit. [4] Ibi ve­ro audien­tes fu­sos Car­tha­gi­nien­sium exer­ci­tus, de­vic­tum et cap­tum in­gen­tis no­mi­nis re­gem, Nu­mi­diam om­nem eg­re­gia vic­to­ria pe­rag­ra­tam, [5] ta­ci­tum con­ti­ne­re gau­dium non po­te­rant quin cla­mo­ri­bus qui­bus­que aliis mul­ti­tu­do so­let lae­ti­tiam in­mo­di­cam sig­ni­fi­ca­rent. [6] Ita­que prae­tor ex­templo edi­xit uti aedi­tui aedes sac­ras om­nes to­ta ur­be ape­ri­rent, cir­cu­meun­di sa­lu­tan­di­que deos agen­di­que gra­tes per to­tum diem po­pu­lo po­tes­tas fie­ret.

[7] Pos­te­ro die le­ga­tos Ma­si­nis­sae in se­na­tum intro­du­xit. Gra­tu­la­ti pri­mum se­na­tui sunt quod P. Sci­pio pros­pe­re res in Af­ri­ca ges­sis­set; [8] dein­de gra­tias ege­runt quod Ma­si­nis­sam non ap­pel­las­set mo­do re­gem, sed fe­cis­set res­ti­tuen­do in pa­ter­num reg­num, in quo post Sypha­cem sub­la­tum, si ita pat­ri­bus vi­sum es­set, si­ne me­tu et cer­ta­mi­ne es­set reg­na­tu­rus, [9] dein con­lau­da­tum pro con­tio­ne amplis­si­mis de­co­ras­set do­nis, qui­bus ne in­dig­nus es­set et de­dis­se ope­ram Ma­si­nis­sam et por­ro da­tu­rum es­se. [10] Pe­te­re ut re­gium no­men ce­te­ra­que Sci­pio­nis be­ne­fi­cia et mu­ne­ra se­na­tus dec­re­to con­fir­ma­ret; [11] et, ni­si mo­les­tum es­set, il­lud quo­que pe­te­re Ma­si­nis­sam, ut Nu­mi­das cap­ti­vos qui Ro­mae in cus­to­dia es­sent re­mit­te­rent; id si­bi amplum apud po­pu­la­res fu­tu­rum es­se. [12] Ad ea res­pon­sum le­ga­tis re­rum ges­ta­rum pros­pe­re in Af­ri­ca com­mu­nem si­bi cum re­ge gra­tu­la­tio­nem es­se; Sci­pio­nem rec­te at­que or­di­ne vi­de­ri fe­cis­se, quod eum re­gem ap­pel­la­ve­rit, et quid­quid aliud fe­ce­rit quod cor­di fo­ret Ma­si­nis­sae, id pat­res compro­ba­re ac lau­da­re. [13] Mu­ne­ra quo­que quae le­ga­ti fer­rent re­gi dec­re­ve­runt, sa­gu­la pur­pu­rea duo cum fi­bu­lis aureis sin­gu­lis et la­to cla­vo tu­ni­cis, equos duo pha­le­ra­tos, bi­na equestria ar­ma cum lo­ri­cis, et ta­ber­na­cu­la mi­li­ta­rem­que su­pel­lec­ti­lem qua­lem prae­be­ri con­su­li mos es­set. [14] Haec re­gi prae­tor mit­te­re ius­sus. Le­ga­tis in sin­gu­los do­na ne mi­nus qui­num mi­lium, co­mi­ti­bus eorum mi­lium aeris, et ves­ti­men­ta bi­na le­ga­tis, sin­gu­la co­mi­ti­bus Nu­mi­dis­que qui ex cus­to­dia emis­si red­de­ren­tur re­gi; ad hoc aedes li­be­rae, lo­ca, lau­tia le­ga­tis dec­re­ta.