Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
38. (1) Íàøëèñü ëþäè, óòâåðæäàâøèå, áóäòî â òîò äåíü öàðü äåéñòâîâàë îïðîìåò÷èâî, à êîíñóë íåðåøèòåëüíî: Ôèëèïïó-äå ñëåäîâàëî ïðîñòî ñèäåòü è æäàòü — âåäü îí çíàë, ÷òî âñå îêðåñòíûå ïîëÿ óæå ðàçîðåíû è ðèìëÿíå äîåäàþò ïîñëåäíèé õëåá; (2) êîíñóëó æå, êîëü ñêîðî ðàçãðîìèë îí ìàêåäîíñêóþ êîííèöó, îáðàòèë â áåãñòâî ëåãêóþ ïåõîòó è ÷óòü áûëî íå çàõâàòèë â ïëåí ñàìîãî öàðÿ, íàäî áûëî íàïàñòü íà ìàêåäîíÿí â èõ ñîáñòâåííîì ëàãåðå — ñ.33 (3) èñïîëíåííûå ñòðàõà è ñìÿòåíèÿ, îíè áû è ñîïðîòèâëÿòüñÿ íå ñòàëè, è òàê êîí÷èëàñü áû âîéíà. Ñêàçàòü òàêîå ëåãêî, à ñäåëàòü ìíîãî òðóäíåå, êàê îíî îáû÷íî è áûâàåò. (4) Åñëè áû êîíñóë äâèíóë ïðîòèâ Ôèëèïïà âñþ ñâîþ àðìèþ è ïåõîòèíöåâ òîæå, òî, ìîæåò áûòü, ïåðåïóãàííûå ìàêåäîíÿíå, èùà ñïàñåíèÿ çà âàëàìè, ïîáåæàëè áû â ëàãåðü è ðèìëÿíå ñóìåëè áû îäîëåòü óêðåïëåíèÿ è âûãíàòü öàðÿ èç ëàãåðÿ; (5) íî âåäü òàì ñòîÿëà íåòðîíóòîé âñÿ ìàêåäîíñêàÿ ïåõîòà, ó âîðîò áûëè çàñòàâû è ÷àñîâûå. Âîò è íå âûøëî ëè áû òî æå ñàìîå, ÷òî íåçàäîëãî ïåðåä òåì ó öàðÿ, êîãäà áðîñèë îí ñâîèõ âîèíîâ âðàññûïíóþ ïðåñëåäîâàòü îòñòóïàâøèõ êîííèêîâ? (6) Äàæå è ñàì çàìûñåë Ôèëèïïà íàïàñòü íà ðàññûïàâøèõñÿ ïî ïîëÿì è çàíÿòûõ ôóðàæèðîâêîé ñîëäàò íå â ÷åì áûëî áû óïðåêíóòü, åñëè áû öàðü ñóìåë âîâðåìÿ îñòàíîâèòüñÿ. (7) Åùå ïîíÿòíåå, ÷òî îí îòâàæèëñÿ äàòü ðåøàþùèé áîé — õîäèëè ñëóõè, áóäòî Ïëåâðàò è äàðäàíû ñ îãðîìíûì âîéñêîì ïåðåøëè ãðàíèöû ñâîèõ çåìåëü è óæå âòîðãëèñü â Ìàêåäîíèþ; (8) à ïîçâîëèòü îêðóæèòü ñåáÿ ñî âñåõ ñòîðîí Ôèëèïï íå ìîã, îí ïîíèìàë, ÷òî â òàêîì ñëó÷àå ðèìëÿíå, ñèäÿ íà ìåñòå, îêàæóòñÿ ïîáåäèòåëÿìè. (9)  êîíöå êîíöîâ Ôèëèïï ðåøèë, ÷òî ïîñëå äâóõ íåóäà÷íûõ êîííûõ ñðàæåíèé îñòàâàòüñÿ â òîì æå ëàãåðå ãîðàçäî îïàñíåå, ÷åì ïîïûòàòüñÿ îáìàíóòü áäèòåëüíîñòü âðàãà è óéòè èç ýòèõ ìåñò. Íà çàêàòå ñîëíöà îí ïîñëàë ê êîíñóëó âåñòíèêà ïðîñèòü î ïåðåìèðèè, äàáû ïðåäàòü çåìëå ïîãèáøèõ êîííèêîâ, (10) è òåì ââåë ðèìëÿí â çàáëóæäåíèå, ñàì æå ïîñëå âòîðîé ñòðàæè, ðàçëîæèâ ïî âñåìó ëàãåðþ êîñòðû, ñíÿëñÿ ñ ìåñòà. |
38. Fuere qui hoc die regem temeritatis, consulem segnitiae accusarent: nam et Philippo quiescendum fuisse, cum paucis diebus hostes exhausto circa omni agro ad ultimum inopiae venturos sciret, [2] et consulem, cum equitatum hostium levemque armaturam fudisset ac prope regem ipsum cepisset, protinus ad castra hostium ducere debuisse; [3] nec enim mansuros ita perculsos hostes fuisse, debellarique momento temporis potuisse. Id dictu quam re, ut pleraque, facilius erat. [4] Nam si omnibus peditum quoque copiis congressus rex fuisset, forsitan inter tumultum, cum omnes victi metuque perculsi ex proelio intra vallum, protinus inde supervadentem munimenta victorem hostem fugerent, exui castris potuerit rex; [5] cum vero integrae copiae peditum in castris mansissent, stationes ante portas praesidiaque disposita essent, quid, nisi ut temeritatem regis, effuse paulo ante secuti perculsos equites, imitaretur, profecisset? [6] Neque enim ne regis quidem primum consilium, quo impetum in frumentatores palatos per agros fecit, reprehendendum foret, si modum prosperae pugnae imposuisset. [7] Eo quoque minus est mirum temptasse eum fortunam, quod fama erat Pleuratum Dardanosque ingentibus copiis profectos domo iam in Macedoniam transcendisse; [8] quibus si undique circumventus copiis foret, sedentem Romanum debellaturum credi poterat. [9] Itaque secundum duas adversas equestres pugnas multo minus tutam moram in iisdem stativis fore Philippus ratus, cum abire inde et fallere abiens hostem vellet, caduceatore sub occasum solis misso ad consulem, [10] qui indutias ad sepeliendos equites peteret, frustratus hostem secunda vigilia multis ignibus per tota castra relictis silenti agmine abit. |