Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIII, ãë. 7

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

7. (1) Ôèëèïï, òîðî­ïèâ­øèé­ñÿ â ïóòü, (2) íå óáî­ÿë­ñÿ òó÷, ñïó­ñòèâ­øèõ­ñÿ íà çåì­ëþ ïîñëå äîæäÿ: îí ïðè­êà­çàë ïîä­íÿòü çíà­ìå­íà. Îäíà­êî ãóñòîé ìðàê è òóìàí íàñòîëü­êî çàòìè­ëè ñâåò äíÿ, ÷òî çíà­ìå­íîñ­öû íå âèäå­ëè äîðî­ãè, à âîè­íû — çíà­ìåí. Âîé­ñêî äâè­ãà­ëîñü ïî íåèç­âåñò­íî ÷üèì êðè­êàì, ñëîâ­íî çàáëóäèâ­øå­å­ñÿ íî÷üþ, ïîõîä­íûé ñòðîé ñìå­øàë­ñÿ. (3) Ïåðå­âà­ëèâ ÷åðåç õîë­ìû, êîòî­ðûå íàçû­âà­þò­ñÿ Êèíîñ­êå­ôà­ëû11, ìàêåäî­íÿíå ðàç­áè­ëè ëàãåðü è âûñòà­âè­ëè ñèëü­íóþ îõðà­íó èç ïåõî­òèí­öåâ è âñàä­íè­êîâ. (4) Õîòÿ ðèì­ëÿ­íèí îñòà­âàë­ñÿ â òîì æå ëàãå­ðå ó Ôåòè­äèÿ, îí âñå-òàêè ïîñëàë äåñÿòü òóðì êîí­íè­öû è òûñÿ­÷ó ïåõî­òèí­öåâ íà ðàç­âåä­êó, íàêà­çàâ èì ñòå­ðå÷ü­ñÿ çàñà­äû, êàêóþ â íåíàñò­íûé äåíü ëåã­êî óñòðî­èòü äàæå íà îòêðû­òîì ìåñòå12. (5) Êîãäà ýòîò îòðÿä íàòêíóë­ñÿ íà çàíÿâ­øå­ãî õîë­ìû íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, îáå ñòî­ðî­íû çàñòû­ëè íà ìåñòå, èñïó­ãàâ­øèñü äðóã äðó­ãà, à ïîòîì ïîñëà­ëè ãîí­öîâ â ñâîè ëàãå­ðè ê ïîë­êî­âî­ä­öàì è, êîãäà ïðî­øëî ïåð­âîå ïîòðÿ­ñå­íèå îò íåîæè­äàí­íî­ñòè, íå ñòà­ëè äîëåå óêëî­íÿòü­ñÿ îò áèò­âû. (6) Îíà çàâÿ­çà­ëàñü ñíà­÷à­ëà ìåæ­äó íåìíî­ãè­ìè âûðâàâ­øè­ìè­ñÿ âïå­ðåä äîçî­ðà­ìè, ïîòîì ñðà­æàâ­øèõ­ñÿ ñòà­ëî áîëü­øå — íà ïîìîùü îòòåñ­íåí­íûì ñòà­ëè ïðè­õî­äèòü ïîä­êðåï­ëå­íèÿ. Ðèì­ëÿíå îêà­çà­ëèñü ìàëî­÷èñ­ëåí­íåé, îíè ñëà­ëè ê êîìàí­äóþ­ùå­ìó ãîí­öîâ îäíî­ãî çà äðó­ãèì, ñîîá­ùàÿ, ÷òî èõ îäîëå­âà­þò. (7) Êâèíê­öèé ñïåø­íî äâè­íóë íà âûðó÷­êó ïÿòü­ñîò âñàä­íè­êîâ è äâå òûñÿ­÷è ïåõîòû, ïî áîëü­øåé ÷àñòè ýòî­ëèé­öåâ, ïîä íà÷à­ëîì äâóõ âîåí­íûõ òðè­áó­íîâ. Ýòî ïîïðà­âè­ëî óõóä­øèâ­øå­å­ñÿ áûëî ïîëî­æå­íèå ðèì­ëÿí, (8) è âîò óæå ñ ïåðå­ìå­íîé ñ.79 ñ÷à­ñòüÿ ìàêåäî­íÿíå ïðè­íÿ­ëèñü, òåð­ïÿ íåóäà­÷ó, ÷åðåç ãîí­öîâ ïðî­ñèòü ó öàðÿ ïîä­êðåï­ëå­íèé. Íî òàê êàê îí èç-çà ïàâ­øå­ãî íà çåì­ëþ òóìà­íà ñîâñåì íå îæè­äàë ñðà­æå­íèÿ â ýòîò äåíü, íåìà­ëàÿ ÷àñòü ñîë­äàò è ñîþç­íè­êîâ ðàçî­ñëà­íû áûëè çà ïðî­äî­âîëü­ñò­âè­åì. Íåêî­òî­ðîå âðå­ìÿ Ôèëèïï â ñòðà­õå íå âåäàë, íà ÷òî ðåøèòü­ñÿ. (9) Íî ãîí­öû ïðî­äîë­æà­ëè íàñòà­è­âàòü, à òóìàí íà ãîð­íîé ãðÿäå ìåæ­äó òåì óæ ðàñ­ñå­ÿë­ñÿ, è ñòà­ëî âèä­íî, ÷òî ìàêåäî­íÿíå îòòåñ­íå­íû íà ñàìûé âûñî­êèé èç îêðó­æàþ­ùèõ õîë­ìîâ, (10) ãäå èõ çàùè­ùà­þò ñêî­ðåå âûãî­äû ìåñòî­ïî­ëî­æå­íèÿ, ÷åì îðó­æèå. È òîãäà íàêî­íåö Ôèëèïï ðåøèë­ñÿ ïîñëàòü íàâñòðå­÷ó îïàñ­íî­ñòè âñå ñâîè ñèëû, ëèøü áû íå æåðò­âî­âàòü òåìè, êòî îñòàë­ñÿ áåç çàùè­òû. (11) Îí ïîñëàë òóäà ïðåä­âî­äè­òå­ëÿ íàåì­íè­êîâ Àôè­íà­ãî­ðà ñî âñå­ìè âñïî­ìî­ãà­òåëü­íû­ìè ÷àñòÿ­ìè, êðî­ìå ôðà­êèé­ñêèõ, à òàê­æå ñ ìàêåäîí­ñêîé è ôåñ­ñà­ëèé­ñêîé êîí­íè­öåé. (12) Ñ èõ ïîÿâ­ëå­íè­åì ðèì­ëÿíå áûëè ñîãíà­íû ñ ãðÿäû è îñòà­íî­âè­ëèñü íå ðàíü­øå, ÷åì äîñòèã­ëè ðàâ­íè­íû. (13) Ãëàâ­íàÿ çàñëó­ãà â ïðåä­îò­âðà­ùå­íèè ïîâàëü­íî­ãî áåã­ñòâà ïðè­íàä­ëå­æà­ëà ýòî­ëèé­ñêèì êîí­íè­êàì.  òå âðå­ìå­íà ýòî áûëà ëó÷­øàÿ êîí­íè­öà â Ãðå­öèè, íî â ïåõî­òå ýòî­ëèé­öû óñòó­ïà­ëè ñâî­èì ñîñåäÿì.

7. Phi­lip­pus ma­tu­ran­di iti­ne­ris cau­sa, [2] post imbrem nu­bi­bus in ter­ram de­mis­sis ni­hil de­ter­ri­tus, sig­na fer­ri ius­sit; sed tam den­sa ca­li­go oc­cae­ca­ve­rat diem ut ne­que sig­ni­fe­ri viam nec sig­na mi­li­tes cer­ne­rent, ag­men ad in­cer­tos cla­mo­res va­gum ve­lut er­ro­re noc­tur­no tur­ba­re­tur. [3] Su­pergres­si tu­mu­los qui Cy­nos­ce­pha­lae vo­can­tur, re­lic­ta ibi sta­tio­ne fir­ma pe­di­tum equi­tum­que po­sue­runt castra. [4] Ro­ma­nus eis­dem ad The­ti­deum castris cum se te­nuis­set, explo­ra­tum ta­men ubi hos­tis es­set, de­cem tur­mas equi­tum et mil­le pe­di­tes mi­sit mo­ni­tos ut ab in­si­diis, quas dies obscu­rus aper­tis quo­que lo­cis tec­tu­rus es­set, prae­ca­ve­rent. [5] Ubi ven­tum ad in­ses­sos tu­mu­los est, pa­vo­re mu­tuo iniec­to ve­lut tor­pen­tes quie­ve­runt; dein nun­tiis ret­ro in castra ad du­ces mis­sis, ubi pri­mus ter­ror ab ne­co­pi­na­to vi­su con­se­dit, non diu­tius cer­ta­mi­ne absti­nue­re. [6] Prin­ci­pio a pau­cis pro­cur­ren­ti­bus la­ces­si­ta pug­na est, dein­de sub­si­diis tuen­tium pul­sos auc­ta. In qua cum haud­qua­quam pa­res Ro­ma­ni alios su­per alios nun­tios ad du­cem mit­te­rent pre­mi se­se, [7] quin­gen­ti equi­tes et duo mi­lia pe­di­tum, ma­xi­me Aeto­lo­rum, cum duo­bus tri­bu­nis mi­li­tum pro­pe­re mis­sa rem incli­na­tam res­ti­tue­runt, [8] ver­sa­que for­tu­na Ma­ce­do­nes la­bo­ran­tes opem re­gis per nun­tios implo­ra­bant. Sed, ut qui ni­hil mi­nus il­lo die prop­ter ef­fu­sam ca­li­gi­nem quam proe­lium ex­pec­tas­set, mag­na par­te ho­mi­num om­nis ge­ne­ris pa­bu­la­tum mis­sa ali­quam­diu inops con­si­lii tre­pi­da­vit; [9] dein­de, postquam nun­tii insta­bant, et iam iuga mon­tium de­te­xe­rat ne­bu­la, et in conspec­tu erant Ma­ce­do­nes in tu­mu­lum ma­xi­me edi­tum in­ter alios com­pul­si lo­co se ma­gis quam ar­mis tu­tan­tes, [10] com­mit­ten­dam re­rum sum­mam in discri­men ut­cum­que ra­tus, ne par­tis in­de­fen­sae iac­tu­ra fie­ret, [11] Athe­na­go­ram, du­cem mer­ce­de mi­li­tan­tium, cum om­ni­bus prae­ter Thra­cas auxi­liis et equi­ta­tu Ma­ce­do­num ac Thes­sa­lo­rum mit­tit. [12] Eorum ad­ven­tu de­pul­si ab iugo Ro­ma­ni non an­te res­ti­te­runt quam in pla­nio­rem val­lem per­ven­tum est. [13] Ne ef­fu­sa det­ru­de­ren­tur fu­ga, plu­ri­mum in Aeto­lis equi­ti­bus prae­si­dii fuit. Is lon­ge tum op­ti­mus eques in Grae­cia erat; pe­di­te in­ter fi­ni­ti­mos vin­ce­ban­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 11Êèíîñ­êå­ôà­ëû (ãðå÷. «ñîáà­÷üè ãîëî­âû») — ãðÿäà âûñî­êèõ õîë­ìîâ (èëè íåâû­ñî­êèõ ãîð) ñ êðó­òû­ìè òðóä­íî­äî­ñòóï­íû­ìè ñêà­ëà­ìè â Öåí­òðàëü­íîé Ôåñ­ñà­ëèè.
  • 12Òàêèì îáðà­çîì, ìàêåäî­íÿíå íå «ïåðå­âà­ëè­ëè ÷åðåç õîë­ìû», êàê ñêà­çà­íî âûøå, à çàêðå­ïè­ëèñü íà ãðåáíå ãðÿäû.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003308 1364003309 1364003310