История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 25

25. Quan­tum mi­li­tum in Af­ri­cam transpor­ta­tum sit non par­vo nu­me­ro in­ter auc­to­res discre­pat. [2] Ali­bi de­cem mi­lia pe­di­tum, duo mi­lia et du­cen­tos equi­tes, ali­bi se­de­cim mi­lia pe­di­tum, mil­le et ses­cen­tos equi­tes, ali­bi par­te plus di­mi­dia rem auc­tam, quin­que et tri­gin­ta mi­lia pe­di­tum equi­tum­que in na­ves im­po­si­ta in­ve­nio. [3] Qui­dam non adie­ce­re nu­me­rum, in­ter quos me ip­se in re du­bia po­ni ma­lim. Coe­lius ut absti­net nu­me­ro, ita ad in­men­sum mul­ti­tu­di­nis spe­ciem auget: [4] vo­luc­res ad ter­ram de­lap­sas cla­mo­re mi­li­tum ait, tan­tam­que mul­ti­tu­di­nem conscen­dis­se na­ves ut ne­mo mor­ta­lium aut in Ita­lia aut in Si­ci­lia re­lin­qui vi­de­re­tur.

[5] Mi­li­tes ut na­ves or­di­ne ac si­ne tu­mul­tu conscen­de­rent, ip­se eam si­bi cu­ram sumpsit; nau­ti­cos C. Lae­lius, qui clas­sis prae­fec­tus erat, in na­vi­bus, an­te conscen­de­re coac­tos, con­ti­nuit; [6] com­mea­tus im­po­nen­di M. Pom­po­nio prae­to­ri cu­ra da­ta: quin­que et quad­ra­gin­ta die­rum ci­ba­ria, e qui­bus quin­de­cim die­rum coc­ta, im­po­si­ta. [7] Ut om­nes iam in na­vi­bus erant, sca­phas cir­cum­mi­sit ut ex om­ni­bus na­vi­bus gu­ber­na­to­res­que et ma­gistri na­vium et bi­ni mi­li­tes in fo­rum con­ve­ni­rent ad im­pe­ria ac­ci­pien­da. [8] Postquam con­ve­ne­runt, pri­mum ab iis quae­si­vit si aquam ho­mi­ni­bus iumen­tis­que in to­ti­dem dies quot fru­men­tum im­po­suis­sent. [9] Ubi res­pon­de­runt aquam die­rum quin­que et quad­ra­gin­ta in na­vi­bus es­se, tum edi­xit mi­li­ti­bus ut si­len­tium quie­ti, nau­tis si­ne cer­ta­mi­ne ad mi­nis­te­ria ex­se­quen­da be­ne oboe­dien­tes, praes­ta­rent. [10] Cum vi­gin­ti rostra­tis se ac L. Sci­pio­nem ab dextro cor­nu, ab lae­vo to­ti­dem rostra­tas et C. Lae­lium prae­fec­tum clas­sis cum M. Por­cio Ca­to­ne — quaes­tor is tum erat — one­ra­riis fu­tu­rum prae­si­dio. [11] Lu­mi­na in na­vi­bus sin­gu­la rostra­tae, bi­na one­ra­riae ha­be­rent; in prae­to­ria na­ve in­sig­ne noc­tur­num tri­um lu­mi­num fo­re. [12] Em­po­ria ut pe­te­rent gu­ber­na­to­ri­bus edi­xit; fer­ti­lis­si­mus ager eoque abun­dans om­nium co­pia re­rum est re­gio, et in­bel­les, quod ple­rum­que in ube­ri ag­ro eve­nit, bar­ba­ri sunt, pri­us­que quam ab Car­tha­gi­ne sub­ve­ni­re­tur oppri­mi vi­de­ban­tur pos­se. [13] Iis edi­tis im­pe­riis re­di­re ad na­ves ius­si et pos­te­ro die deis be­ne iuvan­ti­bus sig­no da­to sol­ve­re na­ves.