Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
23. (1) Õàëêèäñêèå èçãíàííèêè, èç òåõ, ÷òî ïîêèíóëè ðîäèíó, ñïàñàÿñü îò íàñèëèé ñî ñòîðîíû öàðñêèõ âîèíîâ, ñîîáùèëè Êëàâäèþ, ÷òî Õàëêèäîé ìîæíî îâëàäåòü áåç áîÿ: (2) ìàêåäîíÿíå, ïî èõ ñëîâàì, ðàçáðåëèñü ïî îêðåñòíîñòÿì, âîâñå íå îïàñàÿñü íàïàäåíèÿ, èáî ïîëàãàëè, ÷òî ïðîòèâíèê íàõîäèòñÿ äàëåêî îò ãîðîäà, ñàìè æå ãðàæäàíå Õàëêèäû, ïîëîæàñü íà ìàêåäîíñêèé ãàðíèçîí, íè÷åãî äëÿ çàùèòû ãîðîäà íå äåëàëè. (3) Êëàâäèé ðåøèëñÿ ïîñëåäîâàòü ýòèì ñîâåòàì è, âûéäÿ èç Ïèðåÿ, òàê áûñòðî äîïëûë äî Ñóíèÿ, ÷òî ìîã áû â òîò æå äåíü âîéòè â Åâáåéñêèé ïðîëèâ. Íå æåëàÿ, îäíàêî, îãèáàòü ìûñ è òåì îáíàðóæèòü ñâîå ïðèñóòñòâèå, îí ïðèêàçàë îñòàíîâèòüñÿ; (4) ëèøü ñ íàñòóïëåíèåì òåìíîòû êîðàáëè Êëàâäèÿ ïîäíÿëè ÿêîðÿ è ïåðåä ðàññâåòîì íåçàìåòíî ïîäîøëè ê Õàëêèäå ñî ñòîðîíû ñàìîé ìàëîëþäíîé ÷àñòè ãîðîäà, òàê ÷òî íåñêîëüêèõ ñîëäàò îêàçàëîñü äîâîëüíî, ÷òîáû çàõâàòèòü áëèæàéøóþ áàøíþ, à, ïîäíÿâøèñü ïî ëåñòíèöàì, — òàêæå è òó ÷àñòü ñòåíû, ãäå ÷àñîâûå ëèáî ñïàëè, ëèáî èõ âîâñå íå áûëî. (5) Ïðîäâèíóâøèñü äàëåå ê òåñíî çàñòðîåííûì êâàðòàëàì, îíè ïåðåáèëè ÷àñîâûõ, âçëîìàëè âîðîòà è âïóñòèëè â ãîðîä îñòàëüíûõ âîèíîâ. (6) Ñîëäàòû ñ.21 ðàçáåãàþòñÿ ïî óëèöàì, ïîäæèãàþò äîìà âîêðóã ãëàâíîé ïëîùàäè, ñìÿòåíèå îõâàòûâàåò ãîðîä. (7) Ïëàìÿ ïåðåêèäûâàåòñÿ íà öàðñêèå õðàíèëèùà çåðíà, ãèáíóò â îãíå ñêëàäû îðóæèÿ, ãäå õðàíèëîñü è ìíîæåñòâî îñàäíûõ ìàøèí, âîèíû óáèâàþò áåç ðàçáîðà è òåõ, êòî èùåò ñïàñåíèÿ â áåãñòâå, è òåõ, êòî ïûòàåòñÿ ñîïðîòèâëÿòüñÿ. (8) Íè îäíîãî ÷åëîâåêà, ñïîñîáíîãî íîñèòü îðóæèå, â ãîðîäå íå îñòàëîñü — âñå ëèáî áåæàëè, ëèáî áûëè óáèòû; ïîãèá è ñàì êîìàíäèð àêàðíàíåö Ñîïàòð. Âñþ äîáû÷ó ñíåñëè íà ãëàâíóþ ïëîùàäü è ïîòîì ïîãðóçèëè íà êîðàáëè. (9) Ðîäîñöû ðàçáèëè âîðîòà òþðüìû, âûïóñòèëè òåõ, êîãî çàïåð çäåñü Ôèëèïï, ïîëàãàâøèé, ÷òî óæ èç ýòîé-òî òåìíèöû íèêòî èõ îñâîáîäèòü íå ñìîæåò. (10) Ðàçáèâ ñòàòóè öàðÿ èëè îòáèâ ó íèõ ãîëîâû, ìîðÿêè ñîáðàëèñü ïî ñèãíàëó íà êîðàáëè è äâèíóëèñü îáðàòíî â Ïèðåé, îòêóäà òàê íåäàâíî îòïëûëè. (11) Åñëè áû ðèìëÿíàì äîñòàëî ñèë óäåðæàòü Õàëêèäó, íå îòêàçûâàÿñü â òî æå âðåìÿ îò îáîðîíû Àôèí, öàðü ñ ñàìîãî íà÷àëà âîéíû ëèøèëñÿ áû è ýòîé îáëàñòè, è Åâðèïà, ÷òî ìîãëî áû ðåøèòü äåëî, (12) èáî êàê ôåðìîïèëüñêîå óùåëüå çàïèðàåò Ãðåöèþ ñ ñóøè, òàê è Åâðèïñêèé ïðîëèâ åñòü êëþ÷ ê íåé ñ ìîðÿ. |
23. Exules ab Chalcide, regiorum iniuriis pulsi, attulerunt occupari Chalcidem sine certamine ullo posse; [2] nam et Macedonas, quia nullus in propinquo sit hostium metus, vagari passim, et oppidanos, praesidio Macedonum fretos, custodiam urbis neglegere. [3] His auctoribus profectus, quamquam Sunium ita mature pervenerat ut inde provehi ad primas angustias Euboeae posset, ne superato promuntorio conspiceretur, classem in statione usque ad noctem tenuit; [4] primis tenebris movit et tranquillo pervectus Chalcidem paulo ante lucem, qua infrequentissima urbis sunt, paucis militibus turrim proximam murumque circa scalis cepit alibi sopitis custodibus, alibi nullo custodiente. [5] Progressi inde ad frequentia aedificiis loca custodibus interfectis refractaque porta ceteram multitudinem armatorum acceperunt. [6] Inde in totam urbem discursum est aucto etiam tumultu quod circa forum ignis tectis iniectus erat. [7] Conflagrarunt et horrea regia et armamentarium cum ingenti apparatu machinarum tormentorumque. Caedes inde passim fugientium pariter ac repugnantium fieri coepta est. [8] Nec ullo iam, qui militaris aetatis esset, non aut caeso aut fugato, Sopatro etiam Acarnane, praefecto praesidii, interfecto, praeda omnis primo in forum conlata, deinde in naves imposita. [9] Carcer etiam ab Rhodiis refractus emissique captivi, quos Philippus tamquam in tutissimam custodiam condiderat. [10] Statuis inde regis deiectis truncatisque, signo receptui dato conscenderunt naves et Piraeum, unde profecti erant, redierunt. [11] Quod si tantum militum Romanorum fuisset ut et Chalcis teneri et non deseri praesidium Athenarum potuisset, magna res principio statim belli, Chalcis et Euripus adempta regi forent; [12] nam ut terra Thermopylarum angustiae Graeciam, ita mari fretum Euripi claudit. |