История Рима от основания города

Книга XXX, гл. 16

16. Sci­pio C. Lae­lio cum Sypha­ce aliis­que cap­ti­vis Ro­mam mis­so, cum qui­bus et Ma­si­nis­sae le­ga­ti pro­fec­ti sunt, ip­se ad Ty­ne­ta rur­sus castra re­fert et quae mu­ni­men­ta in­co­ha­ve­rat per­mu­nit. [2] Car­tha­gi­nien­ses non bre­vi so­lum, sed pro­pe va­no gau­dio ab sa­tis pros­pe­ra in prae­sens op­pug­na­tio­ne clas­sis per­fu­si, post fa­mam cap­ti Sypha­cis, in quo plus pro­pe quam in Hasdru­ba­le at­que exer­ci­tu suo spei re­po­sue­rant, per­cul­si, [3] iam nul­lo auc­to­re bel­li ultra audi­to ora­to­res ad pa­cem pe­ten­dam mit­tunt tri­gin­ta se­nio­rum prin­ci­pes; id erat sancti­us apud il­los con­si­lium ma­xi­ma­que ad ip­sum se­na­tum re­gen­dum vis. [4] Qui ubi in castra Ro­ma­na et in prae­to­rium per­ve­ne­runt, mo­re adu­lan­tium — ac­cep­to, cre­do, ri­tu ex ea re­gio­ne ex qua oriun­di erant — pro­cu­bue­runt. [5] Con­ve­niens ora­tio tam hu­mi­li adu­la­tio­ni fuit, non cul­pam pur­gan­tium, sed transfe­ren­tium ini­tium cul­pae in Han­ni­ba­lem po­ten­tiae­que eius fau­to­res. [6] Ve­niam ci­vi­ta­ti pe­te­bant ci­vium te­me­ri­ta­te bis iam ever­sae, in­co­lu­mi fu­tu­rae ite­rum hos­tium be­ne­fi­cio; [7] im­pe­rium ex vic­tis hos­ti­bus po­pu­lum Ro­ma­num, non per­ni­ciem pe­te­re; pa­ra­tis oboe­dien­ter ser­vi­re im­pe­ra­ret quae vel­let.

[8] Sci­pio et ve­nis­se ea spe in Af­ri­cam se ait, et spem suam pros­pe­ro bel­li even­tu auc­tam, vic­to­riam se, non pa­cem do­mum re­por­ta­tu­rum es­se; [9] ta­men, cum vic­to­riam pro­pe in ma­ni­bus ha­beat, pa­cem non ab­nue­re, ut om­nes gen­tes sciant po­pu­lum Ro­ma­num et sus­ci­pe­re ius­te bel­la et fi­ni­re. [10] Le­ges pa­cis se has di­ce­re: cap­ti­vos et per­fu­gas et fu­gi­ti­vos res­ti­tuant; exer­ci­tus ex Ita­lia et Gal­lia de­du­cant; His­pa­nia absti­neant; in­su­lis om­ni­bus quae in­ter Ita­liam at­que Af­ri­cam sint, de­ce­dant; [11] na­ves lon­gas prae­ter vi­gin­ti om­nes tra­dant, tri­ti­ci quin­gen­ta, hor­dei tre­cen­ta mi­lia mo­dium. [12] Pe­cu­niae sum­mam quan­tam im­pe­ra­ve­rit pa­rum con­ve­nit; ali­bi quin­que mi­lia ta­len­tum, ali­bi quin­que mi­lia pon­do ar­gen­ti, ali­bi dup­lex sti­pen­dium mi­li­ti­bus im­pe­ra­tum in­ve­nio. [13] «His con­di­cio­ni­bus» in­quit «pla­ceat­ne pax tri­duum ad con­sul­tan­dum da­bi­tur. Si pla­cue­rit, me­cum in­du­tias fa­ci­te, Ro­mam ad se­na­tum mit­ti­te le­ga­tos». [14] Ita di­mis­si Car­tha­gi­nien­ses nul­las re­cu­san­das con­di­cio­nes pa­cis cum cen­suis­sent, quip­pe qui mo­ram tem­po­ris quae­re­rent, dum Han­ni­bal in Af­ri­cam trai­ce­ret, [15] le­ga­tos alios ad Sci­pio­nem, ut in­du­tias fa­ce­rent, alios Ro­mam ad pa­cem pe­ten­dam mit­tunt, du­cen­tes pau­cos in spe­ciem cap­ti­vos per­fu­gas­que et fu­gi­ti­vos, quo im­pet­ra­bi­lior pax es­set.