Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIII, ãë. 8

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

8. (1) Âñå íîâûå è íîâûå ãîí­öû âîç­âðà­ùà­ëèñü ê öàðþ èç ñðà­æå­íèÿ ñ ïðå­óâå­ëè­÷åí­íî ðàäîñò­íû­ìè èçâå­ñòè­ÿ­ìè, êðè­÷à, ÷òî ðèì­ëÿíå â ñòðà­õå áåãóò; è â êîí­öå êîí­öîâ ýòî ïîáóäè­ëî öàðÿ âûñòðî­èòü ê áîþ âñå âîé­ñêà, (2) õîòü îí è íå æåëàë ýòî­ãî, õîòü è ìåä­ëèë, òâåð­äÿ, ÷òî âñå äåëà­åò­ñÿ îïðî­ìåò­÷è­âî, ÷òî åìó íå íðà­âèò­ñÿ íè ìåñòî, íè âðå­ìÿ ñðà­æå­íèÿ. (3) Òàê æå ïîñòó­ïèë è ðèì­ñêèé âîå­íà­÷àëü­íèê, ïîäâèã­íó­òûé áîëåå íåèç­áåæ­íî­ñòüþ áèò­âû, ÷åì óäà÷­íûì ñòå­÷å­íè­åì îáñòî­ÿ­òåëüñòâ. Ïðà­âîå êðû­ëî îí îñòà­âèë â çàïà­ñå, âûñòðî­èâ ñëî­íîâ âïå­ðå­äè çíà­ìåí, à ñàì ñ ëåâûì êðû­ëîì, âêëþ­÷àâ­øèì âñå ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íûå îòðÿäû, äâè­íóë­ñÿ íà âðà­ãà. (4) Ïðè ýòîì îí îáî­ä­ðÿë âîè­íîâ, íàïî­ìè­íàÿ, ÷òî îíè áóäóò áèòü­ñÿ ñ òåìè ñàìû­ìè ìàêåäî­íÿ­íà­ìè, êîòî­ðûõ, ïðå­îäîëåâ ñóðî­âîñòü ïðè­ðî­äû, îòáðî­ñè­ëè è ðàç­áè­ëè â ýïèð­ñêèõ óùå­ëüÿõ, îêðó­æåí­íûõ ãîðà­ìè è ðåêà­ìè, (5) ñ òåìè, êîòî­ðûõ åùå ðàíü­øå ïîáåäè­ëè ïîä âîäè­òåëü­ñò­âîì Ïóá­ëèÿ Ñóëü­ïè­öèÿ, êîãäà òå çàíÿ­ëè ïðî­õîä â Ýîð­äåþ13. Ìàêåäîí­ñêîå öàð­ñòâî äåð­æèò­ñÿ îäíîé òîëü­êî ñëà­âîé — íå ìîùüþ, íî òåïåðü è ñëà­âà ýòà ïîìåðê­ëà.

(6) Êàê ðàç â ýòî âðå­ìÿ ðèì­ëÿíå äîáðà­ëèñü äî ñâî­èõ, êîòî­ðûå ñòî­ÿ­ëè â ãëó­áèíå äîëè­íû, — ñ ïîÿâ­ëå­íè­åì âîé­ñêà è ïîë­êî­âî­ä­öà îíè âîç­îá­íî­âè­ëè áèò­âó è, ïåðåé­äÿ â íàñòóï­ëå­íèå, îáðà­òè­ëè âðà­ãà âñïÿòü. (7) À Ôèëèïï ñ ïåë­òà­ñòà­ìè14 è ïðà­âûì êðû­ëîì ïåõîòû — ëó÷­øåé ÷àñòüþ ìàêåäîí­ñêî­ãî âîé­ñêà, êîòî­ðóþ íàçû­âà­þò ôàëàí­ãîé, — ÷óòü íå áåãîì ïðè­áëè­æàë­ñÿ ê íåïðè­ÿ­òå­ëþ; (8) Íèêà­íî­ðó, îäíî­ìó èç ñâî­èõ ïðè­áëè­æåí­íûõ, îí ïðè­êà­çàë ñëå­äî­âàòü ïðÿ­ìî çà íèì ñ îñòàëü­íû­ìè ñèëà­ìè.

(9) Âíà­÷à­ëå, âçîé­äÿ íà êðÿæ, öàðü íàøåë òàì îðó­æèå (åãî áûëî íåìíî­ãî) è òåëà âðà­ãîâ, îí óâèäåë, ÷òî òóò áûëà áèò­âà, ÷òî ðèì­ëÿíå îòñþäà îòáðî­øå­íû è òåïåðü ñðà­æå­íèå èäåò âîç­ëå íåïðè­ÿ­òåëü­ñêî­ãî ëàãå­ðÿ; Ôèëèïï âîñ­ïðÿë áûëî îò îõâà­òèâ­øåé åãî ðàäî­ñòè, (10) íî âñêî­ðå, êîãäà ñòðàõ ïåðå­êè­íóë­ñÿ íà åãî âîè­íîâ è îíè ïîáå­æà­ëè, îí âñòðå­âî­æèë­ñÿ. Íà ìèã ó íåãî âîç­íèê­ëî ñîìíå­íèå, íå ñ.80 âåð­íóòü ëè âîé­ñêî â ëàãåðü. (11) Îäíà­êî ïðî­òèâ­íèê ïðè­áëè­æàë­ñÿ, èñòðåá­ëÿÿ áåãó­ùèõ, è ñïà­ñòè èõ ìîæ­íî áûëî, ëèøü ïðè­äÿ èì íà ïîìîùü; äà è äëÿ ñàìî­ãî öàðÿ îòñòóï­ëå­íèå íå áûëî áû áåç­îïàñ­íûì. (12) Âûíóæ­äåí­íûé âñòó­ïèòü â ðåøàþ­ùóþ ñõâàò­êó, êîãäà ÷àñòü åãî ñèë åùå íå ïîäî­ñïå­ëà, öàðü ðàñ­ïî­ëî­æèë êîí­íè­öó è ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íûå îòðÿäû íà ïðà­âîì ôëàí­ãå; (13) ïåë­òà­ñòàì è ìàêåäîí­ñêîé ôàëàí­ãå îí ïðè­êà­çàë îòëî­æèòü êîïüÿ, äëè­íà êîòî­ðûõ ñòà­ëà ïîìå­õîé, è ñðà­æàòü­ñÿ ìå÷à­ìè. (14) À ÷òîáû ñòðîé òðóä­íåå áûëî ïðî­ðâàòü, öàðü ñíÿë ïîëî­âè­íó âîè­íîâ ñ ïåðå­ä­íå­ãî êðàÿ è óäâî­èë ÷èñ­ëî ðÿäîâ òàê, ÷òîáû ïîñòðî­å­íèå ñäå­ëà­ëîñü ñêî­ðåå ãëó­áî­êèì, ÷åì ðàç­âåð­íó­òûì âøèðü. Ïðè ýòîì îí ïðè­êà­çàë ñäâè­íóòü ðÿäû, ÷òîáû âîèí ñîïðè­êà­ñàë­ñÿ ñ âîè­íîì, îðó­æèå ñ îðó­æè­åì.

8. Lae­tior res quam pro suc­ces­su pug­nae nun­tia­ta, cum alii su­per alios re­cur­ren­tes ex proe­lio cla­ma­rent fu­ge­re pa­vi­dos Ro­ma­nos, [2] in­vi­tum et cuncta­bun­dum et di­cen­tem te­me­re fie­ri, non lo­cum si­bi pla­ce­re, non tem­pus, per­pu­lit ut edu­ce­ret om­nes co­pias in aciem. [3] Idem et Ro­ma­nus, ma­gis ne­ces­si­ta­te quam oc­ca­sio­ne pug­nae in­duc­tus, fe­cit. Dextrum cor­nu ele­phan­tis an­te sig­na instruc­tis in sub­si­diis re­li­quit; lae­vo cum om­ni le­vi ar­ma­tu­ra in hos­tem va­dit, [4] si­mul ad­mo­nens cum iis­dem Ma­ce­do­ni­bus pug­na­tu­ros quos ad Epi­ri fau­ces, mon­ti­bus flu­mi­ni­bus­que saep­tos, vic­ta na­tu­ra­li dif­fi­cul­ta­te lo­co­rum ex­pu­lis­sent acie­que ex­pug­nas­sent, [5] cum iis quos P. Sul­pi­cii pri­us duc­tu ob­si­den­tes in Eor­daeam adi­tum vi­cis­sent; fa­ma ste­tis­se non vi­ri­bus Ma­ce­do­niae reg­num; eam quo­que fa­mam tan­dem eva­nuis­se. [6] Iam per­ven­tum ad suos in ima val­le stan­tes erat, qui ad­ven­tu exer­ci­tus im­pe­ra­to­ris­que pug­nam re­no­vant im­pe­tu­que fac­to rur­sus aver­tunt hos­tem. [7] Phi­lip­pus cum caet­ra­tis et cor­nu dextro pe­di­tum, ro­bo­re Ma­ce­do­ni­ci exer­ci­tus, quam pha­lan­gem vo­ca­bant, pro­pe cur­su ad hos­tem va­dit; [8] Ni­ca­no­ri, ex pur­pu­ra­tis uni, ut cum re­li­quis co­piis con­fes­tim se­qua­tur im­pe­rat. [9] Pri­mo, ut in iugum eva­sit, et iacen­ti­bus ibi pau­cis ar­mis cor­po­ri­bus­que hos­tium proe­lium eo lo­co fuis­se pul­sos­que in­de Ro­ma­nos et pug­na­ri pro­pe castra hos­tium vi­dit, in­gen­ti gau­dio est ela­tus; [10] mox re­fu­gien­ti­bus suis et ter­ro­re ver­so pau­lis­per in­cer­tus an in castra re­ci­pe­ret co­pias tre­pi­da­vit; [11] dein­de, ut adpro­pin­qua­bat hos­tis, et prae­ter­quam quod cae­de­ban­tur aver­si nec, ni­si de­fen­de­ren­tur, ser­va­ri po­te­rant, ne ip­si qui­dem in tu­to iam re­cep­tus erat, [12] coac­tus non­dum ad­se­cu­ta par­te suo­rum pe­ri­cu­lum sum­mae re­rum fa­ce­re, equi­tes le­vem­que ar­ma­tu­ram qui in proe­lio fue­rant dex­te­ro in cor­nu lo­cat, [13] caet­ra­tos et Ma­ce­do­num pha­lan­gem has­tis po­si­tis, qua­rum lon­gi­tu­do im­pe­di­men­to erat, gla­diis rem ge­re­re iubet. [14] Si­mul ne fa­ci­le per­rum­pe­re­tur acies, di­mi­dium de fron­te demptum intror­sus por­rec­tis or­di­ni­bus dup­li­cat, ut lon­ga po­tius quam la­ta acies es­set; si­mul et den­sa­ri or­di­nes ius­sit, ut vir vi­ro, ar­ma ar­mis iun­ge­ren­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 13Ñì. ïðè­ìå÷. 139 ê êí. XXXI.
  • 14Ëèâèé íàçû­âà­åò èõ çäåñü (êàê âåçäå) «öåò­ðà­òà­ìè».
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010223 1327007031 1327007042 1364003309 1364003310 1364003311