Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
30. (1) Ïîñëå ìàêåäîíÿí, ñ ñîãëàñèÿ è ïî íàñòîÿíèþ ðèìëÿí, ââåëè àôèíÿí, êîòîðûå ñòîëü ìíîãî ïðåòåðïåëè îò æåñòîêîñòè è âàðâàðñòâà öàðÿ è ïî ñïðàâåäëèâîñòè èìåëè ïðè÷èíû âûñòóïèòü ïðîòèâ íåãî. (2) Ãîðüêî ñåòîâàëè îíè íà ñîäåÿííîå Ôèëèïïîì, ðàçîðèâøèì è îïóñòîøèâøèì èõ çåìëè. «Íå íà òî ïåíÿåì ìû, — ñêàçàëè îíè åùå, — ÷òî îáîøëèñü ñ íàìè êàê âðàãè ñ âðàãàìè, èáî âîéíà åñòü âîéíà; (3) çàêîíû åå ðàçðåøàþò âûæèãàòü ïîëÿ, ðóøèòü äîìà, óãîíÿòü ëþäåé è ñêîò, è ïðåòåðïåòü âñå ýòî — ñêîðåå áåäà, íåæåëè áåñ÷åñòüå. (4) Ìû íà òî ïåíÿåì, ÷òî ÷åëîâåê, íàçûâàþùèé ðèìëÿí ÷óæàêàìè è âàðâàðàìè, ñàì ïîïðàë çàêîíû áîæåñêèå è ÷åëîâå÷åñêèå. Ðàçîðÿÿ ñòðàíó, ñíà÷àëà êîùóíñòâåííî ïîäíÿëñÿ îí ïðîòèâ ïîäçåìíûõ âëàñòèòåëåé, à ïîòîì ïîñìåë ïîäíÿòü ðóêó è íà áîãîâ íåáåñíûõ! (5)  àôèíñêèõ ïðåäåëàõ ðàçðóøåíû âñå ãðîáíèöû, ñ.27 âñå ïàìÿòíèêè óìåðøèì; îñòàíêè ïðåäêîâ íàøèõ âûáðîøåíû èç ìîãèë è ëåæàò, ðàçáðîñàííûå ïî çåìëå. (6) Íåêîãäà âûñèëèñü õðàìû ñðåäè òåõ ñêðîìíûõ õèæèí, ìàëåíüêèõ êðåïîñòåé è ñåëåíèé, ÷òî áûëè êîëûáåëüþ Àôèí. Âñåãäà ÷òèëè ó íàñ ýòè ñâÿòûíè è äàæå ïîñëå, êîãäà âñå ñòàëè æèòü åäèíûì ãîðîäîì127, ïðåäêè íàøè íå ïðåäàëè èõ çàïóñòåíèþ. (7) Òåïåðü ïî ïðèêàçó Ôèëèïïà âçÿòû îíè â îãíåííîå êîëüöî, à îò èçâàÿíèé áîãîâ îñòàëèñü îäíè ëèøü îáëîìêè, îáãîðåëûå è áåñôîðìåííûå. (8) Âîò, ÷òî ñäåëàë Ôèëèïï ñ Àòòèêîé, ñ ïðåêðàñíûì è íåêîãäà öâåòóùèì êðàåì. È òî æå áóäåò, åñëè íå îñòàíîâèòå åãî, ñ Ýòîëèåé, äà è ñî âñåé Ãðåöèåé. (9) È ñàì ãîðîä íàø ïîäâåðãñÿ áû òîé æå ó÷àñòè, åñëè áû ðèìëÿíå íå ïðèøëè íàì íà ïîìîùü. Íå÷åñòèâåö ãðîçèò îáèòàëèùàì áîãîâ, îõðàíÿþùèõ ãîðîä, — õðàìó Ìèíåðâû, çàùèòíèöû êðåïîñòè, õðàìó Öåðåðû â Ýëåâñèíå, Þïèòåðà è Ìèíåðâû â Ïèðåå128. (10) Íî ìû ñèëîé îðóæèÿ îòáèëè íàòèñê Ôèëèïïà, è òîãäà, ïîíÿâ, ÷òî íå äîáðàòüñÿ åìó äî íàøèõ õðàìîâ, â çëîáå ñâîåé îáðóøèëñÿ îí íà ñâÿòûíè, åäèíñòâåííîþ çàùèòîé êîèõ è áûëà èõ ñâÿòîñòü. (11) Âîò è ìîëèì ìû âàñ, ýòîëèéöû, çàêëèíàåì: ñæàëüòåñü íàä àôèíÿíàìè, èäèòå âîéíîé íà öàðÿ Ôèëèïïà, äà ïîâåäóò âàñ áîãè áåññìåðòíûå è ðèìëÿíå, êîèõ ñèëüíåå îäíè ëèøü áîãè». |
30. Secundum Macedonas ipsis Romanis ita concedentibus iubentibusque Athenienses, qui foeda passi iustius in crudelitatem saevitiamque regis invehi poterant, introducti sunt. [2] Deploraverunt vastationem populationemque miserabilem agrorum: neque id se queri, quod hostilia ab hoste passi forent; esse enim quaedam belli iura, quae ut facere, ita pati sit fas: [3] sata exuri, dirui tecta, praedas hominum pecorumque agi misera magis quam indigna patienti esse; [4] verum enim vero id se queri, quod is qui Romanos alienigenas et barbaros vocet adeo omnia simul divina humanaque iura polluerit, ut priore populatione cum infernis deis, secunda cum superis bellum nefarium gesserit. [5] Omnia sepulcra monumentaque diruta esse in finibus suis, omnium nudatos manes, nullius ossa terra tegi. [6] Delubra sibi fuisse, quae quondam pagatim habitantes in parvis illis castellis vicisque consecrata ne in unam urbem quidem contributi maiores sui deserta reliquerint. [7] Circa ea omnia templa Philippum infestos circumtulisse ignes; semusta, truncata simulacra deum inter prostratos iacere postes templorum. [8] Qualem terram Atticam fecerit, exornatam quondam opulentamque, talem eum si liceat Aetoliam Graeciamque omnem facturum. [9] Urbis quoque suae similem deformitatem futuram fuisse, nisi Romani subvenissent. Eodem enim scelere urbem colentes deos praesidemque arcis Minervam petitam, eodem Eleusine Cereris templum, eodem Piraei Iovem Minervamque; [10] sed ab eorum non templis modo sed etiam moenibus vi atque armis repulsum in ea delubra, quae sola religione tuta fuerint, saevisse. [11] Itaque se orare atque obsecrare Aetolos ut miseriti Atheniensium ducibus diis immortalibus, deinde Romanis, qui secundum deos plurimum possent, bellum susciperent. |