Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
8. (1) Âñå íîâûå è íîâûå ãîíöû âîçâðàùàëèñü ê öàðþ èç ñðàæåíèÿ ñ ïðåóâåëè÷åííî ðàäîñòíûìè èçâåñòèÿìè, êðè÷à, ÷òî ðèìëÿíå â ñòðàõå áåãóò; è â êîíöå êîíöîâ ýòî ïîáóäèëî öàðÿ âûñòðîèòü ê áîþ âñå âîéñêà, (2) õîòü îí è íå æåëàë ýòîãî, õîòü è ìåäëèë, òâåðäÿ, ÷òî âñå äåëàåòñÿ îïðîìåò÷èâî, ÷òî åìó íå íðàâèòñÿ íè ìåñòî, íè âðåìÿ ñðàæåíèÿ. (3) Òàê æå ïîñòóïèë è ðèìñêèé âîåíà÷àëüíèê, ïîäâèãíóòûé áîëåå íåèçáåæíîñòüþ áèòâû, ÷åì óäà÷íûì ñòå÷åíèåì îáñòîÿòåëüñòâ. Ïðàâîå êðûëî îí îñòàâèë â çàïàñå, âûñòðîèâ ñëîíîâ âïåðåäè çíàìåí, à ñàì ñ ëåâûì êðûëîì, âêëþ÷àâøèì âñå ëåãêîâîîðóæåííûå îòðÿäû, äâèíóëñÿ íà âðàãà. (4) Ïðè ýòîì îí îáîäðÿë âîèíîâ, íàïîìèíàÿ, ÷òî îíè áóäóò áèòüñÿ ñ òåìè ñàìûìè ìàêåäîíÿíàìè, êîòîðûõ, ïðåîäîëåâ ñóðîâîñòü ïðèðîäû, îòáðîñèëè è ðàçáèëè â ýïèðñêèõ óùåëüÿõ, îêðóæåííûõ ãîðàìè è ðåêàìè, (5) ñ òåìè, êîòîðûõ åùå ðàíüøå ïîáåäèëè ïîä âîäèòåëüñòâîì Ïóáëèÿ Ñóëüïèöèÿ, êîãäà òå çàíÿëè ïðîõîä â Ýîðäåþ13. Ìàêåäîíñêîå öàðñòâî äåðæèòñÿ îäíîé òîëüêî ñëàâîé — íå ìîùüþ, íî òåïåðü è ñëàâà ýòà ïîìåðêëà. (6) Êàê ðàç â ýòî âðåìÿ ðèìëÿíå äîáðàëèñü äî ñâîèõ, êîòîðûå ñòîÿëè â ãëóáèíå äîëèíû, — ñ ïîÿâëåíèåì âîéñêà è ïîëêîâîäöà îíè âîçîáíîâèëè áèòâó è, ïåðåéäÿ â íàñòóïëåíèå, îáðàòèëè âðàãà âñïÿòü. (7) À Ôèëèïï ñ ïåëòàñòàìè14 è ïðàâûì êðûëîì ïåõîòû — ëó÷øåé ÷àñòüþ ìàêåäîíñêîãî âîéñêà, êîòîðóþ íàçûâàþò ôàëàíãîé, — ÷óòü íå áåãîì ïðèáëèæàëñÿ ê íåïðèÿòåëþ; (8) Íèêàíîðó, îäíîìó èç ñâîèõ ïðèáëèæåííûõ, îí ïðèêàçàë ñëåäîâàòü ïðÿìî çà íèì ñ îñòàëüíûìè ñèëàìè. (9) Âíà÷àëå, âçîéäÿ íà êðÿæ, öàðü íàøåë òàì îðóæèå (åãî áûëî íåìíîãî) è òåëà âðàãîâ, îí óâèäåë, ÷òî òóò áûëà áèòâà, ÷òî ðèìëÿíå îòñþäà îòáðîøåíû è òåïåðü ñðàæåíèå èäåò âîçëå íåïðèÿòåëüñêîãî ëàãåðÿ; Ôèëèïï âîñïðÿë áûëî îò îõâàòèâøåé åãî ðàäîñòè, (10) íî âñêîðå, êîãäà ñòðàõ ïåðåêèíóëñÿ íà åãî âîèíîâ è îíè ïîáåæàëè, îí âñòðåâîæèëñÿ. Íà ìèã ó íåãî âîçíèêëî ñîìíåíèå, íå ñ.80 âåðíóòü ëè âîéñêî â ëàãåðü. (11) Îäíàêî ïðîòèâíèê ïðèáëèæàëñÿ, èñòðåáëÿÿ áåãóùèõ, è ñïàñòè èõ ìîæíî áûëî, ëèøü ïðèäÿ èì íà ïîìîùü; äà è äëÿ ñàìîãî öàðÿ îòñòóïëåíèå íå áûëî áû áåçîïàñíûì. (12) Âûíóæäåííûé âñòóïèòü â ðåøàþùóþ ñõâàòêó, êîãäà ÷àñòü åãî ñèë åùå íå ïîäîñïåëà, öàðü ðàñïîëîæèë êîííèöó è ëåãêîâîîðóæåííûå îòðÿäû íà ïðàâîì ôëàíãå; (13) ïåëòàñòàì è ìàêåäîíñêîé ôàëàíãå îí ïðèêàçàë îòëîæèòü êîïüÿ, äëèíà êîòîðûõ ñòàëà ïîìåõîé, è ñðàæàòüñÿ ìå÷àìè. (14) À ÷òîáû ñòðîé òðóäíåå áûëî ïðîðâàòü, öàðü ñíÿë ïîëîâèíó âîèíîâ ñ ïåðåäíåãî êðàÿ è óäâîèë ÷èñëî ðÿäîâ òàê, ÷òîáû ïîñòðîåíèå ñäåëàëîñü ñêîðåå ãëóáîêèì, ÷åì ðàçâåðíóòûì âøèðü. Ïðè ýòîì îí ïðèêàçàë ñäâèíóòü ðÿäû, ÷òîáû âîèí ñîïðèêàñàëñÿ ñ âîèíîì, îðóæèå ñ îðóæèåì. |
8. Laetior res quam pro successu pugnae nuntiata, cum alii super alios recurrentes ex proelio clamarent fugere pavidos Romanos, [2] invitum et cunctabundum et dicentem temere fieri, non locum sibi placere, non tempus, perpulit ut educeret omnes copias in aciem. [3] Idem et Romanus, magis necessitate quam occasione pugnae inductus, fecit. Dextrum cornu elephantis ante signa instructis in subsidiis reliquit; laevo cum omni levi armatura in hostem vadit, [4] simul admonens cum iisdem Macedonibus pugnaturos quos ad Epiri fauces, montibus fluminibusque saeptos, victa naturali difficultate locorum expulissent acieque expugnassent, [5] cum iis quos P. Sulpicii prius ductu obsidentes in Eordaeam aditum vicissent; fama stetisse non viribus Macedoniae regnum; eam quoque famam tandem evanuisse. [6] Iam perventum ad suos in ima valle stantes erat, qui adventu exercitus imperatorisque pugnam renovant impetuque facto rursus avertunt hostem. [7] Philippus cum caetratis et cornu dextro peditum, robore Macedonici exercitus, quam phalangem vocabant, prope cursu ad hostem vadit; [8] Nicanori, ex purpuratis uni, ut cum reliquis copiis confestim sequatur imperat. [9] Primo, ut in iugum evasit, et iacentibus ibi paucis armis corporibusque hostium proelium eo loco fuisse pulsosque inde Romanos et pugnari prope castra hostium vidit, ingenti gaudio est elatus; [10] mox refugientibus suis et terrore verso paulisper incertus an in castra reciperet copias trepidavit; [11] deinde, ut adpropinquabat hostis, et praeterquam quod caedebantur aversi nec, nisi defenderentur, servari poterant, ne ipsi quidem in tuto iam receptus erat, [12] coactus nondum adsecuta parte suorum periculum summae rerum facere, equites levemque armaturam qui in proelio fuerant dextero in cornu locat, [13] caetratos et Macedonum phalangem hastis positis, quarum longitudo impedimento erat, gladiis rem gerere iubet. [14] Simul ne facile perrumperetur acies, dimidium de fronte demptum introrsus porrectis ordinibus duplicat, ut longa potius quam lata acies esset; simul et densari ordines iussit, ut vir viro, arma armis iungerentur. |