Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
37. (1) Êîíñóë ðàçîñëàë êîííèêîâ âî âñå ñòîðîíû, ãäå òîëüêî ìîæíî áûëî ïîìî÷ü ãèáíóùèì, ñàì æå âî ãëàâå ïîñòðîåííûõ êâàäðàòîì ëåãèîíîâ âûñòóïèë èç ëàãåðÿ. (2) Èç òåõ, êîãî ïîñëàë îí íà ïîìîùü ôóðàæèðàì, íåêîòîðûå áëóæäàëè ïî ïîëÿì, èáî ñëûøàëè êðèêè òî òóò, òî òàì è íå çíàëè, êóäà íàïðàâèòüñÿ, äðóãèå æå òîò÷àñ ñòîëêíóëèñü ñ âðàãàìè (3) è ââÿçàëèñü â ñðàæåíèå ñðàçó â íåñêîëüêèõ ìåñòàõ. Ñàìûé æàðêèé áîé ðàçãîðåëñÿ òàì, ãäå íàõîäèëñÿ öàðü: ñ íèì áûëî ñòîëüêî ïåøèõ è êîííûõ, ÷òî ïîëó÷èëñÿ êàê áû íàñòîÿùèé áîåâîé ñòðîé, äà ê òîìó æå îíè çàíÿëè ãëàâíóþ äîðîãó ê ëàãåðþ, è áîëüøå âñåãî ðèìëÿí óñòðåìèëîñü ñþäà. (4) Ïðåèìóùåñòâî áûëî íà ñòîðîíå ìàêåäîíÿí — ïðèñóòñòâèå öàðÿ ïîäîãðåâàëî èõ âîèíñêèé ïûë, à êðèòÿíå èç âñïîìîãàòåëüíûõ âîéñê íåîæèäàííî ïîðàæàëè ñòðåëàìè ðèìëÿí, äåéñòâóÿ ñòðîåì ïðîòèâ ðàññûïàâøèõñÿ è ðàçðîçíåííûõ âîèíîâ. (5) Åñëè áû ìàêåäîíÿíå íå òàê óâëåêëèñü ïðåñëåäîâàíèåì, îíè íàâåðíîå çàâåðøèëè áû ñëàâíîé ïîáåäîé íå òîëüêî ýòî ñðàæåíèå, íî è âñþ âîéíó; (6) íî ÷åðåñ÷óð äàëåêî èõ çàâåëà æàæäà êðîâè. Îíè íåîæèäàííî íàòîëêíóëèñü íà âåäîìûå òðèáóíàìè ðèìñêèå êîãîðòû; (7) çàâèäåâ ñâîèõ, ïîâåðíóëè íà âðàãà è ïîáåæàâøèå áûëî ðèìñêèå êîííèêè; â ìãíîâåíèå îêà èçìåíèëñÿ âåñü õîä áèòâû — ïðåñëåäîâàòåëè îêàçàëèñü ïðåñëåäóåìûìè. (8) Íåìàëî ìàêåäîíÿí ïðîäîëæàëè áèòüñÿ ãðóäü â ãðóäü, ìíîãèõ ñìåðòü íàñòèãëà âî âðåìÿ áåãñòâà; íå âñåõ èçðóáèëè ìå÷àìè — èíûå, èùà ñïàñåíèÿ, óñòðåìèëèñü â áîëîòà è òîíóëè âìåñòå ñ êîíÿìè â ãëóáîêèõ òîïÿõ. (9) Îêàçàëñÿ â îïàñíîñòè è ñàì öàðü: ïîä íèì ðàíèëè êîíÿ, òîò óïàë âìåñòå ñî âñàäíèêîì, è öàðÿ ÷óòü áûëî íå çàòîïòàëè. (10) Ñïàñ åãî êîííèê, ÷òî ñîñêî÷èë íà çåìëþ, ïîäíÿë ðàñòåðÿâøåãîñÿ öàðÿ è ïîñàäèë íà ñâîåãî êîíÿ. Ïåøèì ñîëäàò ýòîò íå ìîã ïîñïåòü çà ñâîèìè, è åãî èçðóáèëè ìå÷àìè ðèìëÿíå, ïîñïåøèâøèå ê ìåñòó, ãäå óïàë öàðü. (11) Ôèëèïï â ñòðàõå áðîñèëñÿ ïðî÷ü. Êîíü êîå-êàê äîðîãàìè è áåçäîðîæüåì âûíåñ åãî èç áîëîò, è öàðü íàêîíåö äîáðàëñÿ äî ñâîåãî ëàãåðÿ; òàì óæå è íå ÷àÿëè óâèäåòü åãî æèâûì è çäîðîâûì. (12) Äâå ñîòíè ìàêåäîíñêèõ âñàäíèêîâ ïîãèáëè â ýòîì äåëå, îêîëî ñîòíè ïîïàëè â ïëåí; âîñåìüäåñÿò ëîøàäåé â áîãàòîé ñáðóå ïðèâåëè â ðèìñêèé ëàãåðü; òóäà æå ñíåñëè è ñíÿòûå ñ âðàãîâ äîñïåõè. |
37. Consul equitibus iussis, qua quisque posset, opem ferre laborantibus ipse legiones e castris educit et agmine quadrato ad hostem ducit. [2] Dispersi equites per agros quidam aberrarunt decepti clamoribus aliis ex alio existentibus loco, pars obvios habuerunt hostes. [3] Pluribus locis simul pugna coepit. Regia statio atrocissimum proelium edebat; nam et ipsa multitudine equitum peditumque prope iusta acies erat, et Romanorum, quia medium obsederat iter, plurimi in eam inferebantur. [4] Eo quoque superiores Macedones erant, quod et rex ipse hortator aderat, et Cretensium auxiliares multos ex improviso vulnerabant, conferti praeparatique in dispersos et effusos pugnantes. [5] Quod si modum in insequendo habuissent, non in praesentis modo certaminis gloriam sed in summam etiam belli profectum foret; [6] nunc aviditate caedis intemperantius secuti in praegressas cum tribunis militum cohortes Romanas incidere, [7] et fugiens eques, ut primo signa suorum vidit, convertit in effusum hostem equos, versaque momento temporis fortuna pugnae est terga dantibus qui modo secuti erant. [8] Multi comminus congressi, multi fugientes interfecti; nec ferro tantum periere, sed in paludes quidam coniecti profundo limo cum ipsis equis hausti sunt. [9] Rex quoque in periculo fuit; nam ruente saucio equo praeceps ad terram datus, haud multum afuit quin iacens opprimeretur. [10] Saluti fuit eques, qui raptim ipse desiluit pavidumque regem in equum subiecit; ipse, cum pedes aequare cursu fugientes non posset equites, ab hostibus ad casum regis concitatis confossus perit. [11] Rex circumvectus paludes per vias inviaque trepida fuga in castra tandem, iam desperantibus plerisque incolumem evasurum, pervenit. [12] Ducenti Macedonum equites eo proelio periere, centum ferme capti; octoginta admodum ornati equi spoliis simul armorum relatis abducti. |